تاسیس مهد؛ بند فراموش‌شده «جوانی‌جمعیت»

چند روزی را ناچار با بچه سر کار می‌رفت اما این وضع نمی‌توانست ادامه پیدا کند. کم‌کم سر و صدای همکاران از گریه‌های گهگاهی بچه در می‌آمد. با سختی این کار را پیدا کرده بود و دلش هم نمی‌آمد آن را رها کند. همیشه آرزو می‌کرد کاش در اداره‌اش مهد کودکی بود که با خیال راحت سر کار می‌آمد. این، روایت زندگی بسیاری از مادران شاغلی است که بعد از تولد فرزندشان با مشکل مواجه شده‌اند.

‌در جامعه امروزی داشتن فرزند در نهاد خانواده و جمعیت جوان در جامعه ارزش به شمار می‌رود و تمایل برای فرزندآوری در بین قشر جوان بیشتر شده است به گونه‌ای که با تحقیق در سال ۱۳۹۸ مشخص شد بیش از ۴۰درصد مردم تمایل دارند که بیش از چهار فرزند داشته باشند. این موضوع می‌طلبد ضرورت حمایت‌های مختلف قانونی و سیاسی برای رفع موانع و مسائل پیش روی خانواده‌ها، نظیر هزینه بالای معیشت و فشارهای اقتصادی، هزینه‌های بالای بارداری، زایمان و درمان ناباروری، رفع و پوشش بیمه‌ای ایجاد شود تا موانع فرزندآوری از بین رفته و مشکلات جمعیتی که کارشناسان بارها بر آن تاکید کرده‌اند، کاهش پیدا کند. بر اساس قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، دستگاه‌های مختلف موظف شده‌اند تا در مراکز تابعه برای فرزندان کارمندان تحت پوشش خود، مهد کودک ایجاد کنند اما این موضوع در بسیاری از ارگان‌ها هنوزعملیاتی نشده و بسیاری از مادران شاغل نگران نگهداری بچه‌های خود در زمان کار در بیرون از خانه هستند.

کمترین میزان رشد قرن!
درحال حاضر رشد جمعیت به کمترین میزان خود در یک قرن اخیر رسیده و این موضوع زنگ خطری جدی برای نهاد خانواده و نظامات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، علمی و امنیتی به شمار می‌آید به نحوی که طبق برآوردهای بین‌المللی ایران تا ۲۰سال آینده جزو پیرترین کشورهای جهان خواهد بود. در راستای توجه به این موضوع مهم و افزایش جمعیت کشور، قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت با هدف افزایش نرخ باروری کلی به بیش از سطح جانشینی و ارتقای شاخص‌های کیفی در راستای تحقق سیاست‌های کلی جمعیت با حمایت از گروه‌های هدفی نظیر خانواده‌های دارای حداقل سه فرزند، تولدهای جدید، زوجین نابارور، زنان باردار و مادران دارای فرزند تصویب شد. اما با وجود این، اجرای بسیاری از بندهای این قانون توسط سازمان‌ها و ارگان‌های مربوط هنوز عملیاتی نشده است. این موضوع باعث شده بسیاری از خانواده‌ها که علاقه به فرزندآوری دارند، نگران برخی از مسائل باشند به طوری که با این نگرانی‌ها نرخ جمعیت در سال گذشته به ۰.۶رسیده و روند کاهشی داشته است و اکنون بنا به گفته کارشناسان جمعیت نرخ باروری به ۱.۶درصد به ازای هر زن رسیده است. از سوی دیگر نرخ سالمندی در کشور به ۱۰درصد رسیده و در سال گذشته بیش از ۴۴هزار نفر کاهش را تجربه کرده است.

بند مهم برای مادران با فرزند کوچک
یک از بندهای این قانون که مربوط به دستگاه‌های اجرایی کشور است، تامین فضای مناسب رفع نیاز نوزاد، کودک و مادر باردار جهت استراحت، شیردهی و نگهداری کودک در همه اماکن عمومی، خدماتی و آموزشی تحت اختیار یا نظارت خود است.وجود این فضا سبب می‌شود مادرانی که قصد فرزندآوری دارند، یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌های‌شان که نگهداری از کودکان خردسال‌شان است، برطرف شود. در تبصره۱ این قانون در بخش وظایف دستگاه‌های مختلف آمده است تهیه ضوابط و استانداردهای فضای مناسب رفع نیاز نوزاد، کودک و مادر باردار برای استراحت، شیردهی و نگهداری کودک در همه اماکن عمومی، خدماتی و آموزشی تحت اختیار یا نظارت دستگاه‌ها با رعایت نظامنامه پیوست فرهنگی طرح‌های مهم و کلان کشور باید مورد توجه قرار گیرد.همچنین در تبصره۳ این قانون در بخش وظایف دستگاه‌های مختلف آمده است که همه دستگاه‌ها با مشارکت بخش خصوصی یا به صورت خرید خدمات، نسبت به تأمین مهدکودک برای نگهداری کودکان مادران شاغل در همان دستگاه اقدام کنند.

یکی از مهم‌ترین چالش‌ها
زهره احمدی، روان‌شناس و مشاور کودک در گفت‌وگو با جام‌جم به این موضوع مهم اشاره می‌کند که«در حال حاضر یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که مادران با آن روبه‌رو هستند، نگهداری فرزندان است.»
او به این موضوع اشاره می‌کند که در حال حاضر بخش عظیمی از نیروی کار را زنان تشکیل می‌دهند و تاکید می‌کند: «براساس سیاست‌های افزایش جمعیت باید شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خانواده‌ها برای فرزندآوری فراهم شود که این موضوع به‌عهده سازمان‌ها و ارگان‌هاست». احمدی خاطر نشان می‌کند :«یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ خانواده‌ها، نگهداری از فرزندان کوچک‌شان است. یک مادر همیشه نگرانی دارد زمانی که سر کار است، نگهداری از کودکش چگونه پیش می‌رود. آنها که نزدیک مادر یا خانواده همسر خود زندگی می‌کنند، شرایط بهتری دارند و اصولا مادربزرگ‌ها با بزرگواری نگهداری از نوه خود را در زمان نبود مادر به‌عهده می‌گیرند.اما شرایط برای آنهایی سخت‌تر است که هیچ‌کدام از اقوام نزدیک‌شان در نزدیکی آنها زندگی نمی‌کنند. شرایط وقتی سخت‌تر می‌شود که مهد کودکی هم در نزدیکی زن شاغل وجود نداشته باشد».
او با اشاره به این‌که بهترین راه حل برای این‌کار ایجاد مهدهای کودک‌ کوچک در کنار مراکز کار است، ادامه می‌دهد: «این اتفاق هم می‌تواند یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های‌ مادران را بکاهد و هم می‌تواند بهره‌وری کار برای آن شرکت را به همراه داشته باشد، زیرا وقتی مادران دغدغه و نگرانی ذهنی نداشته باشند در کار نیز کمتر با مشکل روبه‌رو می‌شوند».
برخی شرکت‌ها تاکید می‌کنند که هزینه مهد برای شرکت به‌صرفه نیست اما احمدی در این باره می‌گوید: «هزینه مهد می‌تواند به‌طور توافقی بین شرکت و مادران دارای فرزند کوچک قسمت شود. قطعا وجود چنین مراکزی به افزایش فرزندآوری و کاهش نگرانی‌های مادران شاغل کمک می‌کند، زیرا یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها برای مادرانی که به‌دلیلی در خارج از خانه کار می‌کنند، برطرف می‌شود و این می‌تواند سبب شود نگرانی مادری که دوست دارد فرزندان بیشتری داشته باشد اما ترس از دست دادن شغلش را دارد و دلشوره نگهداری از فرزند هم رهایش نمی‌کند با خیال راحت وظیفه مادری و حضور در کنار فرزند و شغل خود را در کنار هم داشته باشد.»