به راه افتادن اینترنت اختصاصی کودک و نوجوان، یکی از همین راه‌هاست. «می‌گویم نمی‌دانم، می‌گوید از گوگل بپرسیم، می‌گویم بلد نیستم، می‌گوید از گوگل بپرسیم، می‌گویم نمی‌توانم، می‌گوید از گوگل بپرسیم چطور توانمند شویم.» این را مادر کودک هشت سالهای می‌گوید که شب و روزش گوگل شده است؛ از کاردستی‌هایی که درست می‌کند تا نحوه پخت پیتزای موردعلاقه‌اش و پیدا کردن نشانی کتابفروشی محبوبی در نقطه مشخصی از شهر را در گوگل جست‌وجو می‌کند. اما کمی نگران‌کننده است! نگران از این‌که نکند پاسخ برخی از سؤال‌هایش را به جای این‌که از پدر و مادرش بگیرد، بخواهد از گوگل بگیرد: «طبیعتا گوگل در چارچوب قوانین خانوادگی ما حرکت نمی‌کند.»
استفاده درست از اینترنت و فضای مجازی سالم برای کودکان و نوجوانان، همیشه یکی از مهمترین دغدغه‌های والدین در سالهای گذشته بوده است؛ دغدغه‌ای کاملا بجا و بحق که اتفاقا ترس هم دارد و علاوه بر مزایای بی‌شمارش، می‌تواند سلامت ذهنی و روحی کودک را هم به خطر بیندازد. در این سال‌ها، متولیان فرهنگی بسیاری به میدان آمدند و راهکار‌هایی برای محافظت بچهها در فضای مجازی ارائه کردند، اما تازه‌ترین این راهکارها، اینترنت کودک با عنوان سرویس ۴۵۶ است که گزینه‌های بهتر و بیشتری از همیشه در اختیار کودکان و والدین آن‌ها قرار داده است. موضوعی که عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات هم به آن اشاره کرده و از سابقه بحث حفاظت از کودکان در فضای مجازی می‌گوید: «قریب به دو دهه است که این موضوع در دنیا دنبال می‌شود و اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ هم فعالیت‌های خوبی در کشور انجام شد، اما اقدامات انجام‌گرفته یا کافی نبوده یا متناسب با چارچوب‌های فرهنگی کشورمان نبوده است.»، اما انگار که این‌بار ۴۵۶آمده است تا تلاش‌های قبلی را تا حد زیادی ارتقا بدهد.
محدودیت به جای ممنوعیت
حالا دیگر دست هر کودک و نوجوان، یک تلفن‌همراه و تبلت می‌بینیم؛ گریزی هم نیست! در روزگار تکنولوژی، مقابله با دور کردن کودکان از این ابزار، تلاشی بیهوده است که هیچ نتیجه‌ای ندارد. پس بهتر است به جای حذف تکنولوژی و اینترنت، به استفاده درست از آن فکر کنیم؛ چراکه آسیب‌های استفاده از اینترنت برای کودکان، دلیل مناسبی نیست تا آن‌ها را از ورود به فضای مجازی منع کرد. تجربه نشان داده‌است اغلب این آسیب‌ها، گریبان کودکانی را می‌گیرد که بی‌رویه و بدون کنترل و برنامه از فضای مجازی استفاده می‌کنند؛ کودکانی که در موارد بسیاری گرفتار سودجویان شده‌اند، افت تحصیلی پیدا کرده‌اند، به خشونت اینترنتی و بلوغ زودرس دچار شده‌اند و خواب‌شان اختلال پیدا کرده است. همه این تجربه‌ها باعث شده است طرحی با عنوان سرویس ۴۵۶ رونمایی شود؛ طرحی برای استفاده خاطرجمع کودکان از اینترنت و حضور در فضای مجازی! چه چیزی بهتر از این.
