پرواز بی فرود هواپیمای ایرباس شماره ۶۵۵ به مقصد بهشت

12 تیر 1367 مسافران از فرودگاه بندرعباس برای سفر به دبی وارد  هواپیما  شدند. آرام آرام مسافران روی صندلی های خود نشستند و در حالی که به یک پرواز آرام و بی دردسر فکر می کردند آماده سفر شدند. کودکانی که در این سفر همراه خانواده خود بودند بی دغدغه و بدور از هر ذهنیتی که از جنگ، کینه، نامردی و جنایت داشتند در کنار خانواده نشسته بودند و  دنیای  معصومانه خود فرورفته بودند. هواپیما مدتی بعد بر فراز  آسمان قرار گرفت  اما 38 دقیقه قبل از فرود  به ناگاه فضا تیره و تار شد و مسافران هواپیما به جای فرود در   زمین به مقصد آسمان پرکشیدند.

پرواز مسافربری شماره ۶۵۵ شرکت هواپیمایی ایران ایر با شناسه «IR655» از بندر عباس به مقصد دبی، در ۱۲ تیرماه ۱۳۶۷ با شلیک موشک هدایت شونده کروز از کشتی جنگنده یو اس. اس. جک وینسنس متعلق به نیروی دریایی ایالات متحده امریکا بر فراز خلیج فارس سرنگون شد و تمامی ۲۹۰ مسافر آن شامل ۳۹ مسافر غیر ایرانی و ۶۶ کودک بودند، جان باختند. 66 کودک زیر12 سال، 52 زن و 46 تن تبعه کشورهای یوگسلاوی، کویت، افغانستان، هندوستان، پاکستان، ایتالیا، شارجه و دوبی از جمله وابسته نظامی پاکستان در ایران و خانواده اش در میان کشته شدگان بودند.

جنایت چگونه رخ داد؟

آمریکا ادعا می‌کرد که هواپیمای ایرباس 300A خارج از دالان هوایی پرواز می‌کرده و رزم‌ناو آمریکایی نیز 7 ‌بار اخطار رادیویی برای هواپیما مخابره کرده، ولی در پی آن جوابی دریافت نکرده است. این در حالی است که مطابق اسناد و مدارک موجود ایرباس شماره 655 در مسیر پروازی خود در دالان تجاری آمبر 59 و در ارتفاع 14 هزار پایی در حال پرواز بوده است.

این اتفاق تلخ در ادامه مسیر ایران سیتزی بود که ایلات متحده از مدتها پیش آن را در پیش گرفت. واقعی تلخی که البته بازتاب فراوانی در رسانه‌های خارجی پیدا کرد.

نشریه لوکوتیدین در این باره نوشت: در تاریخ 3 ژوئیه سال 1988 یک ناوگان آمریکایی در تنگه هرمز یک ایرباس ایرانی را مورد هدف قرار داد در پی این حمله 290 کشته شدند.

ویلیام کراو رئیس ستاد فرماندهی آمریکا اعلام کرد که یک ایرباس ایران ایر با 290 سرنشین اشتباهاً توسط موشکهای یک رزم ناو آمریکایی در خلیج فارس مورد هدف قرار گرفت. مقامات ایران رزم ناو آمریکایی را مسوول این حمله معرفی کردند این ایرباس 10 دقیقه پس از پرواز از بندر عباس مورد هدف قرار گرفت و منهدم شد. قرار بود آن 28 دقیقه بعد در فرودگاه روسی بر زمین بنشیند. این هواپیما 290 سرنشین کرد: 66 بچه و 9 تن زیر 2 سال ـ 156 مرد ـ 52 زن و 16 خدمه پرواز.

