ایران: مین‌های توافق را بردارید

شامگاه پنجشنبه، نظرات جمهوری اسلامی ایران برای جمع‌بندی مذاکرات رفع تحریم‌ها به انریکه مورا، هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا ارسال شد و ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه هم بامداد جمعه از ارسال نظرات جمهوری اسلامی ایران در مورد پاسخ آمریکا درباره متن پیش‌نویس توافق احتمالی رفع تحریم‌ها خبر داد. سخنگوی وزارت خارجه گفته که پس از دریافت پاسخ آمریکا، تیم کارشناسی جمهوری اسلامی ایران آن را به‌دقت مورد بررسی قرار داده و پاسخ‌های ایران، پس از ارزیابی در سطوح مختلف، تدوین و پنجشنبه‌شب به هماهنگ‌کننده تحویل داده شد. کنعانی این را هم گفته که متن ارسالی دارای رویکردی سازنده با هدف نهایی کردن مذاکرات است. اما با وجود این، واشنگتن بار دیگر به ادبیات همیشگی برای سلب مسئولیت کردن از خود متوسل شد. ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا ساعاتی بعد از ارسال پاسخ ایران به انریکه مورا، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، با تلاش برای انداختن توپ در زمین ایران، مدعی شد پاسخ تهران سازنده نبود. از سوی دیگر، یکی از سخنگویان وزارت خارجه آمریکا با تایید دریافت پاسخ ایران درباره مذاکرات احیای برجام از طریق طرف اروپایی گفته است: ما پاسخ تهران را به پیشنهاد خود از سوی طرف‌های اروپایی دریافت کرده‌ایم و در حال مطالعه آن هستیم، اما متاسفانه پاسخ ایران سازنده نیست. هرچند این مقام آمریکایی توضیح بیشتری نسبت به آنچه پاسخ غیرسازنده ایران خوانده، نداده است. اظهارات این‌گونه و سیاه‌نمایی علیه همکاری مستمر تهران یعنی دولت بایدن تلاش دارد، صفر تا صد مسئولیت عدم توافق احتمالی را به عهده تهران بگذارد و هیچ نقشی برای خود در میانه این مذاکرات قائل نیست؛ آن هم در شرایطی که پاسخ‌های تهران صرفا در چارچوب تامین منافع تضییع شده ملت ایران بوده است. البته این تاکتیک روانی و عملیات رسانه‌ای، یک قرینه مهم دیگر هم دارد و آن گزاره‌های عجیب مقامات اروپایی درباره انجام قطعی توافق است. در این فضای عملیاتی که البته پیش از پاسخ تهران و در آستانه متن دوم آغاز شده بود، تحلیل محتوای این اظهارات غرب و تروئیکا نشان می‌دهد، رسانه‌های غربی، تحلیلگران ضدانقلاب و حتی مقامات عالی‌رتبه اروپایی با ابراز خوشبینی نسبت به نتیجه مذاکرات، در حال تلقین این موضوع هستند که حتما توافق انجام می‌شود و اگر غیر این شود، مقصر ایران است و هیچ حالت دیگری هم متصور‌نیستند. به این معنا که هدف اصلی این جریان سیاسی رسانه‌ای این است که با مقصر کردن ایران به‌عنوان عامل شکست توافق در صورت پاسخ مثبت ندادن ایران به بسته پیشنهادی اتحادیه اروپا و پاسخ‌های آمریکا به اصلاحیه‌های ایران، تهران را طرف مسدودکننده توافق نشان دهند و با جریان رسانه‌ای سنگین خود در رسانه‌های اصلی فارسی زبان و انگلیسی زبان، این موضوع را جا بیندازند. درحالی که هنوز یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین گزاره‌های توافق یعنی بسته شدن پرونده ادعا‌های آژانس موسوم به مسائل باقیمانده و بسته شدن راه بهانه‌جویی‌های آمریکا برای جلوگیری از انتفاع اقتصادی ایران از برجام باز است و تعیین تکلیف‌نشده و از این‌رو آژانس باید متعهد شود این پرونده‌های غیرواقعی و سیاسی علیه تهران بسته خواهد شد. این موضوع آن‌قدر برای ایران مهم است که رئیس‌جمهور هم در نشست خبری خود به آن اشاره کرد و این یعنی تهران در بالاترین سطح این مطالبه را دنبال می‌کند و اگر آمریکا انعطاف نشان ندهد، خبری از توافق نیست و این یعنی بعید به نظر می‌رسد ایران در پاسخ به این سند، مواضع قبلی خود را نادیده گرفته باشد و بر همین اساس نیز احتمالا پیشنهاد‌های منطقی تازه‌ای برای این مسأله راهی بروکسل کرده‌است. هرچند پیش از این شنیده می‌شد، در