پیشرفت فناورانه با مرجعیت دانشگاه

این موضوع نه‌تنها موجب کندی پیشرفت صنعت و وابستگی کشور در بسیاری از حوزه‌ها شده بود بلکه با ایجاد حس ناامیدی و ناکارآمدی متخصصان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی به‌ویژه در رشته‌های نوظهور همراه می‌شد و در بسیاری موارد مهاجرت را به تنها مسیر ممکن برای پیشرفت و به‌کارگیری دانش‌ و تخصص تبدیل می‌کرد.  با شکل‌گیری و رشد فعالیت‌های معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در یک دهه اخیر، تلاش‌های زیادی در جهت به‌کارگیری دانش و فناوری خروجی دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و پژوهشی در توسعه صنعتی کشور انجام شد اما همچنان اتصال مستقیمی میان صنعت و دانشگاه‌ها برقرار نشده بود. در همین راستا معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری در اقدامی نوآورانه، فصل جدیدی از همکاری و تعامل با دانشگاه‌‌ها را رقم زده تا پایان‌نامه‌های ارزشمندی که بخش مهمی از عمر و تلاش محققان کشور است، محکوم به بایگانی در کتابخانه‌ها نشود و با تکیه بر دانش و فناوری تولیدی محققان جوان، شاهد ارتقا و توسعه محصولات فناورانه و رفع نیازهای کشور باشیم. در گفت‌وگو با دکتر میثم فرج‌الهی، رئیس مرکز مدیریت طرح‌های کلان و پیشران معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، جزئیات این طرح را جویا شده‌ایم. 

مسیر توسعه فناوری و تولید محصول دانش‌محور در شرکت‌های دانش‌بنیان نگاه متخصصان دانشگاهی را در سال‌های اخیر نسبت به تولید دانش تغییر داده است. بسیاری از دانشجویانی که سال‌های گذشته فقط به دنبال فرصت‌های استخدامی پس از فارغ‌التحصیلی بودند، در مسیر کارآفرینی گام برداشتند و اقدامات ارزنده‌ای را برای تولید محصولات فناورانه و نوآورانه در کشور رقم زدند. تغییر نگرشی که اگر رخ نمی‌داد، چه‌بسا سنگینی فشار تحریم‌ها علیه کشور صدچندان می‌شد. با وجود این همچنان ظرفیت‌های زیادی در فرآیندهای تحقیقاتی کشور وجود دارد که به دلیل نبود بودجه و امکانات کافی، حتی فرصت تبدیل شدن به شرکت‌های نوپا و دانش‌بنیان را پیدا نمی‌کند که بتواند از حمایت‌های قانونی درنظر گرفته‌شده بهره‌مند شود. این نیاز حمایتی موجب شد طی جلسات متعددی که میان رؤسای برخی دانشگاه‌های کشور و مسئولان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برگزار شد، طرحی در قالب عقد توافق‌نامه‌هایی میان دانشگاه‌ها و معاونت علمی و فناوری شکل بگیرد تا به شکل مؤثری بتواند تعاملات و همکاری‌های دوجانبه میان این دو بخش تأثیرگذار زیست‌بوم نوآوری و فناوری کشور را افزایش دهد. دکتر میثم فرج‌الهی در این‌خصوص می‌گوید: «طی نیازسنجی‌هایی که از سوی معاونت علمی و فناوری شده بود و همچنین اعلام آمادگی از طرف برخی دانشگاه‌ها، طرحی شکل گرفت که طی آن در قالب توافق‌نامه‌های دوساله همکاری هدفمند و هوشمندی میان معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری و دانشگاه‌ها ایجاد شود. در فاز اول این طرح، توافق‌نامه‌هایی با پنج دانشگاه تراز اول کشور شامل دانشگاه صنعتی شریف، علم و صنعت، علامه طباطبایی، شهید بهشتی و دانشگاه صنعتی اصفهان به امضا رسیده است.» 
 
