سلاح روسی در کوران سرمای اروپا

یکی از این تبعات، تحت تأثیر قرار دادن بازار‌های جهانی انرژی بوده‌است. علاوه بر افزایش بهای نفت در بازار‌های جهانی تا ۱۲۰دلار برای هر بشکه که پیامد مستقیم ابن جنگ به شمار می‌آید، تغییراتی نیز در حوزه خرید و فروش نفت رخ داده که اگر تداوم پیدا کند، می‌تواند الگوی معاملاتی بسیاری از کشور‌ها را تغییر دهد. در حالی که فصل سرما از راه می‌رسد، احتمال استفاده روسیه از سلاح انرژی افزایش پیدا کرده و کشور‌های اروپایی نسبت به کمبود گاز و نفت در پاییز و زمستان بسیار نگران هستند.

وابستگی اروپا به گاز روسیه در طول سال‌های گذشته، همواره این اتحادیه را تحت تاثیر قرار داده‌است. در حالی که کشور‌های اروپایی تلاش بسیاری برای رهایی از وابستگی خود از روسیه انجام دادند، آمار‌ها و ارقام فعلی در صادرات و واردات انرژی نشان می‌دهد اروپایی‌ها در کاهش وابستگی خود به روسیه نتوانسته‌اند به نحو موفقیت‌آمیزی عمل‌کنند. روسیه سالانه نزدیک به ۲۰۰میلیارد مترمکعب گاز به اروپا صادر می‌کند که حدود ۷۰درصد آن راهی اروپای غربی می‌شود. این رقم در سال۲۰۱۵ حدود ۱۵۹ میلیارد متر مکعب بود. بر اساس آمارها، صادرات گاز روسیه به اروپا را در سه ماهه نخست سال۲۰۲۱ نسبت به مدت مشابه در سال پیش حدود ۳۰.۷درصد افزایش داشته است.

این افزایش قابل‌توجه نسبت به مدت مشابه سال قبل که صادرات روسیه به کشور‌های اروپایی را به حدود ۵۳میلیارد مترمکعب رسانده، به دلیل سرمای زمستان بوده‌است. به نحوی که مجموع صادرات گاز روسیه به اروپا در ماه مارس به رقم بی‌سابقه ۱۸میلیارد و ۲۰۰میلیون مترمکعب رسید. به رغم آن‌که در طول سال‌های گذشته یکی از مهم‌ترین محور‌های سیاست‌های انرژی اتحادیه‌اروپا کاهش وابستگی به واردات انرژی روسیه و همچنین تنوع بخشیدن به منابع و مسیر‌های وارداتی گاز و نفت خود بوده، طبق آمار‌ها این اتحادیه موفق به کاهش چشمگیر وابستگی خود نشده است.

در واقع رشد صادرات گاز روسیه به اروپا نشان می‌دهد برخی برنامه‌های بلندمدت اروپایی‌ها برای کاهش وابستگی به انرژی روسیه با شکست مواجه شده‌است. به عنوان مثال، در میان کشور‌های اروپایی، آلمان به عنوان بزرگ‌ترین واردکننده گاز روسیه، واردات خود از این کشور را سه برابر کرده‌است، در حال حاضر آلمان نیمی از گاز واردات خود را از روسیه تامین می‌کند.

در گذشته خط لوله جریان شمالی با ظرفیت انتقال سالانه ۵۵میلیارد متر مکعب گاز از روسیه تا آلمان، افتتاح شده‌بود که انتظار می‌رفت با تکمیل خط لوله جریان شمالی نیز حجم واردات گاز آلمان از روسیه افزایش یابد. با راه‌اندازی این خط لوله، ظرفیت انتقال گاز روسیه به آلمان از طریق دریای بالتیک به ۱۱۰میلیارد متر مکعب در سال می‌رسید. بخشی از این گاز می‌توانست از طریق آلمان تحویل فرانسه و دیگر کشور‌های اروپای غربی شود، این در حالی است که راه‌اندازی خط لوله ترک استریم نیز در انتقال بخشی از گاز روسیه از طریق ترکیه به کشور‌های اروپای شرقی و مرکزی نقش مهمی داشت.

در میان کشور‌های اروپایی در رابطه با استفاده از منابع انرژی روسیه، دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد؛ در دسته نخست، برخی کشور‌ها همچون انگلیس، لهستان و کشور‌های حوزه دریای بالتیک معتقدند اتحادیه‌اروپا باید تا حد ممکن از وابستگی انرژی خود به روسیه بکاهد؛ زیرا روسیه همواره در طول سال‌های گذشته از انرژی به عنوان یک سلاح در برابر کشور‌های اروپایی سود برده است.

در دسته دوم، کشور‌هایی همچون ایتالیا و یونان بر این باور هستند که روسیه می‌تواند مهم‌ترین شریک کشور‌های اروپایی در حوزه انرژی به شمار آید، در نتیجه اروپا باید تا حد ممکن به توسعه روابط خود با روسیه اقدام کند. در دسته سوم، کشورهایی، چون فرانسه و آلمان حضور دارند که بر این نظر هستند که روسیه، می‌تواند شریکی مناسب برای تامین انرژی اروپا باشد، اما نباید کشور‌های اروپایی درگیر وابستگی کامل به مسکو شوند. این کشور‌ها که تاثیر بسیاری در سیاست‌گذاری‌های اتحادیه‌اروپا دارند، در طول سال‌های گذشته این ایده را دنبال کرده‌اند که اروپا باید هم به منابع وارداتی خود تنوع بخشد و هم مسیر‌های مختلفی را برای واردات انرژی به اروپا را طراحی و در آن‌ها سرمایه‌گذاری کند. در سال‌های اخیر یک متغیر جدید به مناسبات انرژی در روابط روسیه و اتحادیه‌اروپا اضافه شده است.

 

علاوه بر امنیت و پایداری تامین انرژی، نکته دیگری که روسیه را برای اروپا جذاب می‌کند، قیمت گاز وارداتی از این کشور است؛ زیرا در محاسبات اقتصادی، روسیه به دلیل همجواری با اروپا، منبع و مسیری ارزان نسبت به سایر کشور‌ها و منابع محسوب می‌شود. در این بین اگرچه تا چند سال پیش نیمی از گاز روسیه از طریق اوکراین و بقیه از طریق نورد استریم ـ۱ و بلاروس راهی اروپای غربی می‌شد و هزینه انتقال آن به دلیل طولانی بودن مسیر و حق ترانزیت کشور‌های اروپای شرقی به شدت بالا بود، اما تکمیل پروژه نورداستریم می‌توانست هزینه‌ها را بیش از گذشته کاهش دهد. اگر چه در طول سال‌های گذشته برخی منابع همچون منابع گازی ایران مورد توجه اروپایی‌ها قرار داشته، اما به علت مسائل سیاسی، فقدان زیرساخت‌های لازم و نبود خطوط لوله، این طرح‌ها به نقطه قابل اتکایی برای اروپایی‌ها نرسیده است.

 

منبع: روزنامه جام جم