سفر به شهر پر قصه مستوران

برگ اولمستوران به زبان تصویرسریال مستوران به تهیهکنندگی عطا پناهی، نخستینبار تابستان ۱۴۰۱ به کارگردانی مسعود آبپرور و سیدجمال سیدحاتمی پخش شد و استقبال از آن متولیان را بر آن داشت تا فصل دیگری را هم به تصویر بکشند. سری دوم را سیدعلی هاشمی کارگردانی کرد. پخش این فصل انتهای پاییز سال گذشته از تلویزیون آغاز شد و ۲۰ سال پس از فصل اول را روایت میکرد. این مجموعه به طور کلی روایتگر ماجراهایی تلفیقشده از داستانها و افسانههای کهن مانند هزار و یک شب، کشکول، گلستان و شاهنامه است که جایی در ایران حدود ۵۰۰ سال پیش میگذرد.برگ دومقصههای کهن در یک قابمحمد حنیف، پژوهشگر و داستاننویسی که تا امروز برنده جایزههای متعدد شده و درخصوص فرهنگ عامه و قصههای کهن ادب فارسی تحقیقاتی داشته است.حنیف درباره نگارش مستوران بیان کرد: برای نوشتن اولین نسخه قصه مستوران به بیش از ۵۰ منبع و ماخذ مراجعه کردیم و از برخی آثار، حکایات، قصهها یا افسانههایی به عاریت گرفتیم؛ اما در مرحله بازآفرینی، متن اولیه تغییرات دیگری پذیرفت؛ چنانچه واقعا نمیدانستیم سهم هر اثر در قصه هر قسمت از سریال چقدر بوده و تخیل من و همکاران اهل فن، چه میزان درخلق قصه مذکور تاثیر داشته است.به هرحال ازبعضی آثار مکتوب همچون «هزارویک شب»،«هزار و یک روز»، «جوامعالحکایات و لوامعالروایات»، «تاریخ بیهقی» و اغلب آثار ادبی و فرهنگ و ادب عامه مکتوب گذشته، سود جستیم، از بعضی قصههای فولکلوریک مکتوب و همچنین قصههای گردآوری شده در واحد فرهنگ مردم مرکز تحقیقات صداوسیما (که حاصل زحمات مرحوم انجوی شیرازی و همکاران فرهنگیار او در سراسر کشور بود) نیز بهرهها بردیم. همینطور از دیوانهای شعر شاعران معاصر و گذشته و حتی پژوهشهایی در حوزه قصههای عامه. در کنار این منابع و ماخذ کتبی، قصههای ظهر جمعه رادیو نیز یکی از منابع ما بود.سیدعلی هاشمی، کارگردان فصل دوم هم درباره تخیلی بودن قصهها به جامجم گفت: زمانی که این سریال در آن روایت میشود، یک زمان تخیلی است. یعنی ممکن است در ۵۰۰ سال پیش قبیله وحشیها وجود نداشته باشد و به همین دلیل برخی چیزها کاملا از تخیل میآید.برگ سومدرباره رمان حنیف رمان «مستوران: سوده و سیمرغ» مجموعهای از افسانهها و متلهای درهم تنیده شده است. محمد حنیف با درآمیزی تخیل و خلق فضا، جغرافیا و شخصیتها روایت یکپارچهای ارائه کرده است. عطا پناهی، تهیهکننده سریال و مدیر انتشاراتی که رمان در آن به نشر میرسد با این توضیح که داستان مستوران ماجرای دختری پاکباز به نام سوده است، بیان کرد: یکی از اصلیترین راویان این رمان چندلایه، سوده است و در آغاز و پایان هر فصل، با کانون روایت اول شخص، راوی ماجراهایی میشود که قرار است دانای کل آنها را پی بگیرد. پناهی درباره نوع ادبیات رمان مستوران گفت: رماننویسان شیوه رئالیسم جادویی، اغلب افسانه، تاریخ و جادو را درهم میآمیزند. حاصل چنین تلاشی توجه ویژه به فرهنگ، باورها و عقاید شگفتانگیز ناشی از بومیگرایی و بهویژه اسطورهگرایی است. زیرساخت فکری اینگونه آثار از خیالبافی، تلفیق تجربههای انسان امروزی در قرون ماضی یا تصورات قهرمانها و ضدقهرمانهای ادبیات عامه و شخصیتهای تاریخی، درهمریختگی زمان داستانی، رازگونگی کانون روایت، پیرنگ پیچیده، درهم ریختگی عنصر علیت، شاعرانگی و نوستالژی و ایجاد فضای چندمتنی تشکیل شده است. او با بیان اینکه خوانندگانی که علاقمند به خواندن آثاری در باره تجربههای انسان امروزی هستند، بازآفرینی افسانه را برنمیتابند، عنوان کرد: آنچه این افراد از رمان میخواهند، انعکاس شخصیت فردی و موقعیتهای بحرانزای خویش است؛ درحالی که خصیصههای اخلاقی آدمیان و مناسبات حاکمیت و مردم، دغدغه مشترک دیروز و امروز جوامع انسانی بوده و هست. رمان مستوران با وجود برخی تفاوتهایش با آثار رئالیسم جادویی، گامی در همین راستا محسوب میشود.