جریان محتوای نامه آمریکایی‌ها در جواب به ابهامات ایران، طرف آمریکایی نسبت به برخی خواسته‌های مسلم ایران نظیر بسته شدن پرونده‌های پادمانی همراهی لازم را نداشته است، اما این دومینو قرار نیست تا ابد ادامه داشته باشد و اگر دولت بایدن قصد دارد به برجام بازگردد باید این بازی سیاسی آژانس علیه فعالیت هسته‌ای تهران را تمام کند. از سوی دیگر، حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه آخر هفته قبل در رایزنی تلفنی با همتای اماراتی خود رسما اعلام کرد جمهوری اسلامی ایران برای رسیدن به توافق قوی و پایدار، حسن نیت و جدیت خود را نشان داده است و پیش از این هم تاکید کرده بود: ما به هیچ‌وجه حاضر نیستیم در شرایطی که همه طرف‌ها به برجام برمی‌گردند برخی اتهامات سیاسی و بی‌اساس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه جمهوری اسلامی ایران باقی مانده باشد و آن‌ها بخواهند مثل استخوان لای زخم هر زمان که خواستند این ادعا‌های برخاسته از محیط امن‌کننده رژیم‌صهیونیستی را تکرار کنند. البته جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم روز چهارشنبه ابراز امیدواری کرد طی چند روز آینده، توافقی در وین حاصل شود و گفته بود: «می‌دانید بیش از سه هفته است من به عنوان تسهیل‌کننده اتحادیه اروپا یک متن پیش‌نویس را برای جمع‌بندی گفتگو‌های وین پیشنهاد داده‌ام. از همه هیأت‌ها بازخورد گرفته‌ام. از ایران و آمریکا نظرات‌شان را دریافت کرده‌ام که هر دو را معقول دانستم. برای من روشن است که زمینه‌های مشترک بین طرف‌ها وجود دارد و ما می‌توانیم به توافقی برسیم که نگرانی‌های همه را در نظر می‌گیرد و امیدوارم طی روز‌های آینده با توجه به این نظرات منطقی که هر دو طرف -هم ایران و هم آمریکا- به من ارائه کرده‌اند ما این وضعیت مثبت را از دست نخواهیم داد و توافق را جمع‌بندی خواهیم کرد.» با این حال محمد مرندی، مشاور و عضو تیم مذاکرات لغو تحریم‌ها هم نکته مهمی را مطرح و تاکید کرده است، ایران همان طور که وعده داده بود، پاسخ داده است و حالا زمان آن رسیده که تیم بایدن تصمیمی جدی بگیرد. اما از نظر آمریکایی‌ها (پاسخ) «سازنده» یعنی شرایطی که آمریکا تعیین کرده، پذیرفته شود درحالی که از نظر ایران یعنی توافقی که متعادل و تضمین شده باشد. اما اگر آمریکا تصمیم درستی بگیرد، توافق سریع می‌تواند حاصل شود. تحلیلگران معتقدند برخی عوامل مانند فشار‌های رژیم‌صهیونیستی، اختلافات با کنگره و مشکلات داخلی در آمریکا دلیل بی‌میلی دولت بایدن برای بازگشت به برجام در ماه‌های گذشته بوده است، اما آن‌ها نمی‌خواهند هزینه این تعلل در توافق را واشنگتن بپذیرد و تلاش دارند تهران را متهم این فرصت‌سوزی معرفی کنند؛ هرچند در روز‌های اخیر جریانات خارجی عملیات روانی سنگینی با موضوع پاسخ احتمالی ایران به پیشنهاد احیای برجام شروع کرده‌اند و زمینه را برای بن‌بست‌نمایی از سوی تیم ایرانی هموار می‌کنند.

جمهوری اسلامی ایران پنجشنبه‌شب، نظرات خود به پاسخ آمریکایی‌ها را به صورت مکتوب به انریکه مورا تحویل داد و در عین حال آمادگی خود را برای برگزاری نشست وزرا در وین در هفته پیش رو به منظور اعلام توافق نهایی اعلام کرد. ساعات پایانی پنجشنبه دهم شهریور ماه و بلافاصله پس از پایان روند بررسی دقیق پاسخ هفته گذشته طرف آمریکایی، کشورمان دیدگاه‌های خود را به صورت مکتوب به هماهنگ‌کننده گفتگو‌ها تحویل داده و به نظر می‌رسد در فرآیند تهیه پاسخ جمهوری اسلامی ایران، تسریع و تسهیل جمع‌بندی مذاکرات مدنظر قرار داشته است. از سوی دیگر، بررسی وضعیت فعلی نشان می‌دهد ایران این آمادگی را دارد تا در هفته پیش‌رو برای اعلام توافق نهایی نشست وزرا در پایتخت اتریش برگزار شود و این منوط به پذیرش خواسته اصلی ایران درباره بسته شدن همیشگی ادعا‌های سیاسی یک آژانس فنی علیه فعالیتی صلح‌آمیز است.