دود از فضای‌مجازی بلند است!

سایت‌های اینترنتی به‌اندازه مو‌های سرمان در این حوزه فعالند و چند برابر این تعداد در شبکه‌های مجازی، صفحاتی در دسترس است که با آب و تاب زیاد، دخانیات را در ویترین‌های جذابشان عرضه می‌کنند. مشتری حالا یک کودک باشد یا یک نوجوان یا یک بزرگسال پا به سن گذاشته، برای فروشنده‌ها علی‌السویه است، چون آن چیزی که باید فروخته شود، دخانیات است و آنچه باید به دست بیاید، سود است که به لطف ولنگاری فضای مجازی و اجرا نشدن قانون، هرکسی هر محصولی را با هر آب و رنگی که بهتر تشخیص می‌دهد، دو دستی به مصرف‌کنندگان دائمی و آن‌هایی که دچار وسوسه‌اند، تعارف می‌کند.

یکی سیگار را با طعم لیمو، نعناع، موهیتو و یخ تبلیغ می‌کند و یکی آن را با طعم کاپیتان‌بلک، سیب و انگور می‌فروشد. یکی مدعی عرضه اصل‌ترین جنس است و یکی خود را فروشنده سیگار‌های خاص و کمیاب معرفی می‌کند. وقتی پای دخانیات در میان است در فضای مجازی هم درست مثل فضای حقیقی، آدم‌ها صد‌ها حق انتخاب دارند و هیچ کسی از مصرف دخانیات جا نمی‌ماند و ذخیره سیگار هیچ فروشنده‌ای نیز ته نمی‌کشد، چراکه در این بازار آشفته حال، عرضه و تقاضا دوشادوش هم پیش می‌روند و عرضه نباید از تقاضا جا بماند.

اگر یک دانش‌آموز کودک یا نوجوان، اگر یک بچه کنجکاو، اگر یک نوجوان و جوان بی‌حوصله، جرأت یا فرصت رفتن تا اولین مغازه را نداشته باشد همین که یک گوشی هوشمند در اختیارش باشد، قطعا به دخانیات می‌رسد و این میسر نشده جز با فروشگاه‌های بی‌شمار اینترنتی و پرتعداد صفحه در شبکه‌های مجازی که سیگار و سایر دودجات را با پیک و در سریع‌ترین زمان ممکن به دست خریداران می‌رسانند. حتی برخی از نرم‌افزار‌های فروش اقلام سوپرمارکتی که ظاهرا نباید در بساط‌شان دخانیات داشته باشند، این محصولات را هم مثل ماست و پنیر و نان و گوشت و سایر خوراکی‌ها در اسرع وقت به دست سفارش‌دهندگان می‌رسانند و در این میانه نقش تسهیلگر را بازی می‌کنند. این‌ها در واقع به قانون می‌خندند و در حال عبور از روی شکل کاغذی آن هستند؛ قانونی که نامش قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات است و از ۱۶سال قبل برای رسیدن به این اهداف دورخیز کرده، ولی هیچ چیز حتی کوچک‌ترین عایدی به نفع سلامت جامعه نداشته است. دکتر غلامرضا حیدری، رئیس مرکز تحقیقات کنترل دخانیات دانشگاه شهیدبهشتی نیز گسترش مصرف دخانیات و دسترسی آسان به مواد دخانی را حاصل اجرا نشدن همین قانون می‌داند و در گفتگو با جام‌جم، تاکید می‌کند وقتی قانون اجرا نمی‌شود و دخانیات همه جا در دسترس است، وقتی برنامه‌های پیشگیری از مصرف دخانیات و جرایم مندرج در قانون مبارزه با دخانیات اجرا نمی‌شود، چرا باید مصرف دخانیات در کشور گسترش نیابد و چرا در کوچه و خیابان و در فضای مجازی نباید محصولات دخانی عرضه شود؟! دکتر زهرا حسامی، پژوهشگر حوزه دخانیات نیز در گفتگو با جام‌جم، بی‌توجهی به اجرای قانون جامع را ریشه همه چالش‌های فعلی می‌داند و توضیح می‌دهد، چون انواع محصولات دخانی به‌راحتی در دسترس همگان است و هیچ نظارتی بر توزیع و فروش آن‌ها وجود ندارد و مخصوصا این که با فروشگاه‌های اینترنتی و مجازی که بدون مجوز کار می‌کنند، برخورد نمی‌شود، طبیعی است که دخانیات به‌عنوان محصولی ارزان و در دسترس مورد استقبال قرار بگیرد.

درباره این‌که چرا مردم، چه زن و چه مرد و به‌ویژه در سنین کمتر از ۱۸سال به دخانیات گرایش پیدا می‌کنند، زیاد صحبت و دلایل متعددی شمرده شده است. پژوهش نیز در این حوزه به‌وفور انجام شده که گوشه‌ای از آن گفته‌های آیت بختیاری‌فر، جامعه‌شناس است که به ایسنا می‌گوید احساس آسایش و احترام، گرایش‌های دینی، دلبستگی به خانواده و ارتباط با افراد مصرف‌کننده رابطه تنگاتنگی با گرایش به مواددخانی دارد.
او روایت می‌کند بیشتر مصرف‌کنندگان سیگار و قلیان، مهم‌ترین دلایل مصرف این مواد را تفریح و لذت‌جویی، فرار از مشکلات، گسترش بیکاری و دسترسی آسان آن می‌دانند که ثابت می‌کند پیشگیری از اعتیاد به دخانیات مستلزم انجام اقدامات چندجانبه ازجمله آگاه‌سازی و ایجاد نگرش منفی درباره سیگار میان افراد غیرسیگاری در معرض خطر است. زهرا حسامی نیز به آموزش در این حوزه تاکید زیادی دارد و به جام‌جم توضیح می‌دهد قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات به آموزش، نقش محوری داده، اما چون این قانون اجرا نمی‌شود، شناخت مردم و مسئولان از محتوای قانون، ناچیز است و درنتیجه آموزش نیز فراموش می‌شود. البته محمدتقی دبیری، کارشناس حوزه دخانیات در گفتگو با ایرنا از زاویه دیگری نیز به این چالش نگاه می‌کند و بخشی از ریشه مشکل را به زشتی‌زدایی از مصرف سیگار که توسط برخی فیلم‌ها و سریال‌ها شکل گرفته است، ربط می‌دهد.

در کشور‌های پیشرفته دنیا، ویترین مغازه‌ها و سوپرمارکت‌ها در حال تغییر وضعیت به ضرر دخانیات هستند. این‌ها به‌جای این‌که محصولات دخانی را بزک کرده و در معرض دید قرار دهند آن‌ها را در قفسه‌های در بسته و دور از چشم نگه می‌دارند تا دیدن، سبب هوس خریدن نشود. البته ما نه فقط چنین نمی‌کنیم بلکه حتی با این که سال‌هاست وزارت صمت بخشنامه‌ای با عنوان ممنوعیت توزیع و عرضه مواد دخانی در شعاع ۱۰۰متری مدارس و ممنوعیت نخ فروشی و فروش سیگار به افراد زیر ۱۸سال را به مراکز مجاز و غیرمجاز عرضه مواد دخانی ابلاغ کرده، اما همچنان دخانیات در این شعاع و حتی در فاصله‌هایی کمتر از این نیز به کودکان و نوجوانانی فروخته می‌شود که احتمالا با کشیدن سیگار احساس بزرگی می‌کنند.

منبع: روزنامه جام جم