رونالد ریگان رئیس جمهور آمریکا این واقعه را اسفبار توصیف کرد و مراتب تسلیت و همدردی خود را به خانواده‌های قربانیان اعلام داشت. رئیس ستاد فرماندهی آمریکا توضیح داد که رزم ناو وینسنس بخاطر اتخاذ تدابیر امنیتی در مقابل ناوچه‌های ایرانی اقدام به این امر کرد. وی متذکر شد که این ناو با بسیاری از ناوچه‌های ایرانی رویارویی می‌کرد و از مشاهده یک هواپیمای تجاری در منطقه متعجب شد. ایرباس ایرانی به هشدارها پاسخ نداد و آمریکاییها گمان کردند که این یک هواپیمای نظامی است. ریگان در توجیه چنین اتفاقی گفت: « هنگامیکه هواپیما به هشدارها توجه نکرد، ونسن برای جلوگیری از یک حمله احتمالی، بطرف آن هواپیما موشک پرتاپ کرد » ما عمیقاً از مرگ این مسافران متأسف هستیم. ریگان همچنین اعلام کرد آمریکا در خلیج (فارس) بدنبال صلح بود و در پی این تراژدی احتیاج آن بدین امر مبرم شده است.

اجساد 110 تن از مسافران و اجزاء ایرباس توسط گروه تجسس ایران پیدا شد. رادیو ایران در خبری اعلام کرد، ‌خلبان ایرباس 7 دقیقه پس از پرواز با برج مراقبت تماس حاصل کرده بود و هیچ مشکلی را به برج اطلاع نداده بود و چند دقیقه پس از این تماس، هواپیمای ایران از رادار خارج شد. هواپیما در ارتفاع 7500 پایی در منطقه جنگی پرواز می‌کرد و مشاهده شد که توسط 2 موشک زمین به هوای آمریکا در آسمان جزیره هنگام منفجر شد.

توجیهات آمریکایی

  زوددویچه سایتونگ نیز در گزارشی اعلام کرد: روز یکشنبه برفراز خلیج فارس یک هواپیمای مسافربر ایرانی از نوع ایرباس A300با 290 نفر سرنشین سقوط کرد. بنا به گزارش ایران هواپیما توسط دو موشک آمریکایی مورد هدف قرا گرفت.

نمایندگان دولت آمریکا در واشنگتن این گزارش را فوراً تکذیب کردند، اما آنها تأیید کردند که در زمان مذکور با ایران در حال درگیری بودند. در این اثناء به طرف یک جنگنده بمب افکن ایرانی از نوع F14 آتش گشوده شد.

در بیانیة وزارت دفاع آمریکا در بارة درگیری با قایقهای تندرو ایرانی ابداً اشاره‌ای به ایرباس نشده است.

بر اساس این اطلاعیه یک فروند هلیکوپتر رزم آمریکایی وینسنس در تنگه هرمز توسط یک قایق کوچک تندرو ایرانی مورد هدف قرار گرفته است. رزم ناو وینسنز و کشتی کوچک جنگی مونت گومری به آتش آنها پاسخ داده‌اند. دو قایق کوچک تندرو ایرانی غرق شدند و یکی از آنها خسارت دید. علاوه بر این وینسنز سرنگونی یک فروند f14 را گزارش داد، که به وینسنز نزدیک می‌شده است.

رسانه های ایران از جمله ایران با استناد به « محافل نظامی آگاه » اطلاع دادند که گزارش آمریکا در خصوص سقوط یک فروند f14 نادرست است. در آن موقع هیچ f14 ایرانی بر فراز منطقة خلیج ( فارس ) پرواز نمی‌کرد.

روزنامة دیلی تلگراف چاپ بریتانیا ( لندن ) راجع به سقوط هواپیمای مسافر بر ایرانی ایرباس می‌نویسد:

انهدام یک فروند هواپیمای مسافربر ایرانی یک اشتباه هولناک می‌باشد که در صورت امکان عواقب خیلی بدی برای سیاست آمریکا در خاورمیانه و روابط ایران با غرب در آینده خواهد داشت.

همچنین ایندیپندنت در 14/4/67 درباره فاجعه سقوط هواپیمای ایرباس نوشت: آمریکا که با انتقاد دوستان و دشمنان خود بخاطر سرنگون ساختن هواپیمای ایرانی مواجه شد، اعلام کرد که فرمانده کشتی جنگی نیروی دریایی آمریکا که هواپیما را هدف قرار داده، کاملاً در مورد هویت هدف خود قبل از پرتاب موشک بسوی آن، تردید داشته است.

