خانه‌های ناپایدار

یعنی در بهترین حالت، کمتر از یک‌سوم برنامه‌‌ریزی صورت گرفته برای نوسازی بافت‌های فرسوده در هر سال محقق شده است. مشکل دیگر این است که آمار مربوط به نوسازی بافت‌های فرسوده در دسترس کارشناسان و طیف فعال بازار ساخت‌‌و‌ساز مسکن قرار ندارد.

گسترش بی‌رویه و بدون برنامه فضای شهرهای بزرگ و متوسط کشور در چند دهه گذشته، باعث شکل‌گیری بافت‌های جدید در مجاورت شهرها و جابه‌جایی ساکنان و کاربری‌ها به نواحی جدید شده است. در نتیجه این جابه‌جایی، به تدریج بافت‌های قدیمی شهرها کارکرد و حیات اجتماعی- اقتصادی خود را از دست داده‌ و این بافت‌ها با از دست دادن حیات شهری خود، به سمت رکود و فرسودگی گرایش پیدا کرده‌اند. کمبود امکانات، خدمات شهری و تأسیسات زیربنایی سبب مهاجرت ساکنان بومی به مناطق دیگر شهر شده و باعث منفی شدن نرخ رشد جمعیت بافت در سال‌های اخیر شده است و از طرف دیگر به دلیل وضعیت اجتماعی - اقتصادی ساکنان بافت، سبب شده روند بهسازی و نوسازی درون بافت کند شود که این عوامل باعث فرسودگی و تخریب بیشتر بافت شده است. در حال حاضر اکثر استان‌های ایران با مشکل بافت‌های فرسوده دست و پنجه نرم می‌کنند و به گفته معاون وزیر راه و شهرسازی ۳۳۰هزار بنای ناپایدار مسکونی در کشور وجود دارد که با استفاده از مکانیزم‌های مالی و اعتباری روند مقاوم‌سازی آنها در دستور کار قرار گرفته است. سید‌محمد آئینی می‌گوید:«با مصوبه ستاد ملی باز‌آفرینی شهری، مرمت و مقاوم‌سازی بافت‌های تاریخی در دستور کار است. باید توجه داشت که ستاد بازآفرینی شهری به‌دلیل شرایط خاص بافت‌های تاریخی و اهمیت بسیار حفظ ارزش‌های فرهنگی، معماری و شهرسازی، با مداخلاتی بیش از بافت‌های فرسوده مواجه است.» وی با اشاره به این‌که استان اصفهان با حدود ۳۳شهر دارای بافت تاریخی مصوب بیشترین سهم را در این طرح دارد، ادامه می‌دهد: «استان اصفهان ۴۴۵۰هکتار و شهر اصفهان ۱۹۵۰ هکتار بافت تاریخی دارد.»

مدیر عامل شرکت بازآفرینی شهری با بیان این‌که در بافت فرسوده نگاه بر تخریب و نوسازی بناست، خاطرنشان می‌کند: «اما بناها در بافت تاریخی باید نگهداری شوند و نگاه بر مرمت و مقاوم‌سازی است.»
 
بسته تشویقی وزیر 

بهمن سال گذشته مهرداد بذرپاش‌، وزیر راه و شهرسازی بسته تشویقی شهرسازانه ۱۹بندی را در خصوص سیاست‌های تشویقی کالبدی متضمن نوسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری را با هدف افزایش کیفیت زندگی شهروندان ساکن در این بافت‌ها و همچنین پیشبرد اهداف قانون جهش تولید مسکن به استانداران کشور ابلاغ کرد. مصوبات ابلاغی ویژگی‌هایی همچون انعطاف‌پذیری نسبت به شرایط ویژه هر شهر، رویکرد نوسازی محله‌ای، فرصت ویژه برای سازندگان و مالکان، توانمندسازی اقتصادی ساکنان بافت فرسوده از طریق انعطاف‌پذیری در ضوابط استقرار کاربری‌ها و با رویکرد درهم تنیدگی مسکن و اشتغال و ایجاد ارزش افزوده روی دارایی‌های ساکنان و افزایش کیفیت فضای سکونت دارد.

طرح بازآفرینی موفق نبود

عضو کمیسیون عمران مجلس با بیان این‌که دولت در کنار تولید مسکن انبوه، باید نسبت به نوسازی بافت‌های فرسوده هم اقدام کند، به جام‌جم می‌گوید: «با نوسازی خانه‌ها در صورت بروز بلایای طبیعی خسارات کمتری متوجه مردم می‌شود. در شرایط کنونی و براساس آمارها حدود ۲۲ تا ۲۳ میلیون نفر در بافت‌های فرسوده و مساکن ناپایدار زندگی می‌کنند که نشان‌دهنده اهمیت نوسازی و بهسازی این بافت‌هاست.»

صدیف بدری با بیان این‌که متأسفانه با گذشت چند سال از آغاز اجرای طرح بازآفرینی شهری، هنوز بازآفرینی نتوانسته به اهداف و نتایج مورد نظر برسد، ادامه می‌دهد: «به طوری که بر اساس برنامه ششم توسعه، دولت موظف است نسبت به ارائه تسهیلات مناسب با سود کم و پرداخت ۱۰درصد هزینه تسهیلات پرداختی برای نوسازی اقدام کند. در همین راستا مجلس بر اهمیت نوسازی بافت فرسوده به صورت محله محور تأکید کرده است. بازآفرینی شهری به صورت محله‌محور بسیار ضروری است، زیرا نوسازی بافت فرسوده در یک منطقه ناپایدار، کافی و اثرگذار نیست و این رویکرد باید به‌صورت محله‌ای دیده شود تا یک محله به صورت هدفمند نوسازی شود تا با نوسازی و افزایش تعداد واحدهای مسکونی و افزایش جمعیت، معابر، پارکینگ‌ها و امکانات رفاهی جوابگوی آن منطقه باشد.»

آمارهای دلخراش از بافت‌های فرسوده
وجود بیش از ۷۰ هزار هکتار بافت فرسوده
حدود ۴۷۰ شهر کشور درگیر بافت فرسوده هستند
سکونت بالغ بر ۱۵درصد جمعیت شهری کشور در بافت فرسوده
باید سالی ۱۰۰ هزار واحد مسکونی در بافت فرسوده نوسازی شود
به طور متوسط سالی کمتر از ۳۰ هزار واحد نوسازی می‌شود
حدود ۲۳ میلیون نفر در بافت‌های فرسوده کشور زندگی می‌کنند