جایی که ابراهیم رئیسی ضرب‌الاجلی یک هفته‌ای برای نهایی کردن طرح تحول مقابله با کرونا تعیین کرده‌است چرا که رئیس‌جمهور معتقد است: «تغییر این وضعیت نیازمند اقدام جهادی و جهشی» است. در فاصله زمانی کوتاهی که از شرح برخی از جزئیات این طرح می‌گذرد برخی از کارشناسان گفته‌اند بیش از تدابیر احتمالی مستتر در این طرح به ضمانت بالای اجرایی در آن نیاز است تا بتوان بحران کنونی را به نوعی مدیریت کرد.
چرا که به باور آنها این طرح تفاوت‌های گسترده‌ای با مصوبات گذشته ندارد، اما آنچه می‌تواند این طرح را از مصوبات پیشین در این راستا متفاوت کند نوع عملیاتی کردن تصمیمات است. نکته‌ای که اتفاقا براساس گفته‌های ابراهیم رئیسی محور اصلی طرح تحول در مقابله با کرونا خواهد بود. چرا که او اعلام کرده مدیریت کرونا با توصیه امکان‌پذیر نیست و «باید از انفعال در نحوه مقابله با کرونا خارج شویم و رویکرد‌های فعالانه اتخاذ شود.»
طرح تحول مقابله با کرونا در یک نگاه
از جزئیات منتشر شده این طرح می‌توان متوجه این امر شد که طرح مورد نظر با محوریت در ۴ حوزه تدوین شده است. آن‌طور که امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، عضو ستاد ملی مقابله با کرونا اعلام کرده این طرح شامل بخش‌های واکسیناسیون، بازبینی شیوه‌نامه‌های بهداشتی، فرماندهی و نحوه عملکرد و تصمیم‌گیری و همچنین بسته اقتصادی، امنیتی و سیاسی است. هم از گفته‌های او و هم در سخنان ابراهیم رئیسی می‌توان به این نکته پی برد که در میان همین چهار بخش هم سهم واکسیناسیون عمومی بیشتر از بقیه محورهاست. قاضی‌زاده هاشمی معتقد است تمرکز رئیس‌جمهور بر تسریع روند واکسیناسیون است و ابراهیم رئیسی هم در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا عنوان کرد: «در عین حمایت از تولید داخلی واکسن، برای واردات واکسن از خارج نیز از هیچ اقدامی فروگذار نخواهیم کرد.» در این میان بسیاری از شهروندان هم نظرات خود را درباره جزئیات این طرح در فضای مجازی عنوان کرده‌اند. برخی از آنها معتقدند علاوه بر ۴ محور اصلی یکی از گزینه‌های مهم در پیشگیری از شرایط کنونی «اصلاح زنجیره تجویز و تامین دارو‌های اصلی» در بازار است.
آنها می‌گویند زمانی می‌توان نام تحول بر طرح کنونی نهاد که به موضوعاتی همچون اصلاح نظام بیمه و حمایت مالی از مبتلایان هم اشاره شده باشد. اهمیت این خواسته به واسطه دسترسی نامناسب مبتلایان به دارو‌های رمدسیویر، فاویپیراویر و سرم بیشتر به چشم می‌آید و علاوه بر کمیاب بودن این داروها در چند هفته اخیر، قیمت‌های نجومی اخذ شده برای تهیه آنها از مبتلایان بسیار مورد توجه و انتقاد شهروندان قرار گرفته است.
تحول اول؛ تسریع در واکسیناسیون
امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی در ارتباط با اولین بند از طرح تحول در مقابله با کرونا به موضوع واکسیناسیون عمومی اشاره کرده‌است. او که در استودیو شبکه خبر رسانه ملی حضور یافته بود، گفت: «در این ایام کار مفصلی در چهار بخش انجام شده که یک بخش واکسیناسیون است و نحوه چگونگی تامین واکسن از قبیل واردات، تولید داخلی، نحوه تزریق و سرعت بخشیدن به واکسیناسیون را شامل می‌شود به طوری که تمامی جمعیت هدف که در گام اول جمعیت بالای ۱۸ سال است واکسینه شوند.»
هر چند بازه زمانی مشخصی برای تسریع روند واکسیناسیون عمومی در توضیحات عضو ستاد ملی مقابله با کرونا نمی‌توان یافت، اما به باور بسیاری از کارشناسان تنها راه‌حل چالش پیش‌رو تمرکز بر همین نکته است. نادر توکلی، معاون درمان ستاد ملی مقابله با کرونای تهران هم معتقد است هر چه پوشش واکسیناسیون عمومی گسترده‌تر شود از میزان موارد ابتلا و مرگ‌ومیر‌ها کاسته خواهد شد.
تازه‌ترین آمار واکسیناسیون که توسط وزارت بهداشت و درمان منتشر شده مربوط به آمار دیروز این وزارتخانه است که نشان می‌دهد تا دیروز مجموعا ۱۳میلیون و ۲۲۴۵ نفر دوز اول واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند و سه میلیون و ۱۴۶ هزار و ۱۳۰ نفر موفق به دریافت دوز دوم شده‌اند. حمید سوری، اپیدمیولوژیست دراین باره به جام‌جم می‌گوید زمانی می‌توانیم به تاثیر واکسیناسیون در میزان ابتلا برسیم که شاهد حجم بالاتری از واکسیناسیون در کشور باشیم. به گفته او رسیدن به ایمنی جمعی بر اساس استناد‌های پزشکی به معنای واکسینه‌کردن حداقل ۷۰ درصد از جمعیت است، اما باید این نکته را در نظر داشت که وقتی امکان چنین کاری را در یک بازه کوتاه نداریم همزمان باید از شیوه‌های دیگر مدیریت مهار کرونا هم استفاده کنیم.
تحول دوم؛ بازبینی شیوه‌نامه‌ها
۵۸۸ قربانی در یک روز آنقدر تلخ است که نتوان حتی به توصیه‌های گذشته دل خوش کرد، سهم پایتخت از این تعداد دیروز ۱۶۲ قربانی بود. یکی از تفاوت‌های عجیب موج پنجم فراگیری در ایران این است که با بالارفتن تعداد قربانیان روزانه هراس عمومی از ابتلا بر خلاف گذشته بالا نرفته و همچنان شاهد کاهش رعایت پروتکل‌های بهداشتی از سوی مردم و البته نهادها و اداره‌ها هستیم.
برای این امر هم دلایل بسیاری عنوان شده؛ از خستگی مردم در رعایت و بی‌تاثیری احتمالی آن به لحاظ روانی گرفته تا آغاز و شتاب واکسیناسیون عمومی که برخی معتقدند نوعی امنیت کاذب برای شهروندان ایجاد کرده است. دومین محور مورد اشاره در طرح تحول مقابله با کرونا بر همین موضوع تمرکز دارد. قاضی‌زاده هاشمی دراین باره گفت: «محور دوم، بازبینی شیوه‌نامه‌های بهداشتی، قرنطینه، تردد مردم در داخل کشور، مشاغل حساس و رنگ بندی‌ها است.»
حمید سوری به عنوان همه‌گیرشناس دