حرکت ریاض در مدار تهران

البته اگر مجاهدت‌های میدان و مبارزه پیوسته سردار با تروریسم نبود، هیچ‌گاه به این نقطه از روابط با سعودی نمی‌رسیدیم و این دیپلماسی برآمده از قدرت میدان است که نه فقط تروئیکا و آمریکا که حتی کشوری مانند عربستان را هم که عملکرد آن در یک دهه گذشته مشخص است به ایران می‌کشاند. البته حضور فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان سعودی بعد از هفت سال در تهران که مورد استقبال همتای ایرانی خود قرار گرفت، یک نکته دیگر هم داشت و آن این بود که جمهوری اسلامی در تمام این سال‌ها در حوزه سیاست خارجی هیچ‌گاه شعارزده عمل نکرده و مبنای آن صرفا منافع ملی بوده که مصداق آن هم نشستن هواپیمای وزیر خارجه سعودی در تهران وسط یک روز گرم خردادی است.

ایران و عربستان دو قطب مهم میدان سیاست منطقه غرب آسیا هستند و با در اختیار داشتن ظرفیت‌های متعدد، نقش تعیین‌کننده‌ای در معادلات اقتصاد جهانی دارند. البته خارج از هر مصداقی، امنیت و توسعه منطقه‌ای، مفاهیم پیوسته و غیرقابل تفکیکی است و باور به این امر، امنیت، صلح و توسعه کشورهای همسایه را هم امنیت و ثبات خود می‌داند و در این مرحله ایده اتحاد و ائتلاف برای صلح، ثبات و امنیت توسعه‌محور شکل می‌گیرد. در این مقطع تعاملات دیپلماتیک بین ایران و عربستان در امتداد سیاست دولت سیزدهم در پارادایم اولویت‌بخشی به روابط با همسایگان و عملیاتی کردن ظرفیت‌های معطل مانده در روابط با آنها در شرق، غرب، شمال و جنوب کشور توسط دولت دنبال می‌شود.

پیام فرستاده ملک سلمان
حالا دیروز فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان سعودی بعد از هفت سال در حالی به تهران آمد که برخی منابع خبری عربی اعلام کرده بودند بن‌فرحان حامل پیامی از طرف ملک سلمان بن عبدالعزیز برای سید ابراهیم رئیسی است که موضوع آن هم به توسعه روابط دو کشور مربوط می‌شود. تهران و ریاض، پس از پشت‌سر گذاشتن چند دور مذاکره غیررسانه‌ای در اسفند ۱۴۰۱ در پکن نهایتا با صدور یک بیانیه از توافق صلح خود خبر دادند و وزرای خارجه دو کشور برای اولین بار ۱۶فروردین‌ همین امسال در پایتخت چین با یکدیگر دیدار کردند و از مسیر بازگشایی سفارتخانه‌ها و سرکنسولگری‌ها گفتند. البته در حاضر به‌دلیل آماده‌ نبودن ساختمان سفارتخانه عربستان، دیپلمات‌های سعودی در هتل اسپیناس پالاس مستقر هستند اما سفارت ایران در ریاض و نمایندگی کنسولی کشورمان در جده ۱۷خرداد بازگشایی شد.

نقطه شروع یک تعامل ناممکن
البته اگر بخواهیم کمی به روابط تهران ـــ ریاض ریشه‌ای‌تر نگاه کنیم، پایه ازسرگیری رابطه با سعودی بعد از تحولات بحرانی در دهه۹۰ شمسی، یعنی از ماجرای تلخ منا و جنگ یمن تا حمایت سعودی از تروریست‌های تکفیری و برگشتن ورق منطقه و پیروزی‌ها به نفع ایران، سعودی را در مسیر ایران قرار داد و برای اولین بار در سفر رئیسی به چین بنای آن گذاشته شد. در این سفر بود که شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین پیشنهاد رهبران سعودی را برای میانجیگری و گره‌گشایی از رابطه پرتنش تهران و ریاض به همتای ایرانی خود اعلام کرد و درنهایت موافقت رئیس‌جمهور با این پیشنهاد، شروع کننده تحولات فعلی شد.

اخراج آمریکا چطور از منطقه یکسره می‌‎شود؟
برخی تحلیلگران توافق ماه مارس ایران و عربستان را صرفا روی کاغذ موفق می‌دانستند که به‌دلیل سابقه تاریک دو کشور برای تعامل قدرت پیشروی ندارد اما شتاب قابل ملاحظه‌ طرف سعودی و استقبال ایران از آن، این معادله را کاملا رد می‌کند. از سوی دیگر هم جنگ فرسایشی یمن که به نظر می‌رسید ساحل صلح نداشته باشد، حالا در سایه پیشرفت بسیار قابل تامل ایران و عربستان در آستانه حل و فصل سیاسی قرار گرفته و نقطه طلایی این همگرایی را هم باید زمزمه تشکیل ائتلاف نظامی جدید در منطقه با حضور ایران، عربستان، امارات، قطر، بحرین، عراق و حتی پاکستان و هند دانست که اخراج آمریکا را از منطقه یکسره می‎کند.

