ماموریت سخت مستاجر جدید میرداماد

علی صالح آبادی پس از علی‌اکبر کمیجانی وارد ساختمان میرداماد شد و بیستمین رئیس‌کل بانک‌مرکزی است.

صالح آبادی در حالی مهمان تازه ساختمان شیشه‌ای میرداماد می‌شود که از او انتظار ساماندهی نظام پولی و ارزی می‌رود.

به طوری که نقدینگی بالا و تورم در جامعه باعث شده قدرت خرید اقشار مختلف کاهش یابد و از انجام سرمایه‌گذاری خودداری کنند.

از چند منظر رئیس‌کل بانک‌مرکزی در شرایط فعلی ماموریت بسیار سختی دارد. از یک سو تحریم‌ ها و از سوی دیگر کسری بودجه و کاهش سرمایه‌ گذاری در کشور نظام پولی و ارزی کشور را با چالش مواجه کرده است. همچنین نظارت بر بانک‌ها انتظار دیگری است که از رئیس‌کل جدید بانک‌مرکزی می‌رود.

آنچه در ادامه می‌خوانید عملکرد علی صالح‌آبادی در مسؤولیت‌های مختلف و چالش‌ها و راهکارهای او در سمت جدید است.

علی صالح‌آبادی که شش سال مدیرعامل بانک‌توسعه صادرات بود به رئیس‌کلی بانک‌مرکزی منصوب شد.

وی همچنین سال84 به مدت 10 سال رئیس‌سازمان بورس و اوراق بهادار بود که سال 94 با تقدیم استعفای خود به وزیر اقتصاد (علی‌طیب‌نیا) راهی بانک‌توسعه صادرات شد. هرچند گزینه‌های دیگری برای رئیس‌کلی بانک‌مرکزی مطرح می‌شد اما به گفته کارشناسان فردی باید بر مسند نظام پولی و ارزی بنشیند که با متفکران دولت سیزدهم هم‌نظر باشد.

از ماموریت‌های اصلی بانکی مرکزی حفظ ارزش پول ملی‌، کنترل نقدینگی و کنترل تورم است. احسان خاندوزی وزیر امور اقتصادی و دارایی اعلام کرده به دنبال تامین کسری بودجه از راه‌های غیرتورمی هستیم و شاید این ماموریت صالح‌آبادی را در بانک‌مرکزی تا حدی راحت کند. به گفته کارشناسان، ساختار غلط نهادسازی در کشور، محدودیت اختیارات رئیس‌کل بانک‌مرکزی، مقاومت دربرابر درخواست چاپ پول توسط دولت، نظام بانکی ناسالم و نابودی ذخایر ارزی کشور از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی رئیس‌کل بانک‌مرکزی خواهد بود.

وظایف بانک‌ مرکزی

وظایف بانک‌مرکزی مشخص است و باید با سیاستگذاری پولی به کنترل تورم بپردازد و با نظارت بر بانک‌ها ثبات مالی ایجاد کند. رشد اقتصادی و کمک به تامین مالی تولید هم از وظایف دیگر این نهاد تلقی می‌شود اما بانک‌مرکزی ما برای ایفای این وظایف با موانعی مواجه است.

آن طور که برخی کارشناسان می‌گویند یکی از موانع جدی در قوانین پولی و مالی است و در دولت‌های گذشته بانک‌مرکزی به عنوان یکی از شرکت‌های دولت عمل می‌کرد و همین موضوع باعث شد تا دولت‌ها تمایلی به کنترل تورم نداشته باشند و از نظارت خود بر بانک‌ها بکاهند. زمانی هم که درآمدهای نفتی هزینه‌ها را پوشش می‌داد با فروش نفت تورم کاهش می‌یافت و رشد اقتصادی بالا می‌رفت اما اکنون دولتمردان دولت سیزدهم در شرایطی اختیارات را به دست گرفته‌اند که دولت در پایین‌ترین بهره‌مندی از فروش نفت است و نقدینگی، تورم و نرخ ارز با شتاب در حال افزایش است.

