واردات بنزین به جای خودرو

رهبر معظم انقلاب اسلامی در زمینه کیفیت خودروهای داخلی در دیدار با کارگران در زمستان سال گذشته فرمودند حمایت‌های عملی و تبلیغاتی از تولید داخلی باید منجر به ارتقای کیفیت محصولات و همچنین ارتقای فناوری شود اما متأسفانه در برخی صنایع به‌ویژه در صنعت خودرو به موضوع کیفیت توجه نمی‌شود و مردم نیز بحق به آنها اعتراض دارند. حالا اما  خبر رسیده که واردات بنزین و فرآورده‌های نفتی دیگر برای امسال حدود چهار میلیارد دلار هزینه روی دوش دولت گذاشته است. ‌شواهد متعدد‌ نشان می‌دهد که در سال جاری ایران تبدیل به واردکننده بنزین و گازوئیل شده است، بنابر آمار وزارت نفت در سال ۱۴۰۲، ایران به میزان پنج میلیارد و ۴۷۸ میلیون لیتر بنزین و گازوئیل وارد کرده که رقم آن بیش از چهار میلیارد دلار بوده است. ‌واردات بنزین و گازوئیل ۲۲۵ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود؛ رقمی تقریبا معادل ۱۰ ماه یارانه نقدی پرداختی به ۸۵ میلیون ایرانی‌.

 بازگشت ایران به باشگاه واردکنندگان
بازگشت ایران به باشگاه واردکنندگان بنزین درحالی رخ داد که در سال ۹۹ و تحت‌تاثیر بهره‌برداری از پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، شیوع کرونا و اصلاح قیمت آبان ۹۸، ایران به میزان سه میلیارد دلار فقط از صادرات بنزین درآمدزایی کرده بود.شیوه تامین منابع واردات بنزین و گازوئیل در سال جاری نشان می‌دهد که این منابع از طریق تهاتر با فرآورده‌های نفتی مثل نفت کوره و میعانات گازی تامین می‌شود، موضوعی که پیشتر نیز مدیران وزارت نفت به آن اشاره کرده بودند.ایران در حالی واردکننده بنزین شده و چهار میلیارد دلار برای آن هزینه کرده که اگر یک‌چهارم این مبلغ برای واردات خودرو انجام می‌شد، نه‌تنها بازار خودرو به تعادل می‌رسید بلکه مصرف بنزین نیز روند مطلوب‌تری داشت. خودروهای خارجی مصرف کمتری نسبت به خودروهای داخلی دارند و برخی کارشناسان معتقدند فناوری خودروسازی ایران نسبت به کشورهایی که خودروهای‌شان را صادر می‌کنند، پایین‌تر است و خودروهای داخلی دو برابر آنها مصرف دارد. 
 
تلفات یک ناترازی
یکی از تکراری‌ترین کلیدواژه‌های چند سال اخیر در ادبیات اقتصاد ایران «ناترازی بنزین» است اما اگر کمی ژرف‌تر به ماجرا نگاه کنیم، انگشت اتهام را باید به سمت خودروهایی بگیریم که به دلیل کیفیت پایین و عدم همخوانی با استانداردهای روز دنیا، دو برابر خودروهای خارجی بنزین مصرف می‌کنند؛ یعنی خودروسوار ایرانی نه این‌که بخواهد بلکه مجبور است برای راندن خودروی خود بنزین زیادی مصرف کند. بنابراین نمی‌توان گفت مصرف‌کنندگان عامل اصلی ناترازی هستند بلکه عامل اصلی خودروهایی هستند که برای حرکت کردن، بنزین بالایی می‌طلبند.برخی آمارها نشان می‌دهد که خودروهای داخلی روزانه بیش از ۴۰ میلیون لیتر بنزین بیشتری مصرف می‌کنند که با قیمت بنزین فوب خلیج‌فارس، حدود ۲۰ میلیون دلار می‌شود. اگر این عدد را در کل سال ضرب کنیم، مشخص می‌شود که سالانه بالغ بر هفت میلیارد دلار خودروهای داخلی بنزین اضافه می‌سوزانند.
از سوی دیگر نگاهی به تاریخچه مصرف بنزین نشان می‌دهد که علاوه‌بر مصرف بالای سوخت خودروهای جدید، به دلیل عدم اسقاط خودروهای فرسوده، مصیبت مصرف بنزین روز به روز بیشتر می‌شود؛ برای فهم دقیق این مسأله باید اشاره کرد که در سال ۱۳۹۸ مصرف بنزین میانگین ۹۵ میلیون لیتر در روز بود و امروز این رقم به میانگین ۱۱۳ تا ۱۱۵ میلیون لیتر رسیده است؛ یعنی طی چهار سال، مصرف بنزین ۲۰ میلیون لیتر بیشتر شده است. به بیان دیگر هر سال بین پنج تا شش میلیون لیتر به مصرف روزانه بنزین افزوده شده است.جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت پالایش و پخش در این ارتباط با بیان این‌که خودروهای خارجی صدی ۳ تا ۴ و خودروهای داخلی صدی ۱۰ تا ۱۲ مصرف بنزین‌شان است، گفته که اگر خودروهای داخلی، استاندارد بود، الان مصرف بنزین در کشور ۶۰ میلیون لیتر در روز بود و می‌توانستیم بیش از ۵۰ میلیون لیتر در روز، بنزین صادر کنیم.
 
جزئیات فرسوده‌ها
به صورت دقیق‌تر، تعداد خودروهای سواری در حال تردد در کشور ۲۱‌میلیون دستگاه است که از این تعداد یک میلیون و ۳۰۰ هزار دستگاه که ۶ درصد این خودروها را تشکیل می‌دهد، فرسوده است. البته اگر سن فرسودگی را ۱۵سال در نظر بگیریم تعداد این خودروها به ۲.۵میلیون دستگاه می‌رسد.۱۲میلیون و ۵۰۰هزاردستگاه موتورسیکلت درسطح کشور ترددمی‌کند که ازاین تعداد۹۰درصد و به عبارتی ۱۱میلیون و ۲۰۰هزار دستگاه موتورسیکلت فرسوده است.از یک میلیون و ۱۰۰هزار دستگاه کامیون، کامیونت و کشنده نیز ۲۵۰ هزار دستگاه (۲۳ درصد) فرسوده است. تعداد اتوبوس‌های درون‌شهری در حال تردد درسطح کشور ۲۲هزار دستگاه است که از این تعداد ۱۸هزاردستگاه و به عبارتی ۸۲ درصد فرسوده است. همچنین از۴۰۰هزار تاکسی درحال تردد در کشور ۱۹۰هزار دستگاه فرسوده است که ۴۸ درصد این ناوگان را تشکیل می‌دهد.