مسکن ملی و معمای بزرگی به نام زمین

به گفته کارشناسان، مؤثرترین راه تأمین زمین برای نهضت ملی مسکن، الحاق اراضی حریم شهرها و تصویب ساخت شهرک‌هاست اما به شرطی که سازمان‌ها و نهادها با این طرح همراهی کنند و آنها که ذیل دولت مشغول فعالیت هستند، چوب لای چرخ حرکت آن نگذارند.

انگار تامین زمین برای اجرای طرح عظیم نهضت ملی مسکن به یک معمای پیچیده تبدیل شده است.

از یک سو دولت بر اجرای سریع این طرح تاکید دارد و از سوی دیگر برخی سازمان‌های دولتی با پروژه هیچگونه همراهی نمی‌کنند.

به عنوان مثال پس از کش وقوس‌های فراوان که مکان اجرای طرح نهضت ملی مسکن بندرعباس از شهرک علوی در 50کیلومتری غرب بندرعباس به داخل شهر بندرعباس انتقال یافت، دوباره امسال بارها بحث الحاق اراضی مختلف به شهر بندرعباس برای اجرای این طرح مطرح شده و هنوز هم به نتیجه نرسیده است.

یک ماه پیش بود که مدیرکل راه وشهرسازی هرمزگان گفت: «۲۰۰هکتار زمین در منطقه پنجه علی بندرعباس به شهر الحاق می‌شود و همزمان با انجام مراحل قانونی آن، احداث ۱۵هزار واحد مسکن در قالب طرح نهضت ملی مسکن آغاز می‌شود...» اما هنوز هیچ کاری انجام نشده است.

چند روز قبل هم استاندار هرمزگان در هشتمین نشست شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان هرمزگان با اشاره به لزوم الحاق ۱۲۲هکتار زمین برای اجرای طرح نهضت ملی مسکن در بندرعباس، عنوان‌کرد: «در الحاق اراضی جدید به شهر بندرعباس باید تمام موارد از جمله توپوگرافی منطقه و هزینه‌های آماده‌سازی زمین، حریم گاز و برق، رودخانه‌ها، گسل‌ها و اقتصاد طرح بررسی و احصا شود تا بتوانیم بهترین محل را برای الحاق به شهر انتخاب کنیم.»

با این وضعیت و به‌رغم این‌که در شهر بندرعباس محدودیت زمین وجود ندارد، این‌که مراحل الحاق از یک سو زمانبر شده و از دیگر سو هر چند مدت منطقه‌ای از شهر را به‌عنوان منطقه الحاقی عنوان می‌کنند و بعد هم به نتیجه نمی‌رسد، جای سؤال دارد.

اجرای طرح اندر خم نشست‌ها مانده

همین چند روز پیش بود که سرپرست سازمان ملی زمین و مسکن از آغاز دور جدید نشست‌های تامین زمین استان‌ها برای نهضت ملی مسکن در سازمان ملی زمین و مسکن خبر داد.

ارسلان مالکی با بیان این‌که سلسله نشست‌های سازمان ملی زمین و مسکن به منظور پایش آخرین وضعیت اجرای طرح نهضت ملی مسکن برگزار می‌شود، گفت: «دستور کار این جلسات بررسی آخرین وضعیت تأمین زمین برپایه اطلاعات ثبت و بارگذاری‌شده در بانک زمین، بررسی میزان پیشرفت فیزیکی پروژه‌های آماده‌سازی شده یا آماده ساخت، بررسی آخرین وضعیت اراضی شناسایی شده برای منابع درآمدی اجرای طرح، برنامه‌های استان در خصوص مولدسازی و مشارکت و همچنین آخرین وضعیت اتمام پروژه‌های مسکن مهر باقیمانده در هر استان است.»

زمین‌ها در خراسان شمالی جانمایی نشده

خراسان شمالی که از جمله استان‌های محروم ایران به شمار می‌آید و به دلیل شرایط اقلیمی و کمبود امکانات در روستاهایش با آمار بالای مهاجرت مواجه شده، به‌شدت خواستار توجه و تامین نیازهایش از جمله تامین مسکن است.

