دو مشوق کلیدی برنامه هفتم برای توسعه پتروپالایشگاه‌ها

نکته قابل توجه دیگر اینجاست یکی از راهکارهای دستیابی به تولید با قیمت رقابتی، تامین به‌موقع مواد اولیه و همچنین کنترل تورم است. یکی از مواردی که باعث ایجاد تورم می‌شود کاهش درآمد است که در طول سال‌های گذشته به‌دلیل تحریم‌ها، درآمدهای نفتی افت قابل توجهی داشته است. از این رو کارشناسان پیشنهاد می‌کنند به جای تکیه بر صادرات نفت که قابل رهگیری است، توسعه پتروپالایشگاه‌ها در برنامه کاری دولت‌ها قرار گیرد که هم ارزآور است و هم تحریم‌گریز. تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد که درست است خام‌فروشی درآمدی را نصیب کشور می‌کند، اما فایده‌ای برای اقتصاد ایران نداشته است. اگر مواد خامی که صادر می‌شد، می‌توانست به کالایی با ارزش‌افزوده بالاتر تبدیل شود، نه‌تنها ارزآوری آن بیشتر بود، بلکه کشورهای تحریم‌کننده تا این حد نمی‌توانستند تحریم‌هایشان را اعمال کنند. کارشناسان بر این عقیده‌اند که یکی ازمهم‌ترین اولویت‌های دولت و وزارت نفت باید توسعه پتروپالایشگاه‌ها باشد، زیرا توسعه این واحدهای صنعتی به لحاظ ارزآوری، مقابله با تحریم‌ها، اشتغال‌زایی، رونق اقتصادی و... برایمان بسیار سودآور است. بدیهی است کشورهای توسعه‌یافته تمایل ندارند صاحبان مواد خام به تولید محصولات نهایی بپردازند. نفع آنها در این است که نفت را خام بخرند و مجددا تولیدات نهایی را با چندبرابر قیمت بفروشند.
   
بهره‌وری در نفت
پتروپالایشگاه‌ها به‌عنوان یکی از ابزارهای کلیدی در افزایش بهره‌وری از منابع نفتی، می‌توانند نقش مهمی در تقویت اقتصاد کشور ایفا کنند. درحالی که صادرات نفت خام به‌دلیل تحریم‌ها و نوسانات بازارهای جهانی با چالش‌های بسیاری مواجه است، تبدیل این منابع به محصولات پتروپالایشگاهی و فرآورده‌های ارزشمندتر، راهی برای کاهش آسیب‌پذیری و افزایش درآمدهای ارزی است. با حمایت‌های قانونی و مشوق‌های در نظر گرفته شده در برنامه هفتم توسعه، پتروپالایشگاه‌ها می‌توانند نه‌تنها به تأمین نیازهای داخلی کمک کنند، بلکه حضور ایران را دربازارهای جهانی پررنگ‌تر ومستحکم‌تر سازند.البته شاید این پرسش پیش بیاید که پتروپالایشگاه چیست. پتروپالایشگاه‌ها، کارخانه‌های صنعتی جدید و زیرمجموعه پالایشگاه هستند که نفت خام را به محصولات مفیدی مانند بنزین، گازوئیل، سوخت جت، نفت گرمایشی و مواد اولیه پتروشیمی تبدیل می‌کنند. 
   
