با قصه‌درمانی به کودکان آموزش می‌دهیم

به گزارش جام جم، بنابراین ساخت هر برنامه‌ای به گروه کارشناسی و تحقیقاتی قوی و ماهر نیاز دارد تا بتوان به نتیجه دلخواه دست پیدا کرد. حال ساخت برنامه برای مخاطبان کودک دشواری‌هایش بیشتر می‌شود، زیرا این قشر از جامعه حساس‌تر است و به‌سرعت آموزش‌پذیر. به همین دلیل ساخت برنامه به تمرکز بیشتری نیاز دارد. نازیلا نظمی، یکی از تهیه‌کنندگان با سابقه در رادیوست که برای گروه سنی خردسال برنامه‌های با محوریت قصه‌گویی تولید می‌کند و از این طریق سعی دارد نکات آموزشی را به آنها منتقل کند. او در قالب برنامه «سیبک و قصه‌های مادربزرگ» که از رادیو سلامت پخش می‌شود، درصدد است مهارت‌های اجتماعی را به کودکان آموزش بدهد. به همین دلیل با او به گفت‌وگو نشستیم تا بدانیم با چه رویکردی برنامه تولید می‌کند.

برنامه سیبک و قصه‌های مادربزرگ با هدف قصه درمانی برای کودکان خردسال تهیه و پخش می‌شود. درباره اهداف این برنامه توضیح بدهید؟

این برنامه از مهم‌ترین برنامه‌های شبکه رادیویی سلامت است که به شکل علمی و با محوریت و هدف قصه‌درمانی برای کودکان خردسال طراحی شده و همراه یک گروه برنامه‌ساز قوی شامل فرشته قربانی(مجری و گوینده)، مریم باقری و سارا عرب‌پوریان و رضا شجاعی(بازیگران)، لیلا میرکیانی(نویسنده)-که فارغ‌التحصیل رشته روان‌شناسی کودک است - و پرتو (صدابردار)، این برنامه را آماده می‌کنیم. هدف از ساخت برنامه «سیبک...» این است که هم خودمان و هم پدر و مادرها دنیای بچه‌ها را بیشتر بشناسیم و بتوانیم به دنیای آنها راه پیدا بکنیم.

به نظر شما قصه‌گویی چه جایگاهی در تربیت کودکان دارد و آیا همچنان این قالب برنامه‌سازی جواب می‌دهد؟

قصه‌گویی در فرهنگ ما ایرانیان ریشه قدیمی و کهنی دارد و یکی از راه‌های اصلی تربیت بوده و از قدیم و نسل‌به‌نسل، قصه‌های مختلف به نسل جدید منتقل می‌شد و در دل آن قصه‌ها یک هدف و پیام تربیتی بود که به نوه‌ها و گروه سنی شنونده‌های قصه داده می‌شد. ما در رادیوسلامت، با توجه به این‌که یک شبکه تخصصی است، به بحث قصه و تاثیراتش در ذهن کودک علمی نگاه کردیم و می‌خواستیم از طریق قصه، هم پرسش‌های ذهنی کودک را پاسخ و هم بخش‌هایی را به کودک آموزش بدهیم. پیش از بحث کرونا -که شیوه ضبط برنامه‌های ما خیلی فرق می‌کرد- بچه‌ها را به استودیو دعوت می‌کردیم و قصه‌ها را خود بچه‌ها پیش می‌بردند.

چطور با حضور بچه‌ها این کار را انجام می‌دادید؟

مثلاً سیبک که نماد سیب‌کوچولوی رادیوسلامت است، با مادربزرگش درباره موضوعی صحبت می‌کرد و آنجا کودک وارد می‌شد و با خنده یا واکنشی نسبت به گفت‌وگوی آن دو، اظهارنظر می‌کرد. بعد مادربزرگ می‌گفت حالا برای‌تان یک قصه تعریف می‌کنم و بازیگران ما در قالب شخصیت‌های قصه، تیپ‌های مختلف می‌گرفتند و کودک در دل قصه قرار می‌گرفت. همذات‌پنداری می‌کرد، شخصیت‌ها را می‌دید و گاهی با ذهن خودش پاسخ می‌داد و قصه را جلو می‌برد. مثلا مادربزرگ اینجا مداد اشتباه گفت، مادربزرگ من اگر جای یخچال آشپزخانه بودم این کار را می‌کردم، یا مادربزرگ چقدر بد است که این بچه خجالتی است. من وقتی جایی می‌روم، سلام می‌کنم.

پس هدف شما این بود که به واسطه قصه‌گویی در رادیو، دنیای بچه‌ها را شناسایی کنید؟

بله. در واقع هدف ما این بود که دنیای بچه‌ها را بشناسیم. از زمان شیوع کرونا، حضور بچه‌ها را به صورت تلفنی در برنامه داریم و مدام از پدر و مادرها در صفحه برنامه می‌خواهیم درباره دنیای بچه‌های‌شان پیام بگذارند، یعنی اگر برای بچه سوالی هست، تربیت خاصی باید بشود یا اصرار دارند کودک‌شان مورد خاصی را یاد بگیرد، این موارد را به قصه رادیویی تبدیل می‌کنیم و کودک با ما همراه می‌شود. هم در رادیو و هم در صفحه و به این شکل آموزش مورد نیاز را در قالب قصه‌درمانی انجام می‌دهیم.

