تصویرکردن زشتی خوردن مال‌یتیم

سریالی که به گفته عواملش در دوران اوجگیری کرونا در سال گذشته تولید شده و همین مهم نشان می‌دهد باید آن را جزو کار‌های سخت عوامل و بازیگرانش دانست. در این گزارش سراغ ابوفاضلی، کارگردان این اثر رفتیم تا در کنار چرایی ساخت این اثر، از چالش‌های آن بگوید.

در این سریال سراغ مضمونی اجتماعی رفتید که ریشه در باور‌های ما دارد و می‌شود گفت قصه دیروز امروز و همیشه است. چه شد که این فیلمنامه را انتخاب کردید؟

از همان ابتدا که بنا شد سریالی را با همکاری مهران‌مهام تولید کنیم، سوژه‌ها و طرح‌های مختلفی به ما پیشنهاد شده بود که همه آن‌ها را مطالعه کردیم و درنهایت همین قصه را که نام قبلی‌اش هم «شب‌بیدار» بود آن‌هم به دلیل محتوایی که داشت انتخاب کردیم. در حقیقت از همان ابتدا می‌خواستیم کار متفاوتی را از لحاظ محتوا تولید کنیم و درنهایت بعد از انتخاب ایده، طرح اولیه قصه را به صداوسیما ارائه دادیم. البته این طرح همان ابتدا دچار اصلاحاتی شد و طبیعتا همه نکات اصلاحی را هم در روند نگارش فیلمنامه اعمال کردیم.

آنچه این شب‌ها در سریال «آتش‌سرد» می‌بینیم همانی است که روز اول خواندید یا در این مدت بازنویسی‌هایی هم صورت گرفت؟

پروسه کار اواسط سال ۱۳۹۹ شروع شد، اما سیناپس اصلی طرح‌مان در اواخر همان سال مورد تایید مسئولان رسانه‌ملی قرار گرفت و بعد از آن، شروع به نگارش فیلمنامه توسط محسن سرتیپی و نازنین فرخلو کردیم. البته بعد از این‌که فیلمنامه چند باری هم مورد بازنویسی قرار گرفت، اما به اتفاق مهران مهام به این نتیجه رسیدیم که کل کار نیاز به یک بازنویسی کلی دارد؛ تصمیمی که باعث شد از نادر برهانی‌مرند و مهدی میرباقری نیز دعوت کنیم تا در روند بازنویسی حضور داشته باشند و از این طریق فیلمنامه به‌طور کامل بازبینی شد و درنهایت وقتی به آنچه در فیلمنامه مد نظرمان بود رسیدیم تولید کار را شروع کردیم.

با توجه به این‌که برای بسیاری از نقش‌های فرعی هم از بازیگران چهره استفاده شده است و تعداد لوکیشن‌ها هم کم نیست، به نظر می‌رسد برای همراه‌کردن این گروه زمان زیادی را صرف کرده باشید. تصویربرداری چقدر طول کشید؟

خوشبختانه در همان زمان مقررشده از سوی سیمافیلم توانستیم کار را به انجام برسانیم. شروع فیلمبرداری‌مان از ۱۹ تیرماه ۱۴۰۰ آغاز شد و با این‌که کار را در شرایط کرونایی تولید کردیم، توانستیم در هفت‌ماه کار پروسه فیلمبرداری کار را به اتمام برسانیم و از بابت زمان تولید با چالش خاصی روبه‌رو نشدیم.

انتخاب بازیگر را باید یکی از بخش‌های سخت کار برای کارگردان دانست. بازیگرانی که امروز در آتش سرد حضور دارند، انتخاب اول‌تان بودند؟

با اکثر بازیگران این سریال طی سال‌های گذشته و در پروژه‌های مختلف چه در دوره‌ای که دستیار برنامه‌ریز بودم و چه در سال ۱۳۸۲ که اولین کار را تولید کردم همکار بودم و اسامی آن‌ها را به اتفاق مهران مهام برای نقش‌های مختلف این سریال از همان ابتدا لیست کرده بودیم. در این میان بعد از گرفتن نظر مثبت بهرنگ ملک‌محمدی، مدیر گروه فیلم و سریال شبکه دو از بازیگران دعوت به کار شد. البته برای دو کاراکتر سریال دو بازیگر دیگر را مد نظر داشتیم، اما چون کار را در دوران کرونا آغاز کردیم، نتوانستیم در خدمت آن‌ها باشیم و به‌همین‌دلیل بازیگران دیگری را جایگزین کردیم. قطعا کار کردن در شرایط کرونایی سختی‌های خاص به خودش را داشته است.

