راز عبور از بحران کمبود ونتیلاتور

به گزارش جام جم آنلاین، دستگاه‌های تنفس مصنوعی یا همان «ونتیلاتورها» که این روز‌ها زیاد نامش به گوش‌مان می‌خورد، نقش مهمی در نجات جان بیماران حاد مبتلا به کرونا در بخش مراقبت‌های ویژه مراکز درمانی ایفا می‌کند. شاید در روز‌های ابتدای شیوع این بیماری در کشور و با شنیدن خبر‌های نگران‌کننده از کمبود امکانات بیمارستانی به‌ویژه دستگاه ونتیلاتور در بسیاری از کشور‌های پیشرفته، ما نیز نگرانی زیادی از بحران کمبود چنین دستگاه‌هایی در کشور احساس می‌کردیم. اما این نگرانی تا به اینجا در کشور ما به بحران جدی تبدیل نشده است. شرکت دانش‌بنیان «احیا درمان پیشرفته» خراسان‌رضوی، مجموعه فناوری است که با بومی‌سازی دانش فنی تولید دستگاه‌های ونتیلاتور و سی‌تی‌اسکن کمک شایانی به رفع نیاز کشور در زمینه تولید دستگاه‌های پزشکی مورد نیاز برای تشخیص و درمان بیماران مبتلا به کرونا ایفا کرده است. به عقیده احمد بهفرمقدم، مدیرعامل این شرکت که اکنون در انتظار صدور مجوز برای صادرات محصولات مازادش به بسیاری از کشور‌های اروپایی و منطقه غرب آسیاست، شیوع کرونا زنگ هشداری برای توجه به لزوم توسعه فناوری داخلی بود که نباید پس از بازگشت به شرایط عادی فراموش شود.

شرکت دانش‌بنیان احیا درمان پیشرفته، از سال ۱۳۸۳ به شکل رسمی فعالیت خود را در زمینه تولید تجهیزات پزشکی آغاز و از سال ۱۳۹۰ اولین سری از محصولاتش را وارد بازار کرد. به گفته احمد بهفرمقدم، مدیرعامل این مجموعه، احیا درمان پیشرفته در سال ۱۳۹۲ به عنوان اولین شرکت در حوزه تجهیزات پزشکی موفق به اخذ گواهینامه دانش‌بنیان شد. وی درخصوص زمینه فعالیت‌های شرکت به جام‌جم می‌گوید: «حیطه فعالیت‌های شرکت ما بر ساخت تجهیزات پزشکی پیشرفته از جمله دستگاه تنفس مصنوعی یا ونتیلاتورو دستگاه بیهوشی معطوف بوده است و از سال ۹۷ دستگاه‌های سی‌تی‌اسکن نیز به سبد محصولات ما افزوده شده است.»
بهفرمقدم می‌افزاید: «تاکنون بیش از ۸۴۰مرکز درمانی کشور از تولیدات دانش‌بنیان ما استفاده کرده‌اند. این محصولات شامل ۳۵۰۰ دستگاه ونتیلاتور و ۳۰۰۰ دستگاه بیهوشی است که در این مراکز در حال خدمات‌رسانی است.»

مدیرعامل این مجموعه دانش‌بنیان در خصوص دانش‌فنی تولید این دستگاه‌ها به جام‌جم می‌گوید: «دانش پایه برای تولید این دستگاه‌ها را با کمک رابطی که در بلژیک داشتیم به صورت انتقال دانش فنی از بلژیک وارد کشور کردیم. پس از آن، مراحل تحقیق و توسعه چند ساله‌ای را برای هرکدام از دستگاه‌ها پشت سر گذاشتیم. در حال حاضر موفق به تولید چهار نوع دستگاه ونتیلاتور یا تنفس مصنوعی و دو دستگاه بیهوشی شده‌ایم؛ دستگاه‌هایی که بسیار فراتر از نمونه اولیه رفته‌اند و دانش فنی آن‌ها تماما در اختیارمان قرار دارد.»