به نام کودکان، به کام والدین
همه‌چیز از سال ۹۸ و سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی شروع شد؛ سندی که در دستورکار شورای‌عالی فضای مجازی قرار گرفته بود تا به‌وسیله آن بتوان اینترنت کودکان را از اینترنت عمومی جامعه جدا کرد. علاوه بر آن، لازم بود که تولید محتوای مخصوص کودکان و نوجوانان هم صورت بگیرد و امکاناتی در اختیار خانواده‌ها قرار داشته باشد که کمکی برای نظارت روی استفاده فرزندان‌شان از اینترنت و پیشگیری از آسیب‌های احتمالی برای آن‌ها باشد. خواسته‌ای که بیشتر تن و بدن لرزان خانواده‌ها را آرام می‌کند تا چیز دیگری! اما نتیجه چنین سندی، حالا سه عدد ۴ و ۵ و ۶ در کنار هم است که به عناوین مختلف، امکانات متفاوتی از محتوا و وبسایت‌هایی بدون محتوای نامناسب را به کاربرش ارائه می‌دهد. طرحی که هنوز اول راه است و مسیری طولانی در پیش دارد، اما انگار که همین هم بهتر از هیچی است.
از ۴۵۶ که حرف می‌زنیم، از چه حرف می‌زنیم؟
بدیهی است که استفاده از کودکان، در عین خطرناک بودن، می‌تواند بسیار سودآور باشد. در واقع چه کسی می‌تواند منکر این موضوع شود که با استفاده از اینترنت کودکان می‌توانند به آسانی و رایگان، به اطلاعات و مطالب مورد نیاز مانند مطالب درسی دسترسی پیدا کنند و امکان پیشرفت تحصیلی و ارتقای سطح علمی برای‌شان میسر باشد؟ آن‌ها در این فضا می‌توانند با بازی‌های آموزنده‌ای سرگرم باشند که می‌تواند کودک را به چالش بکشد و عملکرد مغز و قوه تخیل او را تقویت کند. ارتقای سطح زبان انگلیسی هم یکی دیگر از مزایای استفاده از اینترنت برای کودکان و نوجوانان است، اما چطور می‌توانیم خیال‌مان راحت باشد که فرزندمان تنها به سبب دسترسی به چنین محتوا‌هایی از اینترنت استفاده می‌کند؟ به نظر می‌رسد که سرویس ۴۵۶ یا همان اینترنت ویژه کودکان و نوجوانان، چنین خیال جمعی را برای پدر و مادر‌ها به ارمغان آورده است.
۴۵۶ یک محیط امن مجازی است؛ محیطی که متناسب با سن کاربر، محتوا را در اختیارش قرار می‌دهد. کارشناسان فضای مجازی می‌گویند که از سه طریق سایت ۴۵۶، اپلیکشن ۴۵۶ و شماره‌گیری *۴۵۶# در تلفن‌همراه، می‌توانیم دسترسی کودکان و نوجوانان به اینترنت را فعال، تعریف و مدیریت کنیم. البته این‌طور که معلوم است، در این مدیریت، چهار رنگ سبز، سفید، زرد و نارنجی تعریف شده است که فعلا رنگ سبز برای کودکان زیر پنج سال فعال شده و به‌زودی سایر دسترسی‌ها هم فعال خواهند شد. به‌عنوان مثال، با انتخاب رنگ سبز که بیشترین محدودیت را ایجاد می‌کند، فرزندان به یک فهرست مشخص از وبسایت‌های مناسب سن‌شان دسترسی پیدا می‌کنند، اما با انتخاب رنگ سفید، علاوه بر وبسایت‌های قابل دسترسی در رنگ سبز، فهرست دیگری از وبسایت‌ها نیز اضافه می‌شود و به همین ترتیب تا رنگ نارنجی که حاوی بیشترین تعداد وبسایت‌های قابل دسترسی و متناسب با سن کودک تا نوجوان است، برای آن‌ها ارائه می‌شود. اما خدمات سایت ۴۵۶، چند قدم جلوتر از دیگر روش‌هاست؛ چرا که در این سایت، با موتور‌های جست‌وجو و دانش‌نامه‌هایی روبه‌روییم که از طریق آن کودک محتوای مورد نظرش را جست‌وجو می‌کند و والدین خیال‌شان راحت است که در نتایج جست‌وجویش، محتوای نامناسبی وجود ندارد. این‌طور که معلوم است، سرویس اینترنت کودک و نوجوان، راه زیادی تا فراگیر شدن و محبوب شدن بین کودکان و نوجوانان در پیش دارد، اما همین حضورش غنیمتی است برای روز‌های سخت نظارت؛ روز‌هایی که دل‌مان نمی‌خواهد فرزندان‌مان هرچیزی را ببینند و بشنوند؛ حداقل تا پیش از رسیدن موعدش!
روزنامه جام جم