پژوهانه یک میلیاردی برای کمک به مرجعیت علمی دانشگاه‌ها
به گفته رئیس مرکز مدیریت طرح‌های کلان و پیشران معاونت علمی و فناوری، براساس این توافق‌نامه دانشگاه‌ها در چند بخش می‌توانند از حمایت برخوردار شوند. از آنجا که تولید علم رسالت اولیه و اصلی دانشگاه‌ها به شمار می‌رود در بخش اول این همکاری «مرجعیت علمی دانشگاه‌ها» مورد حمایت قرار می‌گیرد. 
دکتر فرج‌الهی در این رابطه توضیح می‌دهد: «از مصادیق مهم مرجعیت علمی دانشگاه‌ها، فعالیت‌ اعضای هیات‌علمی و دانشجویان در مسیر تولید علم و انتشار مقالات علمی در مجلات معتبر علمی است. به همین جهت در این بخش انتشار مقاله در مجلات علمی مهم از جمله نیچر، ساینس یا مجلات یک درصد برتر در هر رشته تخصصی مورد حمایت قرار خواهد گرفت. چنانچه عضو هیات‌علمی دانشگاه، بتواند به عنوان نویسنده مسئول مقاله‌ای را در این مجلات منتشر کند براساس سطح نشریه، حمایت پژوهانه (گرنت پژوهشی) از ۵۰ میلیون تومان تا سقف یک میلیارد تومان دریافت خواهد کرد تا از آن برای ادامه روند تحقیقاتی‌اش استفاده کند. امید داریم این حمایت بتواند انگیزه خوبی در مسیر تحقیقاتی پژوهشگران ایجاد کند.» البته درخصوص انتشار مقالات فاخر، سقف این حمایت تا حداکثر پنج میلیارد تومان قابل افزایش خواهد بود. 
به گفته رئیس مرکز مدیریت طرح‌های کلان و پیشران معاونت علمی و فناوری، نکته‌ای که درخصوص این جایزه پژوهشی وجود دارد این است که روند دریافت و هزینه‌کرد آن مشابه بودجه پژوهشی دانشگاهی خواهد بود و عضو هیات علمی موظف است سهم بیشتر این جایزه را صرف تجهیز آزمایشگاه و روند تحقیقاتش کند. 
 
حمایت از توسعه فناوری تا تجاری‌سازی فناورانه
در گام بعدی این توافق‌نامه تمرکز بر توسعه فناوری است. از آنجا که بسیاری از تحقیقات دانشگاهی ظرفیت لازم برای توسعه فناوری و در ادامه تبدیل شدن به محصول را دارند، در بخش دوم این توافق‌نامه حمایت از توسعه فناوری مورد توجه قرار گرفته است. دکتر فرج‌الهی تصریح می‌کند: «اگرعضو هیات علمی در گروه تحقیقاتی خود موفق به تولید فناوری تا سطح آمادگی TRL۲ یا TRL۳ شده باشد و برای تولید نمونه اولیه محصول یا توسعه بیشتر فناوری نیاز به حمایت داشته باشد، در این بخش تسهیلاتی تا سقف یک میلیارد تومان درنظر گرفته شده است.» وی در ادامه می‌افزاید: «این در حالی است که اگر عضو هیات‌علمی موفق به ثبت شرکت دانش‌بنیان نوپا بر مبنای همین محصول شود، به عنوان جایزه تجاری‌سازی، بخش زیادی از این تسهیلات متناسب با اهمیت محصول، میزان پیشرفت کار و... به بودجه پژوهشی یا گرنت تبدیل خواهد شد.»
در کنار توجه به توسعه فناوری، حمایت‌هایی برای تجاری‌‌سازی محصولات فناورانه نیز درنظر گرفته شده است. به گفته رئیس مرکز مدیریت طرح‌های کلان و پیشران معاونت علمی و فناوری، در صورتی که تیم‌تحقیقاتی عضو هیات‎‌علمی بتواند فناوری را با موفقیت توسعه دهد و آن را به محصولی فناورانه تبدیل کند، براساس نوع محصول از تسهیلات تجاری‌سازی تا سقف ۲۰میلیارد تومان بهره‌مند خواهد شد.