بهفرمقدم تأکید می‌کند: «به جرأت می‌توانم بگویم که قابلیت و ویژگی‌ای در نمونه‌های به‌روز خارجی نیست که در دستگاه‌های ما وجود نداشته باشد.» وی درخصوص ادامه همکاری‌های شرکت با رابط بلژیکی تصریح می‌کند: «تا پیش از شیوع کرونا که با محدودیتی برای صادرات روبه‌رو نبودیم، بلژیک از مهم‌ترین مقاصد صادراتی ما بود. رابط بلژیکی محصولات ما را به بسیاری از کشور‌های اروپایی صادر می‌کرد.»

بهفرمقدم درخصوص نحوه توسعه دستگاه‌های سی‌تی‌اسکن که به‌تازگی وارد سبد محصولات این مجموعه شده است، توضیح می‌دهد: «برای تولید این دستگاه‌ها نیز روش انتقال دانش‌فنی را پیش گرفتیم. با این تفاوت که این بار با شرکت نیوسافت ایالات متحده که محصولات خود را در چین تولید می‌کند وارد همکاری شدیم. در مورد این دستگاه نیز به دنبال پیشرفته‌تر کردن محصول براساس مراحل تحقیق و توسعه هستیم. اما در مورد این محصول هنوز در ابتدای راه هستیم.»

مدیرعامل این مجموعه دانش‌بنیان در پاسخ به پرسش جام‌جم در خصوص مزیت رقابتی محصولات داخلی‌شان که موجب موفقیت شرکت در بازار‌های جهانی شده است، توضیح می‌دهد: «ما برای ورود به بازار صادرات از سال‌ها قبل برای همه محصولاتمان استاندارد سی‌ای (CE) اتحادیه اروپا را دریافت کردیم. از آنجا که دستگاه‌های ما از لحاظ دانش فنی و پیچیدگی‌های تولید در دسته محصولات با فناوری بالا و لبه علم دسته‌بندی می‌شوند، به‌خوبی امکان رقابت در بازار‌های جهانی را با نمونه‌های خارجی موجود دارند. به همین جهت ما نه‌تن‌ها این روز‌ها که میزان تقاضای دنیا برای دستگاه‌های تنفس مصنوعی به خاطر شیوع کووید-۱۹ افزایش یافته است، بلکه حتی پیش از این نیز در کنار صادرات به بلژیک، بازار خوبی برای صادرات محصولات خود به کشور‌های منطقه و اروپای شرقی داشته‌ایم.»

دشواری رقابت با محصولات خارجی وارداتی با ارز دولتی از دغدغه‌های اصلی بسیاری از تولیدکنندگان محصولات با فناوری پیشرفته در کشور به شمار می‌رود. بهفرمقدم در این رابطه توضیح می‌دهد: «تا سال ۹۷ که ما تنها تولیدکننده این دستگاه‌ها در کشور بودیم، بخشی از بازار داخلی در اختیار ما بود و بخش دیگر نیاز‌های مراکز درمانی از طریق واردات تأمین می‌شد. البته این به دلیل ناتوانی ما در پوشش نیاز کشور نبود؛ بلکه نهاد‌های تصمیم‌گیرنده به‌زعم خود برای ایجاد بازار رقابتی و جلوگیری از انحصار بازار برای تنها تولیدکننده این محصولات اقدام به واردات این اقلام می‌کردند.» وی می‌افزاید: «از نظر ما این روش اقدام مناسبی برای بهبود شرایط بازار کشور نبود؛ بازاری که همیشه در آن تمایل به خرید خارجی بیشتر از محصولات داخلی است. اما از پایان سال ۹۷ که شرکت دیگری نیز موفق به اخذ پروانه تولید این تجهیزات شده بود، میزان واردات در کشور کاهش چشمگیری پیدا کرد. اما این شرایط، ثبات طولانی‌مدتی نداشت و به محض شیوع کرونا اوضاع به کلی تغییر کرد.»