شرایط اقتصادی و اجتماعی امروز جامعه تا چه میزان در انتخاب قصه آتش‌سرد از میان دیگر طرح‌هایی که به دست‌تان رسید اثر داشته است؟

تصورمان این بود که در شرایط امروز شاید مقوله حلال و حرامی کمی مورد بی‌توجهی قرار گرفته و آنچه اهمیت بیشتری برای‌مان داشت، این بود که نشان دهیم خوردن حق یتیم جزو گناهان کبیره به شمار می‌رود؛ موضوعی که به نظر می‌رسد امروز بخشی از جامعه از آن اطلاع نداشته و به‌راحتی از کنار آن عبور کنند. در اصل این مسأله باعث شد تا سریال روی این موضوع متمرکز شود و به مخاطب نشان دهیم که خوردن مال یتیم شاید از دزدی و اختلاس هم بدتر باشد. فکر می‌کردیم مضمون این سریال به نسبت دیگر قصه‌ها تازه‌تر است. البته به‌هیچ‌عنوان نمی‌خواستیم سریال‌مان شعاری باشد و از این رو قصه اصلی سریال را در لایه پیشین اثر گنجاندیم، چراکه نمی‌خواستیم با دیالوگ‌های گل‌درشت این مفهوم را به مخاطب منتقل کنیم. موضوع دیگر این‌که سریال آتش‌سرد تنها به مقوله حلال و حرام و خوردن مال حرام توجه نکرده، بلکه در کنار روایت اصلی به مقوله‌هایی مانند خانواده، اشتغال جوانان، عشق و برخی از آیین‌ها و سنت‌های کشور هم پرداخته‌ایم، اما همه این مضامین را در لایه‌های مختلف اثر به تصویر کشیدیم تا از این طریق جذابیت کار را افزایش دهیم. در حقیقت تلاش کردیم تا با تعامل و تفکر سکانسی را ضبط کنیم و این‌طور نبود که بخواهیم صرفا فیلمنامه نوشته‌شده را تبدیل به تصویر کنیم.

همان‌طور که اشاره شد در آتش سرد بازیگران نسبتا زیادی حضور دارند که در شرایط کرونایی با گروه شما همراه شدند. این شرایط چه دشواری‌هایی را به کار تولید تحمیل می‌کند؟

ابتدا باید بگویم به‌اصطلاح هرچه کوپن داشتیم برای حضور بازیگران مطرح در این سریال استفاده کردیم و لوکیشن‌ها را همراه مهران مهام به‌دقت انتخاب کردیم تا از این طریق بتوانیم سریال خوبی را تولید کنیم. از سوی دیگر تهیه‌کننده به‌موقع پول به پروژه تزریق می‌کرد تا اصطلاحا انرژی عوامل و بازیگران نیفتد. البته حضور مدیر گروه فیلم و سریال شبکه دو در لوکیشن‌های مختلف سریال آن‌هم در شرایط بحرانی کرونا انرژی خوبی به سریال می‌داد و خوشبختانه از این بابت مشکلی در روند تولید نداشتیم. موضوعی که بد نیست اینجا به آن اشاره کنم این است که برای ساخت این اثر، همه تجربیاتم را به کار گرفتم تا هیچ کم‌وکاستی در روند تولید نداشته باشیم به‌طوری‌که حتی در قاب‌بندی سکانس‌ها هم کار را با دقت بالایی تولید کردیم. با توجه به این‌که قاب‌های سینمایی با قاب تولید اثر در تلویزیون متفاوت است، همه حواس‌مان بود که قاب‌های بسته‌تری را در طول ضبط داشته باشیم و فضا را به نسبت قصه داستان به‌درستی انتخاب کنیم.

مدتی است ساخت فصل‌های بعدی برای سریال‌های ایرانی هم باب شده است و معمولا قصه جایی به پایان می‌رسد که احتمالا ساخت فصول بعد هم برای آن وجود داشته باشد. قرار است فصل دوم آتش‌سرد هم تولید شود؟

هنوز به این مسأله فکر نکرده‌ایم و منتظر هستیم تا قسمت‌های دیگر این سریال هم پخش شود و بعد از این‌که بازخورد‌های نهایی را دیدیم، به جمع‌بندی خواهیم رسید، اما درحال‌حاضر قصدی برای ساخت فصل دوم این سریال نداریم.

چالش‌های سریالی

ابوفاضلی: متاسفانه باید بگویم امروزه شرایط ساخت سریال به نسبت سال‌های دوری که ما سریال کار می‌کردیم بسیار سخت‌تر شده و همین مسأله انرژی زیادی از عوامل تولید و بازیگران می‌گیرد. البته این‌طور نیست که بگوییم این سخت‌تر شدن تنها به رسانه‌ملی برمی‌گردد، بلکه در جامعه هم دیگر خبری از همراهی‌های گذشته با تولیدکنندگان نیست. به‌طورمثال وقتی در گذشته، در محله‌ای دوربین فیلمبرداری را روشن می‌کردیم، بسیاری از دست‌اندرکاران استقبال می‌کردند، اما امروز دیگر این‌طوری نیست. معضل دیگر نیز گران بودن لوکیشن‌ها و بالارفتن دستمزد‌ها در مقابل کمبود بودجه است که قطعا در روند کار اثرگذار خواهد بود. یکی دیگر از مسائلی که امروز به سختی کار اضافه کرده، این است که زمان تولید و پایان تولید مشخص می‌شود و کار باید براساس زمان‌بندی تعیین‌شده جلو رود، درحالی که قبلا شاید ساخت یک سریال یک سال هم زمان می‌برد و هیچ مشکلی ایجاد نمی‌شد، اما امروز با توجه به این وضعیت، قطعا بسیاری از کار‌ها را باید در زمان کوتاه انجام داد که طبیعتا به کیفیت کار هم ضربه می‌زند.

روزنامه جام جم