فصلی نو برای مهاجرت‌های‌معکوس

در دنیای کنونی، توجه به کسب‌وکار‌های خرد و کوچک روستایی مهم‌ترین راهکار توسعه اقتصاد این مناطق در کشور‌های توسعه‌یافته به شمار می‌رود. موضوعی که در ایران به‌دلیل شرایط خاص و بحرانی معیشت طبقات ضعیف جامعه باید به‌عنوان یک تاکتیک بسیار مهم مد نظر مسئولان کشور باشد. یکی از الزامات اساسی برای ایجاد هر کسب‌وکار، به‌ویژه ایجاد تعاونی‌های روستایی با هدف مهاجرت معکوس، وجود نقدینگی و اعتبارات اختصاصی است که در هر شرایط و وضعیت اقتصادی جامعه باید در اولویت قرار گیرد.

با توجه به گرانی‌های عظیم موجود در شهر‌ها به‌خصوص اجاره مسکن برای دهک‌های زیر خط فقر، موضوعی که قبل از هر چیز بایستی پیش روی مسئولین کشور قرار گیرد، زمینه‌سازی برای مهاجرت معکوس روستاییانی است که چندده‌سال پیش خانه و کاشانه خود را ترک و به سمت شهر‌ها روانه و در این مناطق ساکن شده‌اند. خانواده‌هایی که توانسته بودند طی سال‌ها حضور در شهرها، یک زندگی معمولی برای خود بسازند، اما حالا و با فشار‌های اقتصادی و معیشتی اجبارا به شهرک‌های اقماری اطراف شهر‌های بزرگ روی‌آورده و قشر جدیدی از حاشیه‌نشینان را تشکیل داده‌اند.

اوج حاشیه‌نشینی‌ها در اوایل انقلاب بود که بخش زیادی از مستضعفین کوله‌بار خود را جمع و موج مهاجرت بیش از پنج‌میلیونی از روستا‌ها به سمت شهر‌ها برای رسیدن به زندگی بهتر را رقم زدند. ولی با شروع دهه ۷۰ و آغاز موج جدیدی از مهاجرت روستاییان به شهرها، ایران که قبل از انقلاب، جمعیت روستایی ۶۵درصدی در مقابل ۳۵درصد شهرنشین را داشت شاهد تغییر این جایگاه شد.

طی سال‌های اخیر و با توجه به گرانی‌هایی که در شهر‌ها بیش از مناطق دیگر به شهروندان فشار آورده، به‌خصوص اجاره مسکن برای دهک‌های متوسط و ضعیف، زمینه ریزش همین مهاجران به سمت بخش‌های جنوبی و مناطق حاشیه‌ای افزایش یافته است؛ بنابراین دولت می‌تواند با کمک به مهاجرت معکوس، روستاییانی که سال‌هاست شهرنشین بوده و امروز اجبارا به حاشیه‌نشینی روی‌آورده‌اند را به سمت سرزمین پدری‌شان هدایت کند. گروهی از کارشناسان معتقدند دولت می‌تواند به‌جای ساخت خانه در قالب‌هایی همچون نهضت ملی مسکن در شهرها، این سرمایه‌ها را در روستا‌ها متمرکز و هزینه کند تا شوق بازگشت به این مناطق دوچندان شود.

امروزه با وجود تأمین امکاناتی مانند آب، راه، برق و گازرسانی در روستا‌ها بازهم شاهد مهاجرت روستاییان به حاشیه شهر‌ها هستیم. این یک پیام دارد و آن‌هم این‌که هنوز شوق ماندن از رفتن کمتر است. با فراهم‌شدن زیرساخت‌هایی مانند اشتغال و مسکن در روستا‌ها می‌توان مسیر مهاجرت معکوس را هموار کرده و حتی برای حرکت جوانانی که نیم‌نگاهی به شهر‌ها دارند هم بازدارندگی ایجاد کرد. وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز باید با پرداخت وام‌هایی در قالب ایجاد تعاونی‌های روستایی به مهاجران روستا در جهت اشتغال پایدار روستایی کمک کرده و موجب رونق اشتغال در بخش‌های مختلف ازجمله کشاورزی صنایع‌دستی، بوم‌گردی، گردشگری، دامداری و حتی صنعت قطعه‌سازی و کارگاه‌های کوچک شود. اقدامی که زمینه اشتغال برای جوانان جویای کار و احیای مشاغل خاموش‌شده در روستا‌ها را فراهم و شهر‌ها را نیز از ورود مهاجرانی که خود زمینه بروز برخی بزه و تخلفات دیگر هستند، نجات می‌دهد.