دولت سیزدهم از ابتدای فعالیت خود سعی کرد با حضور در سازمان‌های اقتصادی مؤثر جهانی، تجارت خود را توسعه دهد اما باز هم موانعی وجود دارد که فعالان اقتصادی معتقدند برای افزایش صادرات باید رفع شود. در برنامه هفتم توسعه آمده سالانه صادرات کشور باید رشد ۲۳ درصدی داشته باشد. در این گزارش با فعالان اقتصادی به گفتوگو نشسته‌ایم که این موانع چیست و چگونه رفع می‌شود.همان‌طور که اشاره شد در برنامه هفتم توسعه آمده صادرات ایران باید سالانه ۲۳ درصد رشد کند که این موضوع مستلزم رفع موانع است. هرچند آمارها نشان می‌دهد در زمینه پیمان‌های منطقه‌ای توانسته عملکرد مناسبی داشته باشد اما برخی موانع داخلی وجود دارد که باید رفع شود.همچنین ارتباط تجاری با همسایگان می‌تواند منجر به توسعه صادرات شود. به این دلیل که هزینه تجارت با این کشورها به‌دلیل لجستیکی که وجود دارد، پایین است.امری که گزارش‌های جهانی نیز مؤید آن است به‌طوری‌که سهم زیادی ازکل مبادلات تجاری جهان به مبادلات منطقه‌ای ودرون‌سازمانی بر‌می‌گردد؛ به‌طوری‌که دیپلماسی‌های صورت گرفته سبب شده ایران به کشورهای عضو پیمان شانگهای وعضو گروه بریکس ملحق شود وازمزایای توافق‌نامه اتحادیه اقتصادی اوراسیا نیز بهره ببرد. کارشناسان می‌گویند برای حفظ بازار صادرات غیرنفتی و افزایش نفوذ ایران در تجارت خارجی، استفاده از توان بازارهای همسایه و منطقه‌ای از اهمیت وافری برخوردار است.عضویت کشورمان در این پیمان‌ها سبب شده که ایران بدون این‌که بخواهد به غرب امتیازی بدهد، توانسته روابط اقتصادی و تجاری خود را برای مقابله با تحریم‌های آمریکا بهبود بخشد.
روابط با شانگهای
شانگهای یکی از پیمان‌هایی است که ایران طی سالیان اخیر به آن پیوسته و با توجه به حضور ۴۰ درصد جمعیت جهان در آن به‌نظر می‌رسد بازار خوبی برای صادرات کالاهای ایرانی فراهم شود و راهی برای ورود به دروازه شرقی جهان باشد.
تجارت با بریکسی‌ها
بریکس نیز یکی دیگر از گروه‌هایی است که ایران در تیرماه سال ۱۴۰۲ به عضویت آن در آمد. بد نیست بدانیم این گروه ۲۰ درصد تجارت جهانی، یک‌سوم خاک دنیا و یک‌چهارم تولید ناخالص جهان را به خود اختصاص داده‌اند به همین دلیل ایران می‌تواند به سهولت از مزایای بیشمار اقتصادی این امر در راستای توسعه اقتصادی خود بهره ببرد و در حال حاضر چیزی حدود ۵۰ درصد صادرات کالاهای ایرانی به ۹ کشور دیگر عضو بریکس صورت می‌گیرد. از طرف دیگربد نیست بدانیم کشورهای عضو بریکس ۳۰ درصد وسعت کل جهان و بیش از ۳۰ درصد تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهند، به همین دلیل می‌توان گفت کشورهای عضو گروه بریکس از میزان جمعیت بالایی برخوردار بوده و بازارهای زیادی را برای واردات کالاهای مختلف دارند؛ از این‌رو ایران می‌تواند سهم زیادی در صادرات محصولات و کالاهای خود به این کشورها داشته باشد.
دلارزدایی در تجارت
با توجه به ماهیت دلارستیزی کشورهای عضو این گروه و پیشنهاد بریکس پی برای پرداخت‌های بین‌المللی کشورهای عضو به جای سوئیفت این گروه می‌تواند تا حدود زیادی تحریم‌های غرب علیه ایران را بی‌اثر کند، به همین دلیل عمده کارشناسان پیوستن ایران به این دو پیمان را ورود کشورمان به بازی قدرت اقتصادهای برتر جهان تلقی کرده و معتقدند که این امر می‌تواند زمینه‌ساز توسعه صادرات باشد.
از طرف دیگر نیز بد نیست بدانیم ایران چهارم دی‌ماه سال گذشته در سن‌پترزبورگ روسیه موافقت‌نامه تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) را امضا کرد. از آنجایی که ایران در سال‌های اخیر تحت شدیدترین نظام تحریمی آمریکا و غرب قرار گرفته، با امضای این موافقت‌نامه می‌تواند برخی از تحریم‌های اقتصادی را با دسترسی به بازارها و منافع اقتصادی کشورهای عضو این اتحادیه خنثی کند.با توجه به شرایط اعضای این اتحادیه (روسیه، قزاقستان، ارمنستان، بلاروس و قرقیزستان) و نیز شرایط ایران به‌عنوان یکی از اقتصادهای پر‌قدرت منطقه خاورمیانه، داشتن منابع غنی معدنی و طبیعی و همچنین ذخایر فراوان نفت و گاز، توسعه ارتباط ایران با اعضای این اتحادیه، به طور قطع موجب ارتقای تجارت منطقه‌ای و جهانی شده و کشورهای عضو می‌توانند بازارهای مناسبی در جذب صادرات ایران و تأمین نیازهای وارداتی کشورمان باشند.