ارتقای جایگاه بین‌المللی
محمد بهرامی، نایب‌رئیس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی با اشاره به اهمیت و فواید پتروپالایشگاه‌ها برای کشور تاکید می‌کند: توسعه پتروپالایشگاه‌ها برای ایران از جنبه‌های مختلفی اهمیت دارد و می‌تواند تأثیرات عمیقی بر اقتصاد و جایگاه بین‌المللی کشور داشته باشد. با توجه به این‌که ایران یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت در جهان است، تبدیل نفت خام به محصولات با ارزش‌افزوده بالاتر می‌تواند به‌طور مستقیم به افزایش درآمدهای ملی کمک کند. نفت خام به خودی خود محصولی باارزش است، اما ارزش آن در مقایسه با فرآورده‌های نهایی نظیر بنزین، دیزل، محصولات پتروپالایشگاهی، پلاستیک‌ها و سوخت‌های صنعتی بسیار کمتر است. این فرآورده‌ها نه‌تنها در بازارهای جهانی تقاضای بالایی دارند، بلکه فروش آنها با سودآوری بیشتری همراه است؛ بنابراین به جای صادرات مستقیم نفت خام که به‌شدت به قیمت‌های جهانی وابسته است و نوسانات بازارهای بین‌المللی می‌تواند بر درآمدهای آن تأثیر منفی بگذارد، تبدیل این منابع به محصولات با ارزش‌افزوده، ایران را از لحاظ اقتصادی در موقعیت بهتری قرار می‌دهد.نایب‌رئیس کمیسیون انرژی مجلس تصریح می‌کند: یکی از مهم‌ترین مزایای توسعه پتروپالایشگاه‌ها، کاهش وابستگی به درآمدهای نفت خام و ایجاد ثبات بیشتر در درآمدهای ارزی کشور است. تحریم‌های اقتصادی که به‌صورت مستمر بر ایران تحمیل شده‌اند، نشان داده‌اند که وابستگی به صادرات نفت خام می‌تواند آسیب‌پذیری‌های بزرگی برای اقتصاد کشور ایجاد کند. با توسعه پتروپالایشگاه‌ها، کشور می‌تواند محصولاتی تولید کند که هم ارزش بالاتری دارند و هم کمتر تحت تأثیر تحریم‌ها قرار می‌گیرند. این موضوع به‌ویژه در خصوص محصولات پتروپالایشگاهی که تنوع بالایی داشته و هر یک کاربردهای صنعتی گسترده‌ای دارند، صدق می‌کند. به این ترتیب، با توجه به این‌که کشورهای تحریم‌کننده نمی‌توانند همه محصولات را تحریم کنند، ایران می‌تواند با صادرات این محصولات، درآمدهای پایدارتری کسب کند.وی ادامه می‌دهد: از سوی دیگر، مجلس شورای اسلامی می‌تواند نقش بسیار مهمی در فراهم‌سازی زمینه‌های توسعه پتروپالایشگاه‌ها ایفا کند.دربرنامه هفتم توسعه، دو مشوق کلیدی برای بخش خصوصی در نظر گرفته شده تا آنها را ترغیب به سرمایه‌گذاری در این حوزه کند. نخستین مشوق، امکان تهاتر نفت خام است. به این صورت که بخش خصوصی می‌تواند تا سقف روزانه ۳۰۰ هزار بشکه نفت خام را به‌صورت تهاتر دریافت کرده و در ازای آن تجهیزات مورد نیاز برای راه‌اندازی و توسعه پتروپالایشگاه‌ها را وارد کند. این مشوق به‌خصوص در شرایط فعلی که تحریم‌ها ورود سرمایه به کشور را دشوار کرده، می‌تواند به‌عنوان راه‌حلی مؤثر برای تأمین تجهیزات حیاتی مورد نیاز صنایع پتروپالایشی عمل کند.نایب‌رئیس کمیسیون انرژی مجلس ادامه می‌دهد: مشوق دوم، تنفس خوراک در سال اول بهره‌برداری از پتروپالایشگاه است. این به معنای آن است که واحدهای جدید پتروپالایشی در سال اول فعالیت خود از پرداخت هزینه‌های خوراک معاف می‌شوند که به‌طور قابل توجهی هزینه‌های اولیه راه‌اندازی را کاهش می‌دهد و ریسک سرمایه‌گذاری را برای بخش خصوصی کمتر می‌کند. این نوع حمایت‌ها می‌تواند جذابیت سرمایه‌گذاری در این بخش را افزایش داده و به توسعه سریع‌تر این صنایع کمک کند.

بهبود وضعیت صادراتی
بهرامی نایب رئیس کمیسیون انرژی معتقد است: یکی ازاهداف کلیدی توسعه پتروپالایشگاه‌ها،رفع کمبودهای داخلی و بهبود وضعیت صادراتی کشور است. ایران با وجود برخورداری از منابع غنی نفت وگاز، همچنان در برخی زمینه‌ها با کمبودهایی مواجه است که می‌توان با توسعه پتروپالایشگاه‌ها و برنامه‌ریزی دقیق برای بهره‌برداری ازاین منابع، به رفع این کمبودها پرداخت. تولید محصولات نهایی در داخل کشور نه‌تنها نیازهای داخلی را تأمین می‌کند،بلکه امکان صادرات این محصولات به بازارهای جهانی را فراهم می‌آورد که به ‌نوبه خود می‌تواند به ایجاد منابع مالی پایداربرای کشور یاری رساند.به همین دلیل، برنامه‌ریزی برای ایجاد زنجیره ارزش از تولید نفت خام تامحصولات نهایی صادراتی، یکی ازراهکارهای کلیدی جهت بهبود وضعیت اقتصادی ایران محسوب می‌شود؛بنابراین توسعه پتروپالایشگاه‌ها نیازمندهمکاری همه‌جانبه ازسوی دولت،بخش خصوصی وهمچنین فضای رسانه‌ای است. رسانه‌ها می‌توانند نقش مهمی در اطلاع‌رسانی و ایجاد آگاهی در بین مردم و تصمیم‌گیران ایفا کنند و از این طریق مسیر توسعه را هموارتر سازند. ایجاد فضایی مناسب برای گفت‌وگو وهمکاری بین نهادهای مختلف می‌تواند باعث شود کشور در مسیر توسعه پایدار قرار بگیرد و به اهداف اقتصادی واجتماعی خود دست یابد. به‌طور خلاصه، پتروپالایشگاه‌ها به‌عنوان راهبردی موثر، می‌توانند نفت خام ایران رابه محصولات متنوعی تبدیل کنندکه کمتر تحت تأثیر تحریم‌ها قرار می‌گیرند.این تحول نه‌تنها ارزش‌افزوده بیشتری برای کشور به ارمغان می‌آورد، بلکه ظرفیت صادراتی ایران را نیز تقویت می‌کند. در برنامه هفتم توسعه، مجلس دو مشوق مهم برای جذب بخش خصوصی در نظر گرفته است؛ امکان تهاتر روزانه ۳۰۰هزار بشکه نفت خام با تجهیزات و تنفس خوراک در سال اول بهره‌برداری. این مشوق‌ها نقشی کلیدی در تسریع توسعه پتروپالایشگاه‌ها و افزایش تولیدات غیرقابل تحریم دارند. دولت باید این مصوبات را اجرا کند و مجلس نیز بر اجرای دقیق آنها نظارت خواهد کرد.