خلأ سوادرسانه‌ای در بمباران اطلاعات

در صورت مجهز نبودن کاربران به‌بینش و مهارت سواد رسانه‌ای شاهد پیامد‌های نامطلوب آن در سطح جامعه خواهیم بود، از این رو بسیاری از فعالان فضای مجازی بر موضوع آموزش سواد رسانه‌ای به شهروندان تأکید دارند و دوران مدرسه نیز بهترین فرصت برای توانمندسازی نوجوانان و نسل آینده است.

خودمان به جای خودمان فکر کنیم

جذابیت‌های فضای مجازی، ارائه اخبار مختلف و واکنش‌های متفاوت از سوی سلبریتی‌ها می‌تواند روی نوجوانان تأثیر گذاشته و مانعی برای درک حقیقت شود. در این شرایط آموزش سواد رسانه‌ای، نوجوانان را ترغیب می‌کند تا استدلال و تفکر خود را به کار گرفته و اجازه ندهند دیگران به‌جای آن‌ها فکر کنند. در همین ارتباط علی فلاحت‌کار، فعال فرهنگی درباره حوادث اخیر و ضرورت تجهیز نوجوانان به سواد رسانه‌ای به جام‌جم گفت: اتفاقات اخیر، به نوعی جنگ شناختی است و این جنگ، دریچه جدیدی از مبارزه گفتمانی و ایدئولوژیک است که در دنیا وجود دارد. مبارزه ایدئولوژیک در کشور ما با جنگ سخت شروع شد که در اواسط انقلاب به جنگ نرم و امروز نیز به‌دلیل افزایش وسعت آن به جنگ شناختی تبدیل شده و در جنگ شناختی عنصر تسهیلگر رسانه است.

دروغی به نام اطلاعات آزاد

به گفته او، اکنون دروغ بزرگی در دنیا با عنوان عصر‌اطلاعات آزاد مطرح است در حالی‌که حجم اطلاعات و الگوریتم مدیریت داده به نحوی است که اساسا اطلاعات به‌صورت مدیریت شده و الگوریتمی به مخاطب ارائه می‌شود. هر فردی در نظام رسانه‌ای و جنگ شناختی امروز منفعل عمل کند، میدان را واگذارخواهد کرد و نمی‌تواند در عرصه رسانه نقش و حرف خود را به مخاطب برساند، البته در این ارتباط عوامل مختلفی دخیل هستند که هرکدام تأثیرگذای خاص خود را دارند و صرفا نهاد آموزش متولی نیست بلکه می‌توان در مدارس، سواد‌رسانه‌ای را به شکل دقیق آموزش داد، اما در کنار آن مرجعیت صداوسیما نیز مهم است و باید برنامه‌های مرتبط با نوجوانان مورد توجه ویژه قرار گیرد.

ابزاری برای تغییر ذائقه

تأثیرگذاری بر نوجوانان از جمله تلاش‌های اخیر رسانه‌ای برای نفوذ در نسل جدید است و در این عرصه فضای مجازی به ابزاری برای تغییر ذائقه نوجوانان تبدیل شده است.

فلاحت‌کار با اشاره به اتفاقات اخیر و تلاش برای تأثیرگذاری روی نسل جدید گفت: دشمن روی مهد‌های کودک برنامه‌ریزی کرده است که مصداق آن را در جریان حوادث اخیر و درگیری دانش‌آموزان و نوجوانان مشاهده کردیم. امروزه نسل کنونی پیش از آن‌که به سواد رسانه‌ای دست پیدا کند در برابر سیل اطلاعات ارائه شده توسط رسانه‌های مختلف قرار دارد. در دنیایی که درگیر بمباران اطلاعات هستیم جنگ شناختی شکل گرفته است و وقایع وارونه جلوه‌داده می‌شود. در چنین شرایطی باید زیرساخت‌های رسانه‌ای و کنترل فضای مجازی مدنظر قرار گیرد. در کدام کشور دنیا فضای مجازی تا این حد رها در اختیار کودکان و نوجوانان است.

زیست نوجوانان در فضای مجازی

او معتقد است که ورود درس سواد رسانه‌ای به مدارس اتفاق مهمی است، اما برای تدریس این درس، معلم متخصص وجود ندارد، از سوی دیگر در عصری که نوجوانان در فضای مجازی زیست می‌کنند با یک درس دو واحدی نمی‌توان در جنگ شناختی تقابل کرد. شرایط امروز به‌گونه‌ای پیش می‌رود که شاهد پیشرفت‌های بسیاری در عرصه اطلاع رسانی هستیم از سوی دیگر سواد رسانه‌ای جامعه متناسب با آن ارتقا نیافته است و همین مسأله می‌تواند ذهن و آگاهی افراد جامعه را با بحران مواجه کند.

فلاحت کار معتقد است: اکنون در عصر بمباران اطلاعات، آن هم در شرایطی که زیرساخت فضای مجازی در اختیار کشور نیست، اخبار نادرست در فضای مجازی ذهن نوجوانان را مسموم می‌کند، اما در این شرایط در داخل کشور نتوانسته‌ایم برای تولید بازی، انیمیشن و سرگرمی متناسب با خواست کودکان و نوجوانان اقدام مناسبی انجام دهیم. همچنین در عرصه شناختی، شهروندان باید بیاموزند که اساسا نباید هر خبری را به آسانی پذیرفت. بسیاری از کارشناسان بر ضرورت ارائه آموزش برای کمک به نوجوانان به منظور حرکت در دنیای آنلاین و مواجه شدن با اخبار جعلی تأکید دارند و برهمین اساس نیاز است تا سواد رسانه‌ای دانش‌آموزان را ارتقا داد و معلمان نیز تحلیل و استدلال را آموزش دهند.

اهمیت آموزش سواد رسانه‌ای به نوجوانان

فلاحت‌کار درباره اهمیت آموزش سواد رسانه‌ای به نوجوانان می‌گوید: فضای مجازی و رسانه‌های اجتماعی فرصتی مناسب برای تولید و انتشار اخبار جعلی است و در مواقعی تفکیک اخبار جعلی از حقیقت دشوار است، مؤثرترین روش مقابله با این اخبار افزایش سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی شهروندان است و برهمین اساس بسیاری از مدارس و دانشگاه‌ها در سراسر جهان به آموزش سواد رسانه‌ای متمرکز می‌شوند. سواد رسانه‌ای می‌تواند فرد را به نقطه‌ای برساند که هر مطلبی را به آسانی نپذیرد، البته این موضوع به تنهایی از طریق آموزش امکان پذیر نیست بلکه در کنار آن به تولید زیرساخت و پلتفرم، کنترل داده و ایجاد نرم افزار‌های بازی و تولید انیمیشن نیاز است.

روزنامه جام جم