توسعه تجارت انرژی
دروضعیت فعلی کشورمان تلاش دارد با راه‌اندازی اوپک گازی با روسیه و ترکمنستان زمینه‌ساز تبدیل به هاب انرژی منطقه را فراهم آورد وسالانه بیش از۱۲میلیارددلار از این راه ارزکسب کند.سازمان همکاری‌های اقتصادی یااکو یکی دیگراز سازمان‌های منطقه‌ای است که درسال۱۹۸۵ توسط دولت‌های ایران، پاکستان و ترکیه به منظورتوسعه همکاری‌های اقتصادی، فنی و فرهنگی میان کشورهای عضو تاسیس شد.سپس هفت‌سال بعد هفت عضوجدید ازجمله جمهوری اسلامی افغانستان، جمهوری آذربایجان، جمهوری قزاقستان، جمهوری قرقیزستان، جمهوری تاجیکستان، ترکمنستان وجمهوری ازبکستان هم به آن اضافه شدند. از اهداف اصلی این سازمان می‌توان به توسعه پایدار اقتصادی کشورهای عضو، رفع موانع تجاری و توسعه تجارت درون منطقه‌ای، نقش اکو در رشد تجارت جهانی، یکپارچگی اقتصادی کشورهای عضو با اقتصاد جهانی، توسعه زیر‌ساخت‌های حمل و نقل و ارتباطات که عامل پیوند کشورهای عضو با یکدیگر و دنیای خارج است.
ازطرف دیگر کشورهای عضو اکو ۵۰درصد تجارت‌شان را باید با هم داشته باشند که همین امر سبب شده عمده صادرات کشورمان به مقاصد این کشورها باشد.
رفع پیمان‌سپاری ارزی
عباس آرگون، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران درگفت‌و‌گویی که با خبرنگار ماداشت به موضوع تسهیل تجارت اشاره و تصریح کرد: رفع پیمان‌سپاری ارزی برای صادر‌کنندگان می‌تواند به توسعه صادرات منجر شود. دولت بیش از این‌که روی صادرات حساس باشد باید برای واردات سختگیری کند. وی افزود: اقدام دیگری که وجود دارد افزایش هزینه‌های تجارت ناشی از تحریم‌هاست. به این دلیل که هزینه نقل و انتقال پول را برای صادر‌کننده بیشتر می‌کند.
آرگون می‌گوید: نکته قابل توجه دیگر اینجاست که زمانی هم که صادر‌کننده ارز را وارد کشور کرد باید با نرخ پایین‌تر به دولت تحویل دهد که این موضوع بیش از این‌که به نفع صادرات باشد به نفع واردات است.
ملزومات افزایش صادرات
رئیس کنفدراسیون صادرات اتاق بازرگانی ایران تصریح کرد: تجارت خارجی کشورطی ماه‌های متوالی روند معکوس به خود گرفته و در سال گذشته تراز تجاری منفی ۱۷میلیارد دلاری را بدون احتساب فروش نفت را داشتیم؛ همچنین آمارهای گمرک نشان می‌دهد تراز تجاری کشور در نیمه نخست سال جاری هفت‌میلیارد دلار منفی بوده که نشان‌دهنده روند افزایش واردات و کاهش نسبی صادراتی است. محمد لاهوتی در گفتوگو با جام‌جم، ادامه داد: بنابراین شرایط تراز تجاری کشور به هیچ عنوان مطلوب نیست و به‌طور قطع اگر سیاست‌گذاری‌ها درست بود، تراز تجاری کشور به نرخ افزایش ارز نباید منفی می‌شد.
وی تاکید کرد: در حوزه تجارت با کشورهای همسایه اتفاقات بسیار خوبی در چند سال گذشته افتاده و عضویت ایران در بریکس و پیمان شانگهای می‌تواند این سیاست را تقویت کند. گرچه امروز افزایش صادرات به کشورهای همسایه کلید خورده، اما با توجه به حجم تجارت با این کشورها، امکان افزایش بیشتر به‌سهولت وجود دارد.
این فعال اقتصادی گفت: اثرات عضویت ایران در پیمان شانگهای و بریکس می‌تواند در میان‌مدت تأثیر مثبتی بر افزایش تجارت خارجی داشته باشد. اگر مشکل پیمان‌سپاری و سیاست‌گذاری‌های دست‌و‌پاگیر حل و نرخ ارز واقعی شود، می‌توان به‌راحتی افزایش ۲۰ تا ۲۵ درصدی صادرات را در سال اول (یک سال) تجربه کرد؛ یعنی اگر ارزآوری صادرات را الان مثلا حدود ۵۰ میلیارد دلار در سال در نظر بگیریم افزایش آن تا مرز ۶۵ میلیارد دلار در یک سال امکان‌پذیر است.
لاهوتی افزود: امروزسبد صادراتی کشور راکالاهای دارای ارزش‌افزوده پایین تشکیل می‌دهدومیانگین فروش کالاهای صادراتی حدود ۳۶۰ دلار در هر تن است، با این حال حدود ۸۵درصد واردات کشور، کالاهای واسطه‌ای و مواد اولیه است که میانگین ارزش هرتن واردات حدود۱۷۰۰دلاراست.وی تصریح کرد:این موضوع نشان می‌دهدصادرات کشورما بیشتر کامودیتی و کالای نیمه‌ساخته است، البته ظرفیت و پتانسیل کشور دربخش کشاورزی و صنعتی هم ارزآوری بالا و هم ارزش‌افزوده زیادی دارد.