کنترل نرخ ارز و تورم

احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی پس از انتخاب رئیس‌کل بانک‌مرکزی در شبکه اجتماعی خود نوشت حفظ ارزش پولی ملی، مهار تورم، هدایت اعتبار به فعالیت‌های مولد و نظارت موثر بر شبکه‌های بانکی از مهم‌ترین اقدامات است. کامران ندری، کارشناس بانکی درباره انتخاب علی‌صالح آبادی به عنوان رئیس‌کل بانک‌مرکزی گفته چالش‌هایی که در حال حاضر در بانک‌مرکزی وجود دارد؛ نرخ تورم، مدیریت نرخ ارز، نظارت بر بانک‌ها و بحث پولشویی است اما این نهاد ناگزیر خواهد بود این موارد را عملی کند. از سوی دیگر در ارتباط با بانک‌های خارجی توانمند عمل کند تا بتوان تحریم‌ها را به سمت خنثی‌سازی پیش برد. وی همچنین گفته نقش بانک‌مرکزی در تعیین نرخ بهره و چگونگی مدیریت آن در بازار بین بانکی هم از دیگر چالش‌های این حوزه به شمار می‌رود. میثم مهر‌پور کارشناس اقتصادی هم در این‌باره گفته یکی از ماموریت‌های اصلی رئیس‌کل جدید بانک‌مرکزی این است که موتور خلق نقدینگی را خاموش کند و راهکار آن با نظارت بر عملکرد بانک‌های دولتی و خصوصی اتفاق می‌افتد. وی توضیح داده با خلق نقدینگی توسط بانک‌های خصوصی عده‌ای خاص از نقدینگی بهره‌مند می‌شوند اما مضرات آن برای همه افراد جامعه است. مهرپور به موضوع بانکی اشاره کرد و گفت: اکنون بانک‌های تخصصی فعالیت و ماموریت‌ اصلی خود را فراموش کرده‌اند و اغلب آنها وظایف یکسانی دارند در حالی که بانک‌های تخصصی نباید وارد فعالیت‌های تجاری شوند و بانک‌مرکزی در دوره جدید باید فعالیت‌ بانک‌ها را هم ساماندهی کند. ندری در ادامه صحبت‌های خود به انتخاب صالح‌آبادی هم انتقاد کرد و توضیح داد: از ابتدا گفته می‌شد فردی باید وارد بانک‌مرکزی شود که اقتصاددان باشد اما رئیس‌کل جدید قطعا باید از یک تیم مشاوره‌ای اقتصاددان برای تصمیمات کشور بهره بگیرد.

تاکید رئیس‌جمهور به صالح‌آبادی

حجت‌الاسلام سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور پس از انتخاب رئیس‌کل جدید بانک‌مرکزی با تأکید بر این‌که نقش بانک‌مرکزی درحفظ ارزش پول ملی و کنترل تورم بسیار اساسی است، گفت: بانک مرکزی باید به صورت جدی بر عملکرد بانک‌ها نظارت دقیق و نه نظارت توصیه‌ای داشته باشد. رئیسی رمز موفقیت در عرصه اقتصاد را سلامت در نظام اقتصادی دانست و گفت: امکانات و پول زیادی در اختیار بانک مرکزی قرار دارد که اگر بر آن نظارت نباشد، قطعا مشکل‌آفرین خواهدبود. این‌که در هر فساد اقتصادی ردی از بانک و شبکه بانکی به چشم می‌خورد، گواه آن است که در نظام بانکی کشور اشکالاتی وجود دارد.

رئیس‌‌جمهور از رئیس‌کل‌بانک مرکزی خواست با نظارت جدی و دقیق بر نظام بانکی کشور، حفظ منافع ملت را اساس کار خود قرار دهد و به خاطر هیچ منفعتی در مقابل منفعت ملت، کشور، ارزش پول ملی و منافع اساسی کوتاه نیاید.

وعده‌های رئیس‌کل بانک مرکزی

علی صالح‌آبادی، رئیس‌کل جدید بانک مرکزی با اشاره به مهم‌ترین اولویت‌های بانک‌مرکزی در دوره مدیریتی پیش روی خود، گفت: کنترل نرخ تورم یکی از مهم‌ترین اولویت‌های بانک‌مرکزی است، که با کمک تیم اقتصادی دولت، وزارت اقتصاد و دارایی، وزارت صمت و دیگر وزارتخانه‌های ذی‌ربط به کنترل آن خواهیم‌پرداخت، آرامش را در ماه‌های آینده در بازار‌های مختلف در کشور شاهد باشیم.

او ادامه داد: ایجاد ثبات در بازار ارز حتما دنبال خواهدشد و راهکار‌های لازم در این زمینه اندیشیده شده به گونه‌ای که آرامش در بازار ارز در ماه‌های آینده حاکم خواهدشد. در حوزه‌های مختلفی که بانک‌مرکزی در اختیار دارد؛ مانند نظارت بر شبکه‌های بانکی و سیستم آنها، کنترل پایه پولی و بحث اضافه برداشتی که بانک‌ها ممکن است از بانک مرکزی داشته‌باشند برنامه‌ریزی خواهدشد. وی افزود: از طرفی کسری بودجه‌ای که برای دولت حادث شده را طی برنامه و همکاری با وزارت امور اقتصادی و دارایی مهار خواهیم کرد تا افزایش بی‌رویه در زمینه پایه پولی نداشته باشیم.

هدایت منابع سیستم بانکی به بخش‌های تولیدی و مولد، بخش‌های دانش‌بنیان، شرکت‌های کوچک و متوسط، حوزه مسکن و سایر حوزه‌هایی که در اقتصادملی نقش مولد و تولیدی دارند در اولویت‌های تصمیم‌گیری خواهندبود که این هم می‌تواند به آرامش در زمینه اقتصادی کمک کند.

این مقام مسؤول گفت: شرکت‌هایی که ارز دریافت می‌کنند باید کالا‌ها را وارد کشور کنند و صادرکنندگان هم ارز حاصل از صادرات را باید به چرخه تجاری کشور بازگردانند.

رئیس‌کل بانک‌مرکزی بیان کرد: تعامل با کشور‌های دوست و همکار در حوزه مبادلات ارزی از موضوعات مهم در این زمینه است که دنبال خواهیم‌کرد تا بتوانیم ارز را وارد کشور کنیم و وارد چرخه تجاری کشور قرار گیرد و ارز‌هایی که در مناطق مختلف نیاز به آزادسازی دارند باید آزاد شوند و از طریق واردات، به داخل کشور آورده شوند. خوشبختانه در حال حاضر فضای مثبتی را شاهدیم و فکر می‌کنم با سازو‌کار‌هایی که در دولت اندیشیده شده در روز‌ها و ماه‌های آینده وضعیتی رو به بهبود را تجربه خواهیم‌کرد.

رئیس‌کل بانک‌مرکزی تصریح کرد: موضوع کنترل اضافه برداشت‌ها هم در تورم بسیار مهم است و این‌که بانک‌ها از بانک مرکزی اضافه برداشت داشته‌باشند موجب افزایش پایه پولی و نقدینگی و تورم در جامعه می‌شود. یکی از برنامه‌های جدی بانک‌مرکزی این است که با کمک و همکاری سیستم بانکی، ناترازی‌هایی که امروز در شبکه بانکی، دارایی‌ها و بدهی‌های سیستم بانکی و همچنین ناترازی در درآمد و هزینه سیستم بانکی وجود دارد را با همکاری سیستم بانکی و بانک‌ها مرتفع کنیم؛ به گونه‌ای که اضافه برداشت‌های بانک‌ها از بانک مرکزی کنترل شود که این موضوع بر تورم اثرگذار است.

وی پیشتر اعلام کرده ‌بود اتکای زیاد به نفت، دشمن را برای تحریم آن وسوسه می‌کند؛ حال آن‌که صادرات غیرنفتی کشور این ظرفیت را دارد که در شرایط مختلف برای کشور ارزآوری داشته‌باشد.» بر همین اساس او تاکید کرده که معیار ارائه خدمت بانک‌ها به صادرکنندگان، باید بازگرداندن ارز حاصل از صادرات به چرخه تجاری کشور باشد. همچنین صالح‌آبادی سال گذشته زمانی که مدیرعامل بانک توسعه صادرات بود اعلام کرد نظر من این است که ارز بی‌شناسنامه نباید در کشور داشته‌باشیم و هر ارزی باید شناسنامه داشته و در چرخه تجاری کشور باشد البته قیمت آن هم باید عادلانه باشد. او با رد سیاست تک‌نرخی کردن ارز، به نیاز برخی از کالاهای اساسی به ارز یارانه‌ای اشاره کرده و با ابراز مخالفت با پایین نگاه داشتن «مصنوعی» نرخ ارز، گفته‌است: حداقل در سال معادل تورم (معادل تفاوت تورم داخل و خارج که قاعده علمی دارد) نرخ ارز هم باید اصلاح شود.

اقدامات صالح آبادی در مسؤولیت‌های گذشته

تأسیس بورس‌های چهارگانه (بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس ایران، بورس کالای ایران و بورس انرژی) در چارچوب قانون بازار اوراق بهادار، تأسیس نهادهای مالی جدید شامل صندوق‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های تأمین سرمایه، شرکت‌های سبدگردان، مشاور سرمایه‌گذاری، توسعه و عملیاتی کردن ابزارهای مالی جدید شامل انواع صکوک، اسناد خزانه اسلامی و... که علاوه بر شرکت‌ها، دولت در حاضر بخش عمده‌ای از کسری بودجه خود را ازطریق انتشار این اوراق تأمین می‌کند، توسعه فناوری اطلاعات در بازار سرمایه، راه‌اندازی معاملات آنلاین به عنوان مهم‌ترین زیرساخت فناورانه در تسهیل امکان سرمایه‌گذاری در بورس، تسهیل در روند پذیرش شرکت‌های متعدد در بازار سرمایه، تنوع بخشیدن به شرکت‌ها و صنایع حاضر در بورس به ویژه در اجرای اصل 44 قانون اساسی، تکمیـل قوانین و مقررات بازار سرمایه، از جمله قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید از جمله اقدامات علی صالح آبادی در بورس است.

علی صالح آبادی در آذر 1393، یعنی تقریبا اواخر دوره قانونی مسؤولیت 10ساله خود در سازمان بورس و اوراق بهادار، با حکم علی طیب‌نیا، وزیر وقت امور اقتصادی و دارایی به سمت ریاست هیات مدیره و مدیرعاملی بانک توسعه صادرات، به عنوان یکی از بانک‌های تخصص کشور در حوزه صادرات و فعالیت‌های ارزی صادرات محور منصوب شد و از آن تاریخ تا پیش از انتصاب او به عنوان رئیس‌کل بانک‌مرکزی، عهده دار مسؤولیت مدیرعاملـی این بانک است.

وی در شرایطی مدیرعامل بانک توسعه صادرات را به عهده داشت که عملکرد این بانک مستقیما با حوزه ارز و صادرات دخیل بود و برخی کارشناسان بر این باورند احتمالا دلیل انتخاب او برای صدارت بانک مرکزی همین موضوع است.

محمدحسین علی‌ اکبری - اقتصاد / روزنامه جام جم