راهکارهای مدیریت آب برای توسعه کشاورزی

گفته می‌شود با توجه به کمبود منابع آبی و افزایش مصرف آب در بخش کشاورزی لازم است اراضی کشورمان به سمت سیستم‌های نوین آبیاری حرکت کنند. از این رو کارشناسان معتقدند اجرای سامانه‌های نوین آبیاری یکی از روش‌های اصلی و کاربردی مدیریت آب در مزارع است که به افزایش راندمان و بهره‌وری مصرف آب درمزرعه و پایداری تولیدات محصولات کشاورزی منجر می‌شود.همچنین درسندملی امنیت غذایی کشور۲۲۱ اقدام برای وزارت جهاد کشاورزی درنظرگرفته شده که در حوزه آب کشاورزی، افزایش بهره‌وری آب و راندمان آبیاری، کاهش کل مصرف آب کشاورزی و افزایش میزان برخورداری از سامانه‌های نوین آبیاری از جمله تکالیفی است که برعهده این معاونت است. 

درسند ملی امنیت غذایی، اجرای سالانه ۵۰۰ هزارهکتار سامانه‌های نوین آبیاری، افزایش بهره‌وری آب از ۱.۳۹به۲.۶کیلوگرم ماده خشک بر مترمکعب، افزایش راندمان آبیاری از ۴۵ درصد به ۶۰ درصد و کاهش کل آب مصرفی در بخش کشاورزی از ۸۱ میلیارد مترمکعب به ۵۱ میلیارد مترمکعب به‌عنوان تکلیف وزارت جهاد کشاورزی تا پایان سال ۱۴۱۱ آمده است.
   
۶۲ درصد اراضی کشاورزی هنوز به شیوه سنتی آبیاری می‌شود
درهمین خصوص معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی گفت: برای افزایش بهره‌وری و مدیریت مصرف آب، از حدود هشت میلیون هکتار کل اراضی آبی کشور، تاکنون سه میلیون هکتار(۳۸ درصد) به سیستم آبیاری نوین مجهز شده است.صفدر نیازی در خصوص اقدامات و برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی در خصوص تجهیز اراضی کشاورزی به سامانه‌های نوین آبیاری در کشور اظهار کرد: از مجموع سه میلیون هکتار سیستم نوین آبیاری اجراشده در کشور، دو میلیون و۷۰۰هزارهکتار آن توسط دولت تامین و ۳۰۰هزارهکتار دیگر توسط کشاورزان به‌صورت بلاعوض تامین و اجرایی شده است.وی با اشاره به هدف‌گذاری تجهیز سالانه ۳۵۰هزارهکتار ازاراضی کشاورزی کشوربه سامانه‌های نوین آبیاری گفت: دربرنامه هفتم توسعه مقرر شده در راستای تداوم اجرای سیستم آبیاری نوین، سالانه۲۰۰هزارهکتار سامانه‌های آبیاری تحت فشار و ۱۵۰هزارهکتار آبیاری زیرسطحی در کشور اجرا شود که امیدواریم با مشارکت مردم و تامین به‌موقع اعتبارات دولتی این برنامه اجرایی شود.معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی، اجرای طرح سیستم آبیاری نوین را یکی از اقدامات بسیار مهم برای مقابله با بحران کاهش منابع آبی کشور عنوان کرد و افزود: اجرای اقدامات دیگر از جمله تجهیز و نوسازی اراضی، احداث شبکه‌های آبرسانی و تامین آب و تکمیل شبکه آبیاری از راهکارهای مهم برای کاهش این بحران است.
   
ارائه تسهیلات؛ راهگشای توسعه سیستم‌های نوین آبیاری
درحال حاضر کشاورزان که معمولا جزو افراد کم‌درآمد و دارای سن بالایی هستند، توانایی پرداخت هزینه سیستم‌های نوین آبیاری برای توسعه تولید محصولات کشاورزی در اراضی خود را ندارند.ازطرف دیگر در تمامی مناطق کشورمان برق کافی برای توسعه این سیستم‌ها وجود ندارد و حتی مشوق‌های کافی به این امر اختصاص پیدا نمی‌کند.پرواضح است در این شرایط کشاورزان تلاشی برای توسعه سیستم‌های آبیاری اراضی خود را نمی‌کنند و به همان آبیاری سنتی ادامه می‌دهند، این در حالی است که این امر سبب می‌شود همچنان مصرف آب در بخش کشاورزی با بالاترین حد ممکن روبه‌رو شود. این مهم در حالی صورت می‌گیرد که کشورمان به‌دلیل قرارگرفتن در منطقه جغرافیایی گرم، سالانه با کاهش نزولات آسمانی روبه‌رو شده و حتی بخش زیادی از همین نزولات نیز تبخیر شده و از کشورمان خارج می‌شود. یکی دیگر از مشکلات توسعه سیستم‌های نوین آبیاری محدودیت‌هایی است که در این روش وجود دارد،به‌طوری که اجرای سامانه‌های آبیاری نوین تابع شرایطی همچون وضعیت اقلیمی،وضعیت منابع آبی،وضعیت توپوگرافی، مشخصات خاک،شرایط اجتماعی وفرهنگی،وضعیت نیروی انسانی،وضعیت بهره‌برداری ونگهداری و هزینه‌های اجرایی است. با این حال بد نیست بدانیم که پیش از اذن مقام معظم رهبری برای برداشت از صندوق توسعه ملی درسال ۱۳۹۵، هرسال فقط ۵۶ هزار هکتار در پروژه‌های سیستم‌های نوین آبیاری در کشورپیشرفت حاصل می‌شداماپس ازحمایت‌های مقام معظم رهبری و مجلس‌ شورای‌اسلامی،هرسال به‌طورمتوسط ۱۵۰هزارهکتار ازاراضی به‌سامانه‌های نوین آبیاری مجهزمی‌شوندکه جهش ۳۰۰درصدی را نشان می‌دهد؛ بااین حال همچنان تا تجهیزکل کشور به سیستم‌های نوین آبیاری فاصله زیادی وجود دارد.درحال حاضر کشورمان حدود ۱۳۰ میلیون تن محصول کشاورزی تولید می‌کندکه این مهم باید طبق برنامه‌ها به ۱۵۰میلیون تن برسد؛بنابراین به نظر می‌رسد باید با آموزش کشاورزی و ارائه تسهیلات و مشوق‌ها در همه زمینه‌ها ازجمله استفاده از سامانه‌های نوین آبیاری به این مهم برسیم.