جنگ اوکراین؛ بدهکار طلبکار شد

جاه‌طلبی‌های ناتو، عامل اصلی شکست اوکراین و اساسا آغاز جنگ در این کشور بوده است. اما غربی‌ها می‌کوشند علت شکست خود را نه ناکارآمدی ارتش اوکراین یا سوءمدیریت فرماندهان ارشد، بلکه کمک کشورهای مستقل از روسیه القا کنند. دیگر هدف واشنگتن ـــ بروکسل تشدید انزوای سیاسی دولت‌ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و به حاشیه راندن وسیع‌ترین کشور جهان است. در پاسخ به این سیاست در هفته‌های اخیر، روسیه میزبان رئیس جمهور ترکیه، وزرای خارجه کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس و به‌تازگی رئیس کره‌شمالی بوده است. همچنین مسکو با طرح ایده ارسال رایگان غلات به قاره آفریقا، کشورهای این منطقه را به شریک جدید مسکو در سازمان‌های بین‌المللی بدل کرده است. در میان کارزار کشورهای حوزه یوروآتلانتیک برای جدا کردن متحدان راهبرد‌پوتین از روسیه، کیم جون اون، رئیس کره‌شمالی با قطار ضدگلوله برای شرکت در مجمع اقتصادی شرق و دیدار با پوتین راهی روسیه شد.

نگرانی غرب از روابط مسکو - پیونگ یانگ 

رسانه‌های غربی درباره روابط پیونگ‌یانگ ـــ مسکو گمانه‌زنی‌های بسیاری انجام داده‌اند. برخی معتقدند این دیدار صرفا نشستی تشریفاتی است اما برخی دیگر معتقدند در این سفر قرار است دو‌طرف درباره معامله‌ای بزرگ گفت‌وگو کنند. طبق اخبار منتشر شده در رسانه‌ها، ظاهرا طرف کره‌ای تمایل دارد روسیه از برنامه فضایی این کشور حمایت کند و در سوی مقابل، روس‌ها خواهان دریافت انواع سلاح به‌ویژه موشک‌های تاکتیکی از کره‌شمالی برای مقابله با اهداف متخاصم در جبهه اوکراین هستند. نکته قابل تأمل، دیدار سران دو کشور در مرکز فضایی وستوچنی و بازدید کیم از مرکز مونتاژ موشک آنگارا بود. این نشست شائبه کمک روسیه به کره شمالی را برای ساخت ماهواره اطلاعاتی میان محافل رسانه‌ای تقویت کرده است.حضور سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه در دیدار پوتین و کیم نشان دهنده پررنگ بودن احتمال تقویت همکاری‌های نظامی در روابط میان دو کشور است. کارشناسان امور راهبردی معتقدند که  روسیه با سه هدف عمده، سیاست تهیه سلاح از متحدان را دنبال می‌کند.نخست، رونمایی نکردن از تسلیحات راهبردی در برابر سامانه‌های پدافندی ناتو: در یک سال اخیر روس‌ها عمدتا از زرادخانه برجای مانده از دوران شوروی یا تسلیحات مورد استفاده در جنگ سوریه بهره بردند. استفاده نکردن از تسلیحات مدرن روسی این امکان را در اختیار مسکو قرار می‌دهد که در صورت وقوع درگیری مستقیم، آنها توان غافلگیری دشمن را داشته باشند. دوم، افزایش هزینه سیاسی- اقتصادی رژیم تحریمی غرب در مواجهه با بحران اوکراین: اگر روس‌ها بتوانند در روندی مستمر و بلندمدت، کمک‌های تسلیحاتی - فنی از کشورهای متحد دریافت کنند، آنگاه غربی‌ها مجبور خواهند شد علاوه بر مسکو، سایر کشورها را در فهرست تحریم خود قرار دهند. این موضوع می‌تواند در افزایش کمک‌های نظامی به روسیه و شکست سیاست منزوی کردن مسکو نقش مؤثری ایفا کند.سوم، بهره‌برداری از مناقشه اوکراین: روسیه به‌دنبال بهره‌برداری از مناقشه اوکراین برای صادرات برخی فناوری‌ها و تسلیحات نظامی پیشرفته به متحدان سنتی خود مانند دانش فضایی، موشکی، ساخت سامانه‌های پدافندی و... است. بحران اوکراین ساکنان کاخ کرملین را در موقعیتی قرار می‌دهد که بدون واهمه از تحریم‌های غرب، روند حمایت از متحدان کلیدی خود را در سطوح مختلف دنبال کند.

سلاح بی‌اثر تحریم 

سران غربی در واکنش به این سفر تلاش می‌کوشند با استفاده از اهرم تحریم، اراده سران روسیه و کره‌شمالی را برای گسترش روابط دوجانبه سست کنند. متیو‌میلر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا با بیان این‌که واشنگتن از نزدیک این دیدار تاریخی را زیر نظر دارد، اعلام کرد: با توجه به نتیجه این نشست، آمریکایی‌ها تصمیم خواهند گرفت بسته تحریمی جدید علیه مسکو و پیونگ یانگ را وضع کنند یا خیر. آمریکایی‌ها در حالی با توسل به این اقدام تکراری، سران دولت‌های مستقل را تهدید می‌کنند که پیشتر‌ با وضع بیش از ۱۴هزار تحریم علیه روسیه و ۲۰۰۰تحریم علیه کره شمالی از این اهرم سخت علیه اقتصاد ملی دو کشور استفاده کرده‌اند. به نظر می‌آید آمریکا و دولت‌های غربی برای دور کردن کشورها از روسیه، همانند گذشته نمی‌توانند از ابزارهای سلبی بهره ببرند و در میان مدت مجبور خواهند شد با ارائه پیشنهادهای ایجابی مانند لغو تحریم‌ها یا ارائه بسته‌های کمک مالی جلوی نزدیکی بیش از پیش کشورها را به روسیه بگیرند. پیشتر مسکو به‌دلیل ملاحظات سیاسی ـــ اقتصادی از آشکارسازی یا توسعه روابط با کره‌شمالی خودداری می‌کرد اما امروز آشکارا از رئیس این کشور با هدف توسعه همکاری‌های دفاعی میزبانی می‌کند و وعده سفر به پیونگ‌یانگ می‌دهد. با وجود منتشر نشدن اخبار دقیق توافقات حاصل شده میان سران دو کشور، می‌توان ارزیابی کرد به‌احتمال زیاد مسکو و پیونگ‌یانگ بر سر توسعه همکاری‌های دفاعی ـــ فضایی دربرابر امپریالیسم غربی به توافق دست‌یافته باشند. باید منتظر ماند و دید آیا غربی‌ها خواهند توانست در این روابط خللی ایجاد کنند یا آن‌که روسیه به سمت توسعه روابط راهبردی با سایر کشورهای مستقل جهان حرکت خواهد کرد.

محمد علیزاده - گروه بین‌الملل