تکمیل توافق پکن در تهران
بعد از رایزنی‌های هیات ایرانی و سعودی، طرفین در ساختمان شماره یک وزارت خارجه به نشست خبری آمدند و حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه جمهوری کشورمان گفت: حدود ۱۰۰روز از توافق ایران و عربستان برای شروع مجدد روابط سپری شده و در این مدت سفرای دو کشور معرفی و مراحل اداری برای استقرار آنها در پایتخت‌ها در حال انجام است. وزیر خارجه ادامه داد: از حمایت‌ها و هماهنگی‌های وزیر خارجه عربستان تشکر و ما نیز تسهیلات و زمینه‌های سفر اتباع عربستان را به مقاصد زیارتی و گردشگری در ایران فراهم می‌کنیم. وی اضافه کرد: در خصوص تشکیل کمیسیون مشترک اقتصادی و کمیته‌های سیاسی، مرزی، مبارزه با قاچاق مواد مخدر و سایر زمینه‌ها از جمله همکاری در حوزه محیط زیست اتفاق نظر داریم و پس از تایید توافقات امروز توسط مقامات عالی دو کشور در مسیر اجرای توافقات فیمابین اقدام خواهیم کرد. امیرعبداللهیان عنوان کرد: امنیت منطقه‌ای و امنیت تک‌تک کشورهای آن امری اساسی و حیاتی برای همگان و یک ضرورت انکارناپذیر برای دستیابی به آینده‌ای امن‌تر، شکوفاتر و توسعه‌یافته‌تر در منطقه مشترک ماست. وی با ذکر این نکته که در خصوص حمایت از مردم مظلوم فلسطین رایزنی کردیم، گفت: اتفاق نظر داریم که حل مسأله فلسطین موضوع اساسی و دارای اولویت در جهان اسلام و در نگاه مشترک ایران و عربستان است. بن فرحان هم در این نشست، تأکید کرد در دیدار رئیس‌جمهور ایران، سلام گرم پادشاه عربستان و محمد بن سلمان را به ایشان می‌رسانم و اعلام می‌کنم که منتظریم آقای رئیسی به عربستان سفر کند. وی با بیان این‌که مذاکرات با طرف ایرانی، مثبت و روشن بوده است، تاکید کرد: این سفر در تکمیل توافق از سرگیری روابط بین ریاض ـــ تهران است که در پکن امضا شد. از حضور در تهران خرسندم. ما سفارت عربستان را در تهران افتتاح کردیم. وزیر خارجه عربستان افزود: عادی‌سازی روابط بین دو کشور، اصل است. امیدواریم که از سرگیری روابط بین دو کشور، تأثیر مثبتی بر منطقه و جهان اسلام داشته باشد. وزیر خارجه سعودی بر اهمیت همکاری عربستان و ایران در زمینه امنیت منطقه‌ای به‌ویژه درباره امنیت دریایی و عاری شدن منطقه از سلاح کشتار جمعی تاکید کرد.

وزیر خارجه عربستان به دیدار رئیسی رفت
سید ابراهیم رئیسی عصر دیروز در دیدار وزیر خارجه عربستان سعودی با استقبال از برقراری روابط دو کشور مهم و اثرگذار جهان اسلام، به موسم حج و حضور مسلمانان از اقصی نقاط دنیا در سرزمین وحی اشاره کرد و افزود: اقتضای اعتقادات اسلامی، حسن همسایگی و منافع دو ملت در گفت‌وگو و تعامل تهران و ریاض است.
رئیس‌جمهور با تاکید بر سیاست همسایگی دولت و این‌که جمهوری اسلامی ایران هیچ مانعی برای توسعه روابط با کشورهای اسلامی ندارد، به استقبال و خرسندی دولت‌ها و ملت‌های اسلامی از برقراری روابط تهران- ریاض اشاره و اظهار کرد: تنها دشمنان مسلمانان و در راس آنها رژیم‌صهیونیستی از توسعه همکاری های دوجانبه و منطقه‌ای ایران و عربستان ناراحت هستند.
رئیسی با بیان این‌که در منطقه ما مسائل و مشکلات مختلفی وجود دارد که مایه رنج امت اسلامی شده است، تاکید کرد: با همکاری و گفت‌وگوی بین کشورهای منطقه می‌توان بر این مصائب و مشکلات فائق آمد و در این مسیر نیازی به دخالت بیگانگان نیست.
رئیس‌جمهور به تجربه موفق جمهوری اسلامی ایران در مبارزه با تروریسم و نابودی گروه‌های تکفیری اشاره کرد و افزود: نتایج و تجربیات این مبارزه موفق از‌جمله مسائلی است که می تواند محور همکاری های دو کشور باشد.
رئیسی اظهار کرد: رژیم صهیونیستی نه فقط دشمن فلسطینیان که تهدیدی برای همه مسلمانان است و عادی‌سازی روابط برخی کشورها با این رژیم نه تنها امنیت‌ساز نیست بلکه مخالف نظر امت اسلامی هم است.
فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان سعودی نیز با ابراز خرسندی فراوان از برقراری روابط دو کشور اسلامی و سفر به تهران، اظهار کرد: ما در یک مرحله طلایی قرار داریم که باید قدر آن‌را بدانیم و همکاری با جمهوری اسلامی ایران زمینه بهره‌مندی از این شرایط را برای طرفین و منطقه فراهم می‌کند. وزیر خارجه عربستان با اشاره به دستور پادشاه این کشور برای تشکیل کارگروه‌های مختلف برای توسعه روابط با ایران، به تلاش های کشورش برای ارتقای روابط به سطح استراتژیک اشاره کرد و افزود: همکاری‌های اقتصادی، توسعه‌ای و فرهنگی در دستور کار تهران و ریاض قرار دارد.
فیصل بن فرحان با بیان این‌که برخی از کشورهای دنیا تمایل ندارند که منطقه ما به آرامش و پیشرفت برسد، اظهار کرد: با گسترش تعامل کنونی ایران و عربستان در سطح همه کشورهای اسلامی، دستاورهای بی‌پایانی پدید خواهد آمد و تضمینی است برای این‌که هیچ کشور خارجی در منطقه ما دخالت نکند.