یادداشت | امتیازات نگاه به شرق

رویداد‌ها و تحولاتی که در سطوح بین‌المللی و به‌طور مشخص در جنگ روسیه و اوکراین رخ‌داد کاملا نشان داد که سیاست نگاه به شرق با محوریت پیشرفت روابط با همسایگان جمهوری اسلامی، دارای اهمیت و جایگاه مهمی در سیاست خارجی ایران محسوب می‌شود و حوادث اخیر این باور را تقویت کرد که این سیاست باید با استحکام بیشتری دنبال‌شود. در شرایط کنونی، کاملا مشخص است که بعد از بحران اوکراین ما شاهد انتقال قدرت در نظم آینده جهانی هستیم و این انتقال قدرت حتما از غرب به شرق به‌ویژه در حوزه قدرت اقتصادی خواهد بود. درحال‌حاضر اوراسیا و منطقه غرب‌آسیا به‌ویژه کشور‌هایی که در مسیر ترکیه یا چین قرار دارند قدرت آینده اقتصادی را رقم خواهند زد.

در جنگ اوکراین مشخص شد که جهت‌گیری‌های امروز آمریکا و اروپا بیش از آنکه علیه روسیه باشد، در جهت ضدیت با اوراسیا به‌ویژه با محوریت چین، روسیه و ایران است. از این رو، سیاست توسعه روابط ایران با کشور‌های همسایه به‌خصوص در حوزه قفقاز، منطقه غرب‌آسیا، آسیای‌مرکزی و کشور‌های اوراسیایی از اهمیت ویژه برخوردار است. جمهوری اسلامی ایران درحال‌حاضر در بسیاری از اتحادیه‌های منطقه‌ای ازجمله اوراسیا و شانگ‌های عضویت دارد و این مناطق هم در بر گیرنده ۱۸۳میلیون نفر جمعیت و درآمد ناخالص ملی بالا هستند. از سوی دیگر این مناطق جزو تامین‌کنندگان اصلی انرژی شامل گاز، نفت و برق در جهان هستند و همچنین از امکانات خوبی برای توسعه صادرات محصولات کشاورزی برخوردارند.
چند روز پیش بود که آمریکا تصویب کرد تحریم‌های بانک‌مرکزی‌ایران باقی بماند. تصویب این طرح حتما با این هدف صورت گرفت که موضوع روابط ایران با کشور‌های همسایه و همجوار دچار اختلال شود. از این رو به نظر می‌رسد که تقویت مناسبات با همسایگان حوزه‌های عربی و حوزه‌های غیرعربی که جزو اولویت‌های اصلی دولت سیزدهم اعلام شده در شرایط کنونی و همچنین بعد از اتمام بحران اوکراین در توسعه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. واقعیت این است که درحال‌حاضر، آمریکا برای ایجاد اجماع علیه قدرت شرق با حضور قدرتمند ایران، روسیه و چین با مشکلات زیادی دست به گریبان است و حتی در شرایطی که ایالات‌متحده خواهان اعمال فشار بیشتر از طریق مجامع بین‌المللی علیه این کشورهاست، حتی دولت‌های دوست آمریکا هم مثل سابق همراهی لازم را با این کشور ندارند.
مجموع این تحولات نشان می‌دهد دولت سیزدهم از زمانی که روی کار آمد سیاست درستی را برای توجه به شرق و تمرکز روی بسط روابط با همسایگان و کشور‌های همجوار در پیش گرفته و این رویکرد باعث تنوع در عرصه سیاست‌خارجی جمهوری اسلامی ایران شده است.

محسن پاک‌آیین - کارشناس مسائل بین‌الملل / روزنامه جام جم