علل و علائم اسهال+ راهکار های درمان

همه ما از دوران کودکی تا بزرگسالی، اسهال را تجربه کرده ایم. اسهال به حالتی از بوجود آمدن اختلال در دستگاه گوارش و شل شدن مدفوع به وجود می آید. در این موقع فرد بیمار دچار دل پیچه و دل درد شده و با بیماری اسهال مواجه می شود. که از عوارض آن می توان به بیماری هایی مانند بواسیر یا هموویید، شقاق مقعدی، سردرد و ضعف و سرگیجه اشاره کرد.

کد خبر: ۱۳۵۵۴۳۰

اسهال چیست؟

اسهال نوعی بیماری گوارشی است که در آن مدفوع بیمار شل و آبکی شده و او را دچار دل درد و دل پیچه شدید می کند. این بیماری که چندان جدی نیست ممکن است برای هر فردی در هر سن، سال و جنسیتی پیش بیاید. این بیماری معمولا اگر ناشی از یک عفونت و یا اختلال در دستگاه گوارش رخ دهد 2 الی 3 روزه بهبود می یابد. اما گاهی ممکن است اسهال ناشی از مشکلات جدی تری بوده و خطرات جدی تر را به همراه بیاورد.

چه عواملی باعث بروز اسهال می شوند؟

بزرگترین دلیل پدید آمدن اسهال، عفونت هایی هستند که به طریقه های مختلف وارد بدن می شوند.

برخی از افراد این پدیده ویروسی را با نام های آنفولانزای روده ای یا آنفولانزای معده نیز می شناسند چرا که اسهال، از درگیر شدن دستگاه گوارش به این ویروس پدید می آید.

عوامل مختلفی می تواند شما را به این بیماری مبتلا کند. چرا که دستگاه گوارش از حساسیت بالایی برخوردار است.

شایع ترین عوامل های بروز اسهال موارد زیر هستند:

آلوده بودن میوه ها و سبزیجات

آلرژی به غذا یا ماده غذایی خاص

حساسیت به دارو ها و یا ناسازگاری آن با سیستم بدنی

بیماری روده ای

سوء جذب

سرطان

تیروئید پرکار

مسمومیت

انگل ها

دویدن (برخی افراد پس از دویدن دچار اسهال می شوند)

گاهی این موارد بر اثر ورود یک ویروس، خوردن میوه یا سبزی آلوده، به بدن منتقل می شوند.

عوامل مؤثر بر این بیماری

اسهال حاد در نود درصد موارد به دنبال یک علت عفونی ایجاد می‌شود که در بیشتر بیماری‌های عفونی با نشانه‌های دیگری چون تب، استفراغ و درد ناحیه‌ی شکم همراه است. ده درصد دیگر نیز به علت عوارض دارویی، خوردن مواد شیمیایی یا سم و کاهش خون‌رسانی ایجاد می‌شود.

عوامل عفونی مؤثر در ابتلا به یک اسهال حاد اغلب به صورت دهانی ـ مدفوعی منتقل می‌شوند. در واقع خوردن مواد غذایی یا آشامیدن آب آلوده به مدفوعع انسان یا حیوان و حتی تماس مستقیم با فرد مبتلا به اسهال می‌تواند بیماری را منتقل کند. البته در صورت ورود این عامل بیماری‌زا به بدن، همیشه فرد مبتلا به اسهال نخواهد شد. زیرا سیستم ایمنی بدن (گلبول‌های سفید) و سیستم غیر ایمنی دستگاه گوارش (آنزیم گوارشی، اسید معده، باکتری‌های طبیعی روده و مخاط آن) بر باکتری یا ویروس بیماری‌زا غلبه می‌کند و به آن اجازه‌ی ایجاد اختلال در بدن را نمی‌دهد.

البته بسته به شرایط فیزیکی بدن فرد، وضعیت تغذیه و سلامت او و میزان قدرت عامل بیماری‌زا احتمال مغلوب شدن بدن و ابتلا به بیماری نیز وجود دارد. برخیی افراد به دلایل مختلفی بیشتر از سایر انسان‌ها در معرض ابتلا به اسهال حاد عفونی قرار می‌گیرند شامل:

مسافران: احتمال ابتلا به اسهال ناشی از باکتری اشریشیا کلای، کامپیلوباکتر، شیگلا، ژیاردیا و سالمونلا در مسافرت به دلیل افول مسائل بهداشتی و استفاده از توالت‌های مشترک و آشامیدن آب و خوردن مواد غذایی سر راهی و نامعتبر بیشتر خواهد شد.

مصرف‌کنندگان مواد غذایی خاص: در گردش و مهمانی یا رستوران معمولاً ممکن است فرد به دلیل سرو شدن جوجه، همبرگر نیمه‌پخته و سس مایونز در معرض شیگلا، انتروهموراژیک و سالمونلا قرار گیرد.