 منابع پنتاگون اعلام کردند کاپیتان ویلیام راجرز بمدت 4 دقیقه بعد از آنکه از سوی کشتی فرمانده محلی به او اجازه داده شد که چنانچه هواپیما را بعنوان دشمن تشخیص داده است بسوی آن آتش گشاید، منتظر شد. این چهاردقیقه مدرکی است که منابع نظامی آمریکا بعنوان دلیل ادعای خود ارائه می‌دهند.

ریگان در بازگشت خود به کاخ سفید به منظور برگزاری جشن و بزرگداشت با جانبداری از عمل فرمانده و پرتاب موشک، گفت که این جمله تصادفی قابل فهم و توجیه پذیر است. وی افزود: من نمی‌خواهم این تراژدی را دست کم بگیرم اما آن کشتی مورد حملة‌ هواپیما واقع شده بود وی ادعای ایران را مبنی بر این‌که این عمل آمریکا طبق برنامه ریزی قبلی انجام شده رد کرد و گفت: من هرگز به آنچه که ایرانیان می‌گویند اهمیت نمی‌دهم. اما تهدید آنها برای تلافی را نمی‌توانم نادیده بگیرم. ما مجبوریم به فکر آن باشیم.

رئیس جمهور ایالات متحده زمانی صحبت می‌کرد که محققین ارتش آمریکا به فرماندهی ویلیام فوگارتی به منظور بررسی موقعیت خلیج فارس، فلوریدا را ترک کرده بودند. ریگان دو هفته به آنان مهلت داده است تا مشخص کنند چرا ناوگان وینسنس آمریکا را رادار خود هواپیمای ایرباس ایرانی را که طبق برنامه پرواز می‌کرده به جای جنگندة F- 14 اشتباه گرفته است. رئیس جمهور که خواسته بود جواب سؤالات را هنگام پیاده روی از محل هلیکوپترش تا کاخ سفید روی زمین چمن بدهد تا در یک مکان رسمی، گفت: ما داریم دربارة اتفاقی صحبت می‌کنیم که در آن یک هواپیما در رادار طوری مشاهده شده که به سمت کشتی جنگی حرکت می‌کرده و شروع به کم کردن ارتفاع خود کرده است.

در واقع این سؤال که آیا هواپیما در حال پایین آمدن بوده به گونه‌ای که قصد حمله داشته باشد چیزی است که مشکوک به نظر می‌رسد. ایران می‌گوید که هواپیما از بندرعباس بلند شده و طبیعتاً در حال بالا رفتن بوده در زمانی که ناوگان به آن حمله کرده است. نظر آمریکا این است که هواپیما فقط تا ارتفاع 9 هزار پایی بالا رفته و پس از آن شروع به پایین آمده کرده است طوریکه بر وینسنز مشتبه شد که این یک هواپیما نیست بلکه یک جنگندة در حال حمله است.

فرمانده «کرو» در سخنرانی خود در در پنتاگون در طرح سؤالات خود از زمان مبهمی استفاده کرد و گفت ما شواهدی داریم که نشان می‌دهد پرسنل کشتی در جریان اطلاعاتی قرار گرفته‌اند که طبق آن عمل کرده‌اند و ما اکنون آن را اینگونه بازسازی می‌کنیم که هواپیما نه تنها در موقعیت ثابت و محکمی نبوده بلکه تا ارتفاعی بالا رفته و سپس شروع به کم کردن ارتفاع خود نموده است طوریکه گویی قصد نزدیک شدن به کشتی را داشته است.

طبق گفته‌های این فرمانده ارشد، موشک زمانی به هواپیما اصابت کرده که در ارتفاع 7 هزار پایی بوده است. اما وی می‌افزاید: من این را اینطور برآورد می‌کنم زیرا ما می‌خواهیم صحنه را بازسازی نماییم تا تمام اطلاعات را از سیستم رادار وینسنز بیرون بکشیم و انجام این کار هم چندان ساده نیست. همچنین شواهد نشان می‌دهد که سرعت هواپیما ضمن نزدیک شدن به کشتی زیاد شده است.