هم اکنون روستاهای حواشی شهر بجنورد مهاجر می‌پذیرند و با ادامه این وضعیت، ظرفیت این روستاها تا دو سال دیگر تکمیل می‌شود.

حالا کار به جایی رسیده که به‌جای حل مشکل مهاجرت، مسئولان می‌گویند، طرح‌های اجرا شده در روستاهای حواشی شهر نیازمند بازنگری برای اختصاص زمین هستند.

با این تفاسیر و در شرایطی که بیش از یک‌سال ازشروع عملیاتی شدن طرح مسکن ملی می‌گذرد اما هنوز زمین‌های مورد نیاز برای این کار جانمایی نشده و بر همین اساس بخشدار بجنورد از کندی روند الحاق زمین در روستاهای اطراف خبر داده است.

باقری با بیان این‌که تعدادی روستا در شهر بجنورد برای ساخت و ساز نیاز به زمین دارند که مالکیت این زمین‌ها به نام اداره کل راه و شهرسازی است، گفت: «برای این‌که بتوان در این زمین‌ها عملیات ساخت و ساز انجام داد، باید مالکیت زمین‌ها به اداره کل بنیاد مسکن منتقل شود اما این روند بسیار کند بوده و مشکل ساز شده است.»

سهم 300هزار واحدی اصفهان روی زمین

با این‌که گویی اصفهانی‌ها از بسیاری استان‌ها پیش هستند اما آنها هم فقط از تامین زمین حرف می‌زنند و در خوان اول جا مانده‌اند.

چند روز پیش بود که مدیرکل راه و شهرسازی اصفهان با اشاره به وضعیت تامین زمین طرح نهضت ملی مسکن در این استان گفت: «تاکنون اراضی مورد نیاز برای ۹۱ هزار و ۸۱۸ واحد مسکونی با احتساب شهر‌های جدید و ۴۱ هزار و ۵۴۱ واحد در شهر‌های بالا و زیر ۱۰۰هزار نفر جمعیت تامین شده است.»

البته علیرضا قاری‌قرآن با بیان این‌که با استفاده از تجارب مسکن مهر در طرح نهضت ملی مسکن سعی شده تا تمام زمین‌های این طرح نزدیک شهر‌ها و مجاور خدمات زیربنایی و روبنایی شهری باشد و زمین‌های الحاقی نیز مورد تایید تمام کمیسیون‌های تخصصی شهرسازی استانی و کشوری است، تاکید کرد: «یکی از راه‌های رفع کمبود اراضی طرح نهضت ملی مسکن، استفاده از اراضی مازاد دیگر دستگاه‌های اجرایی است. مطابق با این قانون چنانچه دستگاه‌های مربوط در موعد مقرر اقدام نکنند، اداره ثبت اسناد و املاک موظف است اسناد این اراضی را به نام دولت با نمایندگی وزارت راه و شهرسازی صادر کند. نهضت ملی مسکن طرح دولت سیزدهم برای خانه‌دار کردن مردم است که در آن سهم استان اصفهان ساخت ۳۰۰ هزار واحد در چهار سال اعلام شده است.»

در ایلام هم به‌علت وضعیت اقتصادی ضعیفش، قدرت خرید زمین از سوی مردم بسیار پایین است.هرچند استاندار ایلام اعلام کرده ممنوعیتی برای الحاق زمین در طرح ملی مسکن وجود ندارد اما هنوز وضعیت مناطقی که قرار است پروژه‌ها در انها احداث شوند، مشخص نیست.

حسن بهرام‌نیا با بیان این‌که در برخی شهرستان‌ها زمین زیاد وجود دارد و شاید از ساخت و ساز به‌صورت طبقاتی استقبال نشود، گفت: «در همه شهرستان‌هایی که مشکل زمین نداشته باشند، اجازه ساخت مسکن در قالب طرح نهضت ملی مسکن به‌صورت ویلایی داده می‌شود و اگر کسی تمایل داشته باشد که به سمت روستا رفته و در آنجا ساکن شود ۵۰۰ متر زمین به افراد تعلق می‌گیرد اما باید در آنجا ماندگار شود.»