نقص سیستم ایمنی: نقص ایمنی مادرزادی و نقص ایمنی اکتسابی ناشی از بیماری‌هایی مانند ایدز یا عوارض دارویی می‌تواند توانایی طبیعی بدن فرد را برای مقابله با عامل بیماری‌زا کم کند.

کودکان مهدکودکی و خانواده‌هایشان: کودکان به دلیل رعایت نکردن بهداشت فردی بیشتر در معرض ابتلا به ژیاردیا، شیگلا و روتاویروس در فضای جمعی مهدکودک هستند. کودکان بیماری را با خود به منازل برده و والدین و سایر اعضای خانواده را در معرض ابتلا به اسهال قرار می‌دهند.

پرسنل و کارکنان بهداشتی: یکی از عفونت‌های شایع منتقل‌شونده در محیط بیمارستانی کلستریدیوم دیفیسیل است که نه‌تنها بیماران بلکه پرسنل و کارکنان را در معرض ابتلا به اسهال قرار می‌دهد.

اسهال حاد عفونی بسته به نوع عامل بیماری‌زا دارای مجموعه‌ای از نشانه‌ها و علایم در کنار هم است که در تشخیص بیماری بسیار کمک‌کننده خواهد بود. اسهال آبکی حجیم، اسهال همراه با استفراغ شدید با یا بدون تب، اسهال همراه با نفخ و درد شکم و اسهال خونی هر یک خبر از ورود نوع خاصی از باکتری یا ویروس ایجادکننده اسهال به بدن را می‌دهند که پزشک با تشخیص نوع آن درمان مؤثر را تجویز می‌کند. گاهی اوقات بیماری به اسهال ختم نشده و منجر به اختلالات دیگر و ایجاد سایر بیماری‌ها در بدن خواهد شد.

علاوه بر اسهال‌های حاد با منشأ عفونی ممکن است با احتمال بسیار کمی عوامل غیر عفونی‌ای چون عوارض جانبی دارویی، خوردن سم و حشره‌کش‌ها درر ایجاد آن نقش داشته باشند.

تعداد نامحدودی از داروها می‌توانند منجر به اسهال شوند اما در این میان آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای ضد فشارخون، داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی مانند بروفن و برخی داروهای ضد افسردگی و ملین‌ها شایع‌تر هستند. پزشک با گرفتن شرح‌حال دقیق از بیمار و داروهای مصرفی او و همچنین بررسی فاصله‌ی زمانی میان آغاز و مصرف دارو تا شروع علایم بیماری به عوارض جانبی دارو شک کرده و علت اصلی اسهال را تشخیص می‌دهد.

منبع مقاله اسهال: https://iran-clinic.com/%D8%A7%D8%B3%D9%87%D8%A7%D9%84/

تشخیص و درمان اسهال حاد

اسهال‌های حاد معمولاً نیاز به اقدام درمانی خاصی ندارد و خودبه‌خود رفع خواهد شد. ولی به طور کلی باید بسته به میزان شدت بیماری، مدت ابتلا و شرایط فرد تصمیم‌گیری شود. اسهال‌های حجیمی که فرد را در معرض خطر کم‌آبی بدن قرار می‌دهد، اسهال خونی یا همراه با تب مساوی یا بالاتر از ۵٫۳۸ درجه، اسهال مداوم بیش از ۴۸ ساعت، ابتلای فرد مسن یا دارای نقص ایمنی نیاز به مراجعه به پزشک، بررسی و اقدامات دیگر دارد.

گاهی مشاهدات و معاینه ظاهری کافی نبوده و پزشک برای تشخیص نوع اسهال و عامل ایجاد کننده آن نیاز به درخواست آزمایش کشت مدفوع،، سیگموئیدوسکوپی، آندوسکوپی، کولونوسکوپی، CT اسکن یا بیوپسی دارد.

نکته مهم و قابل توجه در درمان اسهال این است که آب‌درمانی و مصرف مایعات خوراکی و تزریقی در درمان انواع اسهال کارآمد و مفید است و فرد را از خطرر مرگ نجات می‌دهد. گودی زیر چشم، خشکی دهان و ضعف و سرگیجه از نشانه‌های کم‌آبی بدن هستند.

در اسهال‌های خفیف مایعات خوراکی به‌تنهایی اثربخش خواهد بود و فرد می‌تواند با مصرف محلول ORS خانگی که به سادگی از ترکیب دو قاشق مرباخوریی شکر، یک قاشق چای‌خوری نمک و نصف قاشق چای‌خوری جوش‌ شیرین و چهار لیوان آب جوشیده سرد به دست می‌آید مانع کم‌آبی بدن خود شود. رعایت رژیم غذایی فاقد میوه و سبزی خام، کم حجم، مصرف کته ماست، خرما، سیب و خودداری از مصرف نوشیدنی‌های حاوی کافئین و مواد غذایی تند و روغنی در سرعت بهبودی مؤثر است.