از آنجا که ونتیلاتور و دستگاه سی‌تی‌اسکن از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین دستگاه‌ها در تشخیص و طول درمان بیماران مبتلا به کرونا به‌شمار می‌رود، بسیاری از کشور‌ها را با مشکلاتی برای تأمین روبه‌رو کرد. مدیرعامل این مجموعه دانش‌بنیان درخصوص اقداماتی که در این مجموعه برای تأمین نیاز کشور صورت گرفت توضیح می‌دهد: «از آغاز همه‌گیری کووید-۱۹ از آنجا که دستگاه‌های ونتیلاتور از اقلام مهم و استراتژیک برای نجات مبتلایان به این بیماری به شمار می‌رفت، عملا کشوری حاضر نبود ونتیلاتور به ایران بفروشد. هنوز هم این شرایط کمابیش وجود دارد و کشور‌ها سعی می‌کنند به جای صادرات، از تولیداتشان برای رفع نیاز در داخل کشورشان بهره ببرند و حتی ذخیره‌ای استراتژیک برای خود مهیا کنند.»

بهفرمقدم می‌افزاید: «از آنجا که فناوری تولید این دستگاه‌ها در شرکت ما کاملا بومی‌سازی شده بود، در شرایط بحرانی به وجود آمده با مشکلی برای رفع نیاز‌های کشور روبه‌رو نشدیم. مسؤولان حمایت خوبی از تولید این دستگاه‌ها در داخل کشور داشتند و ما نیز از تلاشی برای رفع نیاز کشور فروگذار نکردیم. از زمان آغاز این همه‌گیری در کشور، تولیدات ما به دستگاه‌های ونتیلاتور و سی‌تی‌اسکن معطوف شد. تعداد نیرو‌های کارشناس تولید و خدمات پس از فروش ما از ۱۸۰ نفر به ۲۲۰ نفر رسید. حجم تولید مجموعه نیز از روزی پنج دستگاه به میزان شش برابر یعنی روزی ۳۰ دستگاه ارتقا یافت و براساس قراردادی که با وزارت بهداشت داشتیم، در مدت ۸۰روز ۱۲۰۰ دستگاه ونتیلاتور تولید کردیم و تحویل مراکز درمانی دادیم. همکاری‌ای که موجب شد بر خلاف بسیاری از کشور‌ها در اوج شیوع کرونا با کمبود دستگاه ونتیلاتور مواجه نشویم.»

وی در مورد ادامه همکاری شرکت با وزارت بهداشت تصریح می‌کند: «در حال حاضر با همان ظرفیت در حال تولید محصول هستیم. صحبت‌هایی نیز با وزارت بهداشت برای تأمین ذخیره استراتژیک برای مواجه شدن با موج احتمالی بعدی بیماری کووید-۱۹ در پاییز و زمستان داریم که البته هنوز قرارداد آن منعقد نشده است.»

بازار، تشنه صادرات ونتیلاتور

بهفرمقدم با اشاره به ظرفیت بالای صادرات دستگاه‌های ونتیلاتور در شرایط کنونی توضیح می‌دهد: «بُعد دیگر همه‌گیری کرونا و به‌دنبال آن افزایش تقاضا برای دستگاه‌های ونتیلاتور، افزایش قیمت جهانی این دستگاه‌ها بود؛ به طوری که دستگاه‌های ونتیلاتور پیشرفته مانند دستگاه‌های ما تا ۴۵هزار یورو نیز در موج اول کرونا فروحته می‌شدند. اکنون نیز که کمی دنیا از تب و تاب این همه‌گیری عبور کرده است، در حدود ۳۸هزار یورو به فروش می‌رسد. در نتیجه این شرایط بازار بسیار خوبی برای صادرات ما فراهم کرده است.»

مدیرعامل این مجموعه دانش‌بنیان تصریح می‌کند: «البته ونتیلاتور از اقلام ضروری مبارزه با کرونا به شمار می‌رود و در حال حاضر در فهرست کالا‌های ممنوعه برای صادرات قرار دارد. اما از آنجا که در ماه‌های گذشته تمام تعهدات خود را به صورت کامل انجام داده‌ایم به‌تازگی قرار شده تا شرایطی برای صادرات محصولات‌مان فراهم شود.»