تکلیف دستگاه‌ها به بازگرداندن زمین‌ها

بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی، دستگاه‌های دولتی مکلف به بازگرداندن اراضی مازاد به دولت و وزارت راه و شهرسازی شده‌اند اما برخی از این دستگاه‌ها اقدامی برای اجرای این طرح انجام نداد‌ه‌اند. سازمان ملی زمین و مسکن، مسئول پیگیری و الحاق اراضی به طرح نهضت ملی مسکن است و طبق آخرین آمار اعلام شده از سوی این دستگاه، حدود 7000هکتار از اراضی دولتی شناسایی شده که تا تابستان امسال فقط ۵۰۰هکتار آن به وزارت راه و شهرسازی عودت داده شده است.

البته شرایط بعد از تذکر رئیس جمهور در تیرماه امسال متفاوت شد و عرضه زمین دولتی افزایش چشمگیری یافت و رقم ۵۰۰ هکتار به ۸۰۰هزار هکتار زمین رسید.

برخی وزارتخانه‌ها از قبیل وزارت علوم در بخش دانشگاهی، وزارت جهاد و وزارت نفت بیشترین میزان اراضی را در اختیار دارند اما بر اساس آمار اعلام شده از سوی سازمان ملی زمین و مسکن در عودت این زمین‌ها حرکتی نمی‌کنند.

جهاد کشاورزی بهترین همراه طرح

تاکنون بیشترین مقدار زمین از طریق وزارت جهاد کشاورزی به طرح نهضت ملی مسکن تعلق گرفته است. وزارت جهاد کشاورزی در استان تهران ۲۷هکتار زمین برای ساخت مسکن به سازمان ملی زمین و مسکن عودت داده است. در مقابل این وزارت نفت و وزارت علوم هستند که هنوز به طرح بزرگ نهضت ملی مسکن نپیوسته‌اند.

بر اساس اعلام سازمان ملی مسکن تاکنون ۸۵۰ هکتار اراضی مازاد متعلق به وزارت علوم شناسایی شده که وزارت راه‌وشهرسازی به‌دنبال بازگرداندن آن به سبد تولید نهضت ملی مسکن است.

دولت بارها از وزارت علوم و نفت خواسته ضمن همراهی با طرح ساخت مسکن دولتی از محل زمین‌های مازاد، واحدهای نهضت ملی مسکن زودتر ساخته شود.

اراضی وزارت علوم عمدتا در محدوده شهری است و زیرساخت‌ها و منابع موردنیاز را برای بارگذاری جمعیت از پیش فراهم کرده و برای همین زمین مناسبی برای ساخت مسکن است.

حدنگاری و شناسایی اراضی دولتی

اراضی شناسایی شده در سطح کشور ۱۶۰هزار هکتار است که تاکنون 7000 هکتار اراضی برای ساخت مسکن تامین شده است.

دولت با آماده سازی این 7000 هکتار، زمین برای ساخت 1.7میلیون واحد نهضت ملی مسکن را تامین کرده است. اخیرا نیز سازمان ملی زمین و مسکن تفاهم‌نامه مشترک همکاری با سازمان ثبت اسناد کشور را به امضا رساند که این تفاهم‌نامه در مورد قانون حد نگار است و بر اساس آن به‌طور طبیعی نسبت به شناسایی اراضی مربوط به دولت و سایر دستگاه‌ها اقدام خواهد شد. این امر می‌تواند نقش پشتیبان و تسریع‌کننده در شناسایی اراضی دولتی داشته باشد که در مراحل بعدی این اراضی به وزارت راه و شهرسازی منتقل خواهد شد.

آنچه تاکنون به‌عنوان اراضی موردنیاز اجرای طرح نهضت ملی مسکن زیر عملیات ساخت رفته از اراضی متعلق به وزارت راه و شهرسازی است و هیچ بخشی از این میزان زمین‌ها در اختیار سایر دستگاه‌ها نیست.