در مراحل شدیدتر بیماری پزشک برای درمان علاوه بر مایع‌درمانی خوراکی و تزریقی از سایر داروهای علامتی مانند لوپرامید و بیسموت ساب سالیسیلات یا انواعع آنتی‌بیوتیک‌ها با توجه به نوع اسهال و شرایط بیمار استفاده می‌کند.

انواع اسهال مزمن

در اسهال‌های مزمنی که فرد مدت طولانی بیشتر از یک ماه، علی‌رغم درمان‌های انجام شده از بیماری رنج می‌برد نیاز به بررسی دقیق‌تر و یافتن علت زمینه‌ای است. بر خلاف اسهال حاد علت اسهال مزمن بیشتر غیر عفونی است و بر اساس نوع علت دسته‌بندی و درمان می‌‌شود. انواع آن شامل:

اسهال ترشحی

آبکی، حجیم و بدون درد است که ارتباطی با غذا خوردن فرد ندارد و بدون مصرف مواد غذایی هم رخ می‌دهد. اسهال ترشحی به علت یک اختلال در جذب و دفع آب و الکترولیت در مخاط روده ایجاد می‌‌شود. این اختلال می‌تواند ناشی از عوارض مصرف داروها، مصرف مزمن الکل، هورمون‌ها و اختلال مادرزادی جذب یون باشد.

اسهال اسموتیک

باز جذب آب درون روده به مواد محلول در روده بستگی دارد، اسهال اسموتیک وقتی به وجود می‌آید که ماده‌ی محلول دارای جذب اندک خورده شده آن‌قدر آب به درون روده می‌کشد که مانع باز جذب آن شده و به صورت اسهال آبکی دفع می‌شود. البته با نخوردن غذا و گرسنگی این نوع اسهال قطع خواهد شد. مصرف برخی مکمل‌های غذایی و ملین‌ها ‌می‌توانند فشار اسمزی روده را بر هم زنند. همچنین اختلال مادرزادی یا اکتسابی سوء جذب کربوهیدرات نیز باعث می‌شود.

اسهال استئاتوره‌ای

اسهال چرب و بد بویی است که به سختی از سنگ سرویس بهداشتی پاک می‌شود. میزان چربی نرمال مدفوع حدود ۷ گرم روزانه است که در اسهال استئاتوره‌ای از این حد تجاوز کرده و حتی چندین برابر می‌شود. این اسهال معمولاً با کاهش وزن و کمبود ‌تغذیه‌ای ناشی از سوء‌جذب ویتامین و اسیدآمینه همراه است. نارسایی و انسداد مجاری پانکرانس، انسداد صفراوی و بیماری سلیاک می‌توانند به اسهال چرب منجر شوند.

اسهال التهابی

اسهال التهابی اغلب همراه با تب، درد، خونریزی یا سایر نشانه‌های التهابی بروز می‌کند. فرد مبتلا به اسهال خونی و التهابی حتماً باید از نظر سرطان روده‌ی بزرگ بررسی شود. این اسهال ممکن است از بیماری‌های التهابی روده مانند بیماری کرون و کولیت زخمی، نقص ایمنی و سندرم بهجت ناشی شود.

تشخیص و درمان اسهال مزمن

پزشک در مواجهه با یک بیماری اسهال مزمن به دلیل هزینه‌بر و تهاجمی بودن روش‌های تشخیصی باید با دقت تمام در شرح‌حال و تظاهرات بالینی بیمار، قدم به قدم پیش رود. پزشک پس از شرح‌حال و بررسی سوابق بیماری و دارویی فرد با تست آزمایشگاهی خون میزان الکترولیت و وضعیت سوء‌تغذیه‌ای بیمار را بررسی می‌کند.

سوالاتی در مورد شدت اسهال، ریتم و چگونگی، عوامل کاهنده و افزاینده آن و علایم همراه آن در تشخیص نوع اسهال مزمن بسیار کمک‌کننده است. ممکنن است آزمایشات تشخیصی تخصصی دیگر شامل کشت مدفوع، آندوسکوپی فوقانی، کولونوسکوپی، بیوپسی، رادیوگرافی روده کوچک و آزمایش عدم تحمل گلوکز مورد نیاز باشد.

پزشک پس از حدس چند عامل احتمالی یا تشخیص قطعی اسهال مزمن درمان‌هایی را با توجه به علت تجویز می‌کند. در صورتی که علت به وجود آورنده اسهالل مزمن قابل درمان باشد، اسهال کاملاً رفع خواهد شد. اما در اکثر موارد فقط می‌توان اسهال را کنترل و سرکوب کرد. در اسهال‌های چرب، مکمل‌ ویتامین‌های محلول در چربی برای جلوگیری از کمبود این گروه ویتامین‌ها تجویز می‌شود. البته مایع‌درمانی نباید فراموش شود زیرا تأمین و جبران آب در حال از دست رفتن بدن یکی از اصول درمانی اسهال است. درمان‌های خانگی در اسهال مزمن به دلیل وجود یک علت زمینه‌ای خیلی مؤثر نیست اما می‌تواند در کاهش علایم موقتی به فرد کمک کند.