وی درخصوص مقاصد احتمالی برای صادرات این محصول می‌گوید: «ما در حال حاضر درخواست‌های زیادی از کشور‌هایی مانند ایالات متحده، اروپا و کشور‌های منطقه داریم که به محض آزاد و فراهم شدن
ساز و کار صادرات به آن‌ها خواهیم پرداخت. البته قطعا کشور‌های منطقه و روسیه به دلیل این که ساز و کار صادرات به آن‌ها هموارتر است و همچنین امکان ارائه خدمات پس از فروش به آن‌ها آسان‌تر است، در اولویت ما قرار خواهند داشت. در مجموع حداقل در شرایط کنونی به دلیل شیوع کرونا، ما مشتریان خود را برای صادرات از میان تقاضا‌های زیادی که داریم، انتخاب خواهیم کرد.»

بهفرمقدم تصریح می‌کند: «به دلیل تحریم‌های تحمیلی به کشور و مشکلاتی که برای صادرات محصول به ایالات متحده داریم، پیشنهادی نیز برای ساخت مشارکتی در خاک آمریکا داریم که قطعا در صورت فراهم شدن شرایط به عنوان یک پیشنهاد جدی آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد.»

بحران می‌تواند ظرفیت‌های جدید به وجود آورد

همه‌گیری کرونا در کنار مشکلات کشور برای واردات بسیاری از محصولات، فرصت خوبی را برای بسیاری از تولیدکنندگان به‌ویژه تولیدکنندگان اقلام مرتبط با کرونا فراهم کرد تا بتوانند از آن در جهت تثبیت محصولات‌شان در بازار کشور بهره ببرند. بهفرمقدم در این رابطه توضیح می‌دهد: «یکی از مهم‌ترین فرصت‌هایی که شیوع کرونا برای ما فراهم کرد، افزایش حجم تولید به شش برابر ظرفیت قبلی بود. این افزایش ظرفیت توانمندی ما را برای تولید محصول مازاد و امکان صادرات محصول فراهم کرد. شاید اگر کرونا شیوع پیدا نکرده بود، هیچ‌وقت با چنین سرعتی به سمت افزایش ظرفیت به دلیل ریسک بالایی که داشت نمی‌رفتیم.»

وی در ادامه می‌افزاید: «کرونا بزنگاه خوبی بود که به ما یادآور شود ضرورت تولید فناوری داخلی، چیزی بیش از خروج ارز از کشور و کاهش قیمت تمام‌شده محصول است. در بزنگاه‌های حیاتی مانند آنچه در بحران کرونا با آن روبه‌رو شدیم، فناوری‌ها و محصولات فناورانه کشور‌ها به ابزاری برای تثبیت امنیت آن‌ها تبدیل می‌شود. در نتیجه باید از فناوری‌های موجود در کشور حمایت شود تا در شرایط حساس برای تأمین آن‌ها از خارج از کشور با مشکل روبه‌رو نشویم.»

به گفته بهفرمقدم، تأمین مواد اولیه و قطعات الکترونیکی دستگاه‌های فناوری‌پیشرفته که بسیاری از آن‌ها در کشور صرفه تولید ندارد، همواره از چالش‌های پیش روی تولیدکنندگان چنین دستگاه‌هایی است. وی در ادامه توضیح می‌دهد: «در سال‌های اخیر به دلیل مشکلات تحریم، نوسانات ارزی، دردسر‌های تبادل ارزی، مشکلات واردات در گمرک‌ها با چالش‌های زیادی برای تأمین قطعات و مواد اولیه مورد نیاز خود روبه‌رو شده‌ایم. اما در دوران کرونا با همکاری مسوولان و بخش‌هایی از بدنه دولت مانند معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، گمرک و بانک مرکزی این چالش‌ها بسیار کاهش یافت. اما اگر این همکاری‌ها مقطعی باشد، این چالش‌ها در شرایط کنونی می‌تواند دست‌انداز‌های زیادی را در مسیر تولیدات صنعتی ایجاد کند. مسؤولان و نهاد‌های مربوطه باید به این نکته توجه داشته باشند که کاهش مشکلات تولید به رونق اقتصادی کشور، افزاش ارزآوری و ایجاد فرصت‌های شغلی خوبی در کشور منجر خواهد شد».

 

منبع: روزنامه جام جم