آمریکاییها گفته‌اند هواپیما نه تنها در حال پایین آمدن بود بلکه با سرعت 450 مایل بر ساعت حرکت می‌کرده که بسیار بیشتر از سرعت طبیعی یک ایرباس و نیز کمتر از سرعت طبیعی برای حملة F- 14 و به این ترتیب شواهد مبهم می‌شوند. علیرغم این اظهارات مبهم، کاپیتان راجرز به گفته پنتاگون اجازه آتش بسوی هواپیما هوز 40 مایل از او فاصله داشت و او نسبت به دشمن بودن آن اطمینانی نداشت. البته او عملاً تا زمانیکه هواپیما به 9 مایلی او رسید موشکهای خود را پرتاب نکرد. به گفتة یک منبع خبری به CBS در فاصلة‌ زمانی بین مشاهدة هواپیما در صفحة رادار و آتش گشودن بسوی آن کاپیتان راجرز و همکارانش شدیداً مشغول کشف این مساله بودند که آیا این یک هواپیمای مسافربری است که طبق برنامه عمل می‌کند یا نه. اما آنها تا قبل از پرتاب موشک بسوی آن نتوانستند این مساله را تشخیص دهند و تصمیم درستی دربارة‌آن اعمال کنند.

دیگر منابع نیروی دریایی به خبرنگار دفاعی لندن گفته‌اند که بسیار تعجب انگیز است که آنها دریافته‌اند برنامة ‌پروازهای تجاری در کامپیوتر کشتی ثبت نشده بوده است.

متخصصین نیروی دریایی بریتانیا همچنین گفته‌اند که سخت می‌توان باور کردکه سیستمی به پیشرفتگی ایجیس (سیستم رادار وینسنس) در تشخیص بین یک جنگندة کوچک و یک هواپیمای غیر نظامی مسافربر بزرگ شکست خورده باشد.

زوددویچه سایتونگ نیز از تلاش آمریکا برای برقراری روابط با ایران بعد از این حادثه ناگوار سخن به میان آورد و نوشت:  دولت آمریکا بعد از سقوط هواپیمای مسافر بر ایرانی در یکشنبه گذشته آشکارا برای تنش زدایی در روابط با ایران تلاش می‌کند. نائب سخنگوی وزارت امور خارجه در واشنگتن گفت: آمریکا هم چنین بعد از حادثه ناگوار در خلیج فارس به گفتگو با ایران برای بهبود روابط علاقمند است.

مطلبی که مورد اعتراف رسانه‌های غربی قرار گرفت مبین این بود که توجیهات آمریکا برای رفع هر گونه مسوولیت در قبال این حادثه تلخ پذیرفتنی نبود.

این رویداد باعث کاهش فعالیت ایالات متحده در منطقه نشد و دیدیم که تا اواخر جنگ نیز اینگونه تحریکات نظامی افزایش یافت.

مدالی بر سینه جنایتکار

بعد از وقوع این حادثه دولت آمریکا ۵۵ میلیون دلار به خانواده‌های قربانیان و ۴۰ میلیون دلار برای غرامت ناشی از سقوط هواپیمای مسافربری به عنوان کمک بلاعوض به ایران پرداخت کرد. اما هیچ مسوولیتی درباره این حادثه به عهده نگرفت و هیچ‌کدام از خدمه ناو وینسنس تحت پیگرد قرار نگرفتند. ویل راجرز، فرمانده این ناو هم چند سال بعد هنگام بازنشستگی مدال افتخار گرفت.

حمله موشکی ناو وینسنس آمریکا به هواپیمای ایرباس ایران، نشان داد که جبهه استکبار، طرحهای وسیع و همه جانبه‌ای برای هجوم به ملت ایران و جمهوری اسلامی آماده کرده و در این راه از هیچ اقدام سبعانه‌ای پرهیز نخواهد کرد.