فکر می‌کنم به واسطه این برنامه با والدین هم همراه هستید؟

مخاطب هدف برنامه صددرصد کودکانند، ولی از آنجا که والدین گروه سنی خردسال همراه بچه‌ها هستند، برای این‌که ابزاری مثل رادیو، تلفن و صفحه برنامه را در اختیارشان قرار بدهند، این همکاری و تعامل را با پدر و مادرها داریم و خدا را شکر آنها خیلی به این قضیه علاقه نشان می‌دهند. حتی عکس و تصاویر را برای ما ارسال می‌کنند. در مورد بچه‌هایی که دچار بیماری‌های خاص هستند و نیاز دارند با سیب‌کوچولو صحبت بکنند و از زبان سیب‌کوچولو نکاتی را بشنوند تا آن دوره را راحت‌تر طی بکنند، همه اینها به شکل یک خانواده بزرگ در برنامه سیبک... اتفاق می‌افتد و خیلی خوشایند است. ما بازخوردهای خوبی از سوی مخاطبان گرفته‌ایم.

با توجه به این‌که بچه‌های نسل امروز خیلی پای رادیو نمی‌نشینند، شما از چه راهکارهایی استفاده می‌کنید که پای قصه‌های برنامه رادیویی شما بنشینند؟

آمار و اطلاعات سازمان نشان می‌دهد مخاطب رادیو و تلویزیون در دوران کرونا به نسبت زمان پیش از آن تا حدودی افزایش داشته، چون رفت‌وآمدها، مهمانی‌ها و سفرها کمتر شده است. در ضمن برنامه ما شب‌ها پخش می‌شود و مردم اوقات فراغت بیشتری دارند تا به رادیو و تلویزیون رجوع بکنند. برنامه سیبک و قصه‌های مادربزرگ در ایرانصدا به شکل انیمیشن پخش می‌شود و خانواده‌ها می‌توانند دسترسی اینترنتی داشته باشند. کودک هر خانواده‌ای که مهمان تلفنی است، می‌تواند مبلغ برنامه باشد و چند خانواده و کوچولوی دیگر را به برنامه معرفی کند. شنونده‌ها ساعت۹و۱۰دقیقه شب رادیوسلامت را می‌توانند دنبال کنند و صدای فرزند کوچک‌شان را بشنوند یا خانواده‌ها به یکدیگر منتقل بکنند که صدای بچه‌شان پخش می‌شود و از این طریق مخاطب‌یابی و افزایش مخاطب صورت می‌گیرد که برای ما بسیار خوب است.

در قصه‌های سیبک، به شرایط زندگی طیف‌های گوناگون بچه‌ها توجه می‌شود یا یک سبک زندگی را برای همه ترویج می‌کنید؟

ما خیلی جزء به جزء این مسائل را می‌بینیم. خصوصا به بهانه نامگذاری‌های تقویمی‌مان خیلی به این مسائل می‌پردازیم. مثلا روز کودکان فلسطین، به بهانه‌های مختلف سعی می‌کنیم کودکان متفاوت را پوشش بدهیم و سبک زندگی‌های بچه‌ها را مشخص بکنیم. حتی تربیت آیین‌های ملی‌مان را در قصه‌ها داشته باشیم و همین‌طور تربیت مسائل و رویدادهای اجتماعی کشورمان را با زبان بسیار شیوا و کودکانه به بچه‌ها بگوییم. اگر هفته وحدت است، بحث وحدت و همدلی را خیلی کودکانه آموزش می‌دهیم. اگر دهه مبارک فجر است، برای کودکان‌مان در مورد میهن، پرچم، دستاوردهای‌مان و موفقیت بچه‌ها، درس‌خواندن‌شان و آینده کشور با زبان سلیس و کودکانه و تمام روزمرگی‌هایی که یک بچه می‌شناسد، قصه‌ها را می‌نویسیم، تهیه می‌کنیم و آموزش می‌دهیم.

برای موضوع و نوشتن قصه‌ها از چه منابع و پژوهش‌های دیگری بهره می‌برید؟

برنامه ما یک اتاق فکر دارد که شامل مدیر شبکه و مدیرگروه خانواده است. مدیرشبکه رادیوسلامت خوشبختانه متخصص اطفال هستند و با دنیای کودک در ارتباطند. مدیرگروه خانواده نیز به واسطه تحصیلات، کارگاه‌ها و آموزش‌ها، یک بخش بسیار قوی و غنی یاری‌رسان است. علاوه بر این، خودم سال‌ها کار نویسندگی کرده‌ام، پس از ۲۵سال کار برنامه‌سازی و شناختی که از کارشناسان حوزه‌های مختلف در ارشاد و فرهنگسراها دارم و نویسنده‌هایی که می‌شناسم و این‌که در جریان کار به‌روزرسانی می‌شویم، سعی داریم این اتفاق بیشتر در برنامه بیفتد که محتواهای قابل‌استفاده و به‌روز برای کودک خردسال داشته باشیم. خودم خارج از کار خیلی با مربیان مهدهای‌کودک در ارتباطم، چون برایم مهم است روحیه مربیان را بشناسم. وقتی با پدر و مادرها صحبت می‌کنم، سعی دارم نکات مهم برای آنها را نت‌برداری کنم و به شکل رادیویی کار بکنیم؛ چه برای کودکان و چه درباره کودکان. نکته مهم دیگر این‌که پدر خانم میرکیانی از نویسندگان مطرح صداوسیما در حوزه کودک و سال‌ها نویسنده برنامه «قصه ظهر جمعه» بودند.کسی که چنین آموزه‌هایی دارد و با کار قصه‌گویی و نگارش رادیویی آشناست و تحصیلات این رشته را دارد، می‌تواند محتوا و ایده‌ای را که به او می‌دهند،کاملا پرورش بدهد و به شکل یک قصه خوب دربیاورد.

فاطمه عودباشی/روزنامه جام جم