۱۳۷۰ کتاب برای هنرهای نمایشی

نمایشگاه امسال برای اهالی تئاتر دست پر ظاهر شده و در مجموع حدود ۱۳۷۰عنوان کتاب در معرض دید علاقه‌مندان این حوزه قرار گرفته است که ۸۶۸عنوان آن نمایشنامه فارسی و ۵۰۲عنوان شامل کتاب‌های تخصصی تئاتر می‌شد. در این گزارش مروری کوتاه بر مهم‌ترین اتفاقات حوزه تئاتر در سی‌و‌چهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب خواهیم داشت

انتشارات نمایش با ۲۴۰ اثر در نمایشگاه
بی‌شک اولین محلی که هنرمندان و علاقه‌مندان تئاتر برای آگاهی از مهم‌ترین و جدیدترین آثار هنر نمایش به آن رجوع می‌کنند، سالن ناشران عمومی (شبستان) ردیف ۲۵ غرفه ۱.۱۳ است. جایی که دفتر آموزش، پژوهش و انتشارات نمایش اصلی‌ترین پایگاه خلق آثار مکتوب تئاتری در آنجا قرار دارد. انتشارات نمایش امسال اثر جدید متنوعی را برای عرضه به علاقه‌مندان ندارد و برای مخاطبان دائمی خود دستش خالی است. بیش از ۷۰ عنوان نسخه چاپی و ۱۷۰عنوان نسخه الکترونیکی از کتاب‌های نظری، آموزشی و نمایشنامه‌های منتشرشده در این غرفه در معرض دید عموم قرار دارد. مجموعه مقالات «درباره تئاتر، ادبیات نمایش و نمایش خلاق» و «اجرا در شرق و غرب: مجموعه مقالات تطبیقی در خصوص اجرای نمایش در شرق و غرب» جدیدترین آثاری هستند که علاقه‌مندان به تئاتر می‌توانند با حضور درغرفه این انتشاراتی، خریداری کنند.

۲۴ عنوان کتاب چاپ سال ۱۴۰۲
در نمایشگاه کتاب امسال ۲۴ عنوان کتاب جدید تئاتری شامل ۱۵‌نمایشنامه و ۹ کتاب تخصصی در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفته است. بیشترین آثار منتشر شده در حوزه تئاتر از نشر آرادمان و مهرگان خرد است. «در خواب دیگران» نوشته نادر برهانی‌مرند، «سوسمارالدوله» نوشته بهزاد صدیقی، «داستان نیم‌شب» نوشته مهدی میرباقری، «وازریک مرده است» نوشته صحرا رمضانیان و «به خاطر ماهان» نوشته سیدمحمد مساوات پنج اثر سال ۱۴۰۲ انتشارات مهرگان خرد و «یانی» و «امشب اینجا» دو اثر مژگان خالقی، «عمو تیغ‌تیغی، برف» نوشته سیدمحمد طباطبایی‌حسینی و «نهنگ» نوشته مهدی ضیاچمنی پنج اثر سال ۱۴۰۲ انتشارات آرادمان هستند.در کنار آنها، پنج نمایشنامه «دست آخر» ساموئل بکت به کوشش نشر چشمه، «بوی باروت می‌دی و یک نمایشنامه دیگر» نوشته جعفری توکلی از انتشارات آرون، «آنا کارنینا (نمایشنامه): بازخوانی رمان آنا کارنینا» نوشته مهدی میرباقری از انتشارات مروارید، «نازنین پزشک نیل سایمون در قفس شماره شش چخوف» اثر علیرضا کوشک جلالی از نشر مهر نوروز و «سماع عشق» اثر مجید آشوری به کوشش نشر توانمندان و شش کتاب تخصصی «زیبایی‌شناسی کنش اجرایی: دگردیسی تماشاگر و اجراگر یک زیبایی‌شناسی نو» اثر نشر نیماژ، «از نمایش ایرانی چه می‌دانیم؟: آشنایی با نمایش‌های سنتی برای نوجوانان» به کوشش نشر گویا، «بانوی رند: مصاحبه با پری صابری» اثر نشر ثالث، «هنر کارگردانی» به کوشش نشر مهراندیش، «روان‌نمایشگری با کودکان» به کوشش نشر ارجمند و «اصول کارگردانی و بازیگری» به کوشش نشر آروین‌نگار که در سال ۱۴۰۲ منتشر شده‌اند در نمایشگاه کتاب در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفت.

«سوره مهر» فعال‌ترین انتشاراتی حوزه تئاتر
شاید برای‌تان جالب باشد بدانید که در میان طیف وسیع ناشرانی که به حوزه تئاتر پرداخته و در نمایشگاه سی و چهارم حضور پیدا کردند، سهم انتشارات سوره مهر با ۱۶۰عنوان کتاب و افراز با ۱۲۰عنوان کتاب بیش از سایرین است. چیزی بیش از ۲۰درصد از مجموع آثار نمایشی که در نمایشگاه کتاب در دسترس قرار گرفته ‌است. پس از آنها سهم انتشارات نمایش وابسته به موسسه انجمن نمایشی، آواژ، آماره، آرون، چلچله، نیماژ، آرون در حوزه تئاتر بیش از سایر انتشارات است.

دسته‌بندی آماری آثار نمایشی براساس سال چاپ
بی‌شک حضور ۲۴عنوان کتاب منتشرشده در یک ماه و اندی از سال ۱۴۰۲ آمار خیلی خوبی برای حوزه فعالی چون تئاتر که در روز حدود ۱۰۰ نمایش فقط در تماشاخانه‌های تهران روی صحنه می‌رود، نیست اما به‌طور کلی امیدوارکننده به نظر می‌رسد. همچنان که با مروری بر تعداد آثار تئاتری حاضر در نمایشگاه می‌توان سیر صعودی آثار را به‌خوبی مشاهده کرد. براساس آمار، از میان ۸۶۶ نمایشنامه فارسی که در نمایشگاه کتاب در دسترس قرار گرفتند، ۴۵۶ عنوان آن (بیش از ۵۰ درصد) مربوط به سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ است که به ترتیب۱۴۰۱ (‌۱۸۲ اثر)، ۱۴۰۰ (۱۶۶اثر) و ۱۳۹۹ (۱۰۸اثر) است. نکته جالب‌تر آن‌که در میان آثار حاضر در نمایشگاه، از سال ۹۳ تا ۱۴۰۰ به‌خوبی می‌توان سیر صعودی انتشار نمایشنامه را نیز مشاهده کرد. بر طبق آمار، نمایشنامه‌های فارسی حاضر در جشنواره ۳۲ عنوان مربوط به سال ۹۳، ۳۳ عنوان مربوط به سال ۹۴، ۳۹ عنوان مربوط به سال ۹۵، ۷۶ عنوان مربوط به سال ۹۷ و ۹۰ عنوان مربوط به سال ۹۸ است.در بخش کتاب‌های تخصصی و آموزشی نیز باز هم میزان آثار سال۱۴۰۱، بیش از سایر سال‌ها(۹۸ اثر) است که می‌توان سیر صعودی را در نشر مشاهده کرد.

آثار پرمخاطب تئاتر
در میان ۵۰۲ کتاب تخصصی تئاتر، برخی همواره در سبد هنرمندان قرار داشته و کمتر شخصی است که در حوزه تئاتر فعالیت کرده باشد و گذری بر آنها نداشته باشد. با مروری بر آثار حاضر در نمایشگاه، کتاب‌های زیادی در شمارگان متعدد چاپ و در دسترس قرار گرفته‌اند اما براساس آمار ارائه شده در نمایشگاه سی‌وچهارم، سه کتاب نسبت به کتاب‌های دیگر از جایگاه برتری برخوردارند.

چاپ پانزدهم کتاب تئاتر تجربی
انتشارات سروش بی‌شک به خود می‌بالد که یکی از مشهورترین، آموزشی‌ترین و پرمخاطب‌ترین آثار نمایشی را در این سال‌ها منتشر کرده است. کتاب تئاتر تجربی از استانیسلاوسکی تا پیتر بروک، اثر جیمز روز اِوَنز و ترجمه مصطفی اسلامیه اولین‌بار در سال ۱۳۶۹ در ۵۰۰۰ نسخه توسط انتشارات سروش منتشر شد. مشتاقان کتاب‌های تخصصی تئاتر ۳۳ سال پیش برای خرید چاپ نخست این کتاب به اندازه هزار ریال از سبد فرهنگی خانوار خود هزینه می‌کردند.چاپ دوم کتاب در سال ۱۳۷۷ صورت گرفت و پس از این با رونق تئاتر، شکل یافتن جریان‌ موسوم به تئاتر تجربی و افزایش دانشکده‌های تئاتری و افزوده شدن بر دانشجویان این رشته، بر تعداد چاپ‌های بعدی کتاب با سرعت بیشتری افزوده شد. علت علاقه به این کتاب را بی‌شک باید بر نگاه پژوهشگرانه اونز بر آثار هنرمندان بزرگ تئاتر بدانیم. در این اثر اونز تجارب کار بیش از ۲۰ کارگردان تئاتر را تحلیل و نکات ارزشمند آموزشی آنها را عرضه کرده است. هریک از چهره‌هایی که در این کتاب به کار آنان پرداخته شده است، امکانات هنر تئاتر را در جهتی گسترش داده‌اند و برای هر یک تجربه معنایی متفاوت داشته است. برای استانیسلاوسکی بازیگر، برای کریگ امکانات صحنه، برای میرهولد و راینهارت کارگردان، برای آپیا نور و برای پیسکاتور و برشت کشف سرشت آموزشی تئاتر اهمیت داشته است. حالا در نمایشگاه بین‌المللی کتاب، پانزدهمین چاپ این کتاب که در بهمن سال گذشته منتشر شد در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.

چاپ چهاردهم مجموعه آثار استانیسلاوسکی
دوره سه جلدی مجموعه آثار استانیسلاوسکی نوشته کانستانتین‌سرگی‌یویچ استانیسلاوسکی و ترجمه مهین اسکویی یکی دیگر از آثار پراستقبال تئاتر است. جلد اول ‌این کتاب سه جلدی با عناوین آماده‌سازی هنرپیشه، شخصیت‌سازی و نقش‌آفرینی منتشر شده و با استقبال بیشتری روبه‌رو بوده و حالا در چاپ چهاردهم بوده و در نمایشگاه کتاب نیز به‌عنوان دومین کتاب پرمخاطب در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفته است.کتاب حاضر حاوی کشفیات تازه‌ای است که نویسنده در زمینه خلاقیت صحنه‌ای به‌دست آورده است. هرفصلی از این کتاب خواننده را به یک نتیجه‌گیری رهنمون می‌کند که خود منعکس‌کننده یکی از واحدهای تفکر استانیسلاوسکی درباره خلاقیت تئاتری‌.

چاپ سیزدهم «تاریخ تئاتر جهان»
«تاریخ تئاتر جهان» نوشته اسکار براکت یکى از مهم‌ترین کتاب‌هایى است که در سال‌هاى اخیر منتشر شده است. این کتاب که در اصل براى دانشجویان نمایش نوشته شده، این خصوصیت را نیز دارد که براى عموم نیز قابل فهم باشد؛ چرا که از کتاب درسى بودن تنها نظم کلاسیک آن را دارد و متن روایى و داستان‌وار کتاب، آن‌را براى همگان جذاب مى‌سازد.جلد اول این کتاب که اولین‌بار در سال ۱۳۶۶ توسط انتشارات مروارید منتشر شده بود، حالا در چاپ سیزدهم در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.

تمرکز تئاتر بر موضوع درمان
یکی از موضوعات ویژه‌ای که در سال‌های اخیر مورد توجه هنرمندان تئاتر قرار گرفته ورود تئاتر به عرصه درمان است.در نمایشگاه بین‌المللی کتاب ۱۲عنوان کتاب تئاتری در حوزه درمان در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.درون‌پردازی: روان‌درمانی با شیوه‌های نمایشی: «تئاتردرمانی» نوشته آدم بلانر در نشر رشد، «نمایش‌درمانی در مسیر تکامل» اثر مجید امرایی در نشر دانژه، «سایکودرام و ابراز وجود در روان‌شناسی بالینی» اثر علی لایی در نشر قانون‌یار، «نمایش‌درمانی و تئوری نقش‌ها» اثر مجید امرایی در نشر دانژه، «کاربرد روان‌نمایشگری در درمان مشکلات کودکان و نوجوانان» اثر مهناز مرادی در نشر تایماز، «سایکودراما: روان‌نمایشگری راهنمایی برای مبتدیان» اثر زوران جوریچ از نشر تالیف، «سایکودرام و سلامت روان: تاثیر روان‌نمایشگری بر بهداشت روانی افراد» اثر سیده نفیسه مقیم‌نژاد از نشر گیوا، «آموزش گروهی روان‌نمایشگری بر خشم و خودپنداره نوجوانان» اثر مهدی براتی در نشر چشم‌انداز قطب، «دنیای درون، جهان بیرون: نظریه‌های روابط ابژه و روان‌نمایشی» اثر پل هولمز در نشر ارجمند و کتاب «کار گروه‌درمانی: تلفیق رفتاردرمانی شناختی با نظریه و کاربرد سایکودراما» اثر توماس‌دبلیو تردول از نشر ارجمند در این دوره در دسترس است.

نمایشنامه‌های پرمخاطب تئاتر
در کنار آثار تخصصی و آموزشی تئاتر، نمایشگاه بین‌المللی کتاب میزبان نمایشنامه‌های پرمخاطب نیز بوده است. مرگ فروشنده اثر آرتور میلر در راس نمایشنامه‌های پرمخاطب تئاتری قرار دارد. این اثر نمایشی که در سال ۱۴۰۱، بیست و ششمین دوره نشر خود را در انتشارات قطره می‌گذراند، علاوه بر آن با استقبال چند انتشاراتی دیگر نیز روبه‌رو بوده است و علاقه‌مندان می‌توانند در کنار پیگیری این نمایشنامه با ترجمه عطاءا... نوریان در غرفه نشر قطره، این کتاب را در انتشارات با ترجمه مینا کریمی در سه انتشارات آشیانه مهر، تلاش اندیشه و هم‌میهن و با ترجمه سمیه عدالتی در نشر نسیم کوثر پیگیر شوند.«در انتظار گودو» اثر جاویدان ساموئل بکت نیز که یکی از مهم‌ترین نمایشنامه‌های قرن بیستم و اولین نمایشنامه حرفه‌ای اوست و به نوعی همچنان از جادویی‌ترین و زیباترین داستان‌های تمثیلی عصر حاضر به شمار می‌آید در ایران نیز همواره جزو پرمخاطب‌ترین آثار نمایشی محسوب می‌شود. حضور چاپ بیست و ششم این نمایشنامه در نمایشگاه توسط نشر بیدگل با ترجمه علی‌اکبر علیزاد دلیلی بر این ادعاست.«خرده جنایت‌های زناشویی» اثر اریک امانوئل اشمیت یکی دیگر از نمایشنامه‌های ویژه تئاتر است. این نمایشنامه که برای اولین بار در سال ۸۳ منتشر شد چنان استقبال پرشوری داشت که هر سال تجدید چاپ شده است. راز موفقیت این اثر و دیگر آثار اشمیت ساده‌نویسی و در عین حال گویایی و روانی اثر است. در این نمایشنامه شاهد رابطه هولناک زن و شوهری هستیم که به کنکاش در شخصیت هم می‌پردازند. مرد که بر اثر اتفاقی حافظه خود را از دست داده است تقریبا هیچ چیز از خودش و گذشته به یاد نمی‌آورد و زن سعی می‌کند شخصیت مرد و گذشته‌اش را به او بشناساند.آثار شکسپیر نیز می‌تواند در لیست پرمخاطب‌ترین نمایشنامه‌های حاضر در نمایشگاه کتاب قرار گیرند. به خصوص مکبث که عنوان یکی از کوتاه‌ترین و تاثیر‌گذارین‌ترین نمایشنامه‌های تراژدی در تاریخ را به خود اختصاص داده و همواره در لیست خرید علاقه‌مندان به این حوزه هنری قرار داشته است.انتشارات آگه سال گذشته بیست و پنجمین دوره چاپ این نمایشنامه را با ترجمه داریوش آشوری به همراه متن انگلیسی آن منتشر کرد. نکته قابل تامل آن که علاوه بر نشر آگه، شش انتشارات دیگر نیز در غرفه خود این اثر نمایشی را در دسترس قرار داده اند.نشر چشمه با ترجمه علیرضا مهدی‌پور ، نشر گویا با ترجمه علی سلامی، نشر نگاه با ترجمه ابوالحسن تهامی، نشر شرکت انتشارات علمی و فرهنگی با ترجمه فرنگیس نمازی، موسسه نگارش الکترونیک کتاب با ترجمه سپیده حبیبی و نشر مهراندیش با ترجمه مهدی سجودی‌مقدم این کتاب را در نمایشگاه دارند.«مرغ دریایی» چخوف دیگر اثر مورد علاقه تئاتری‌هاست که نشر قطره امسال چاپ بیستم آن با ترجمه کامران فانی را در دسترس عموم قرار داده است.