دریا، گنج پنهان اقتصاد ایران

بااین حال هنوز از این ظرفیت خدا دادی استفاده نشده و توسعهای مبنی بر این موضوع رخ نداده است. در این گزارش قصد داریم به این موضوع پرداخته و لزوم استفاده از این اقتصاد را مورد بررسی قرار دهیم.اقتصاد دریا، تعریفی ساده اما تاملبرانگیز دارد. این اقتصاد که در ادبیات جهانی عموما با عنوان اقتصاد آبی شناخته میشود، به معنی استفاده پایدار از ظرفیت منابع و گسترههای آبی اعم از اقیانوسها، دریاها، دریاچهها و جزایر برای رشد اقتصادی است. درهمین راستا اگر توسعه دریامحور اتفاق افتد، وضعیت معیشت تغییر کرده و به میزان قابلتوجهی اشتغال ایجاد خواهد شد. همین موضوع میتواند عاملی در راستای افزایش تولید ناخالص داخلی شود. گفتنی است اقتصاد دریامحور، راهبردی اساسی، توسعهای و کنشگر دارد که میتواند وضعیت اقتصادی کشور را تغییر دهد. این اقتصاد چون نهادها و سازمانهای زیادی رادرسطوح بالا درگیر کرده،کاربردی اساسی داشته وچون باموضوعات مختلف توسعهای وحاکمیتی مانند جمعیتپذیری، ایجاد زیرساختها و ارتباطات گرهخورده است، راهبردی توسعهای نیز تلقی میشود. همچنین به دلیل اینکه محرک جدی در به کارگیری و کاراندازی صنایع و اشتغال در دریاها و سواحل است، راهبردی کنشگرا دارد. لزوم توجه به اقتصاد دریامحور برای ایرانکشور ما به دلیل داشتن حدود شش کیلومتر نوار ساحلی جنوبی و شمالی، کشوری دریایی محسوب شده و میتواند تاثیرگذاری زیادی بر اقتصاد دیگر کشورها داشته باشد. با این حال اما بررسی استفاده از این ظرفیت اقتصادی حاکی است که ما فقط ۵ درصد از ظرفیتهای سواحل و مناطق دریایی را مورد استفاده قرار داده و از ۹۵ درصد این ظرفیتها غافل شدهایم. این موضوع در حالی است که این مناطق به دلایل ژئواستراتژیک، ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک در مقیاس جهانی و منطقهای دارای اهمیت بالایی هستند.همچنین به دلیل موقعیت جغرافیایی که ایران داشته و حضور کریدور شمال-جنوب، استفاده از این ظرفیت اقتصادی لازم و ضروری است، چراکه این موضوع موجب شده است نه تنها نیازی به صادرات و واردات نداشته باشیم، بلکه بتوانیم از طریق لجستیک و استفاده از دریا، درآمدزایی خوبی داشته باشیم. این موضوع در حالی است که دریا و سواحل به دلیل حضورشان در بخشهای جنوبی و شمالی کشور، میتوانند درآمد خوبی را برای کشور رقم بزنند. به زبان سادهتر هیچگاه برای مبادلات تجاری از خطوط هوایی استفاده نمیشود؛ چراکه استفاده از این خطوط هزینههای بالایی را برای تجار به همراه خواهد داشت. به همین دلیل نیز، بسیاری از فعالان اقتصادی و تجار و بازرگانان، با استفاده از دریا سعی بر گسترش تجارت خود دارند. ایران نیز به دلیل موقعیت جغرافیایی و ارتباط با کشورهایی همچون روسیه و آذربایجان و همچنین کشورهای اروپایی از طریق بخش دریایخزر و ارتباط با آبهای آزاد از طریق دریای عمان و خلیج فارس، میتواند نقش کلیدی در مبادلات تجاری ایفا کند. بر همین اساس تنها تامین امنیت دریایی و ایجاد خط انتقال برای سایر کشورها، نهفقط تضمینی بر مراودات اقتصادی سایر کشورها خواهد بود، بلکه درآمد خوبی برای خود کشورمان نیز به همراه خواهد داشت. گفتنی است توسعه صنعت دریایی، تجارت ۱۱ میلیارد تنی بار در شبکههای کریدوری، مدیریت تردد ۹۰ هزار کشتی اقیانوسپیما راهبردی را به همراه خواهد داشت. رویکرد دولت در اقتصاد دریابا آغاز فعالیت دولت سیزدهم و تغییر رویکردها و سیاستهای اقتصادی، به این بخش اقتصادی نیز توجه ویژهای شد. نگاهی به عملکرد وزارت امور اقتصادی و دارایی، وزارت راه و شهرسازی و سازمان بنادر و کشتیرانی نشان میدهد که اقدامات لجستیکی خوبی در راستای بهرهگیری از اقتصاد دریامحور انجام شده است. گفتنی است که یکی از سیاستهای اتخاذ شده در برنامه هفتم توسعه نیز استفاده از اقتصاد دریامحور است؛ بر همین اساس نیز باید در آیندهای نهچندان دور، شاهد تحول عظیمی در راستای بهرهگیری از این اقتصاد باشیم.سهم سایر کشورها از اقتصاد دریااگر چه سایر کشورهای جهان، موقعیت جغرافیایی و ظرفیت استفاده از اقتصاد دریا را در مقایسه با ایران ندارند اما توانستهاند از این گنج مغفول استفادههای زیادی داشته باشند. بر همین اساس بسیاری از کشورها سهم عمدهای از تولید ناخالص ملی خود را از طریق دریا تامین میکنند. این موضوع در حالی است که ویتنام در صدر این کشورها و چین نیز در جایگاه دوم این کشورها قرار گرفته و بیش از۵۰درصد ازتولید ناخالص ملی خود را ازاین طریق تامین میکنند.با این حال ایران که از ظرفیت بالاتری نسبت به سایر کشورها برخوردار است اما حدود ۱۰درصد از تولید ناخالص ملی خود را از دریا تامین میکند. همین موضوع مهر تاییدی بر عدم استفاده درست از اقتصاد دریا داشته و بیانگر وضعیت نامطلوب کسب درآمد از دریا است. این موضوع در حالی است که بسیاری از کشورهای عربی که صادرات و واردات گستردهای ندارند اما از این طریق توانستهاند، درآمد خوبی برای خود ایجاد کرده و عامل محرک اقتصاد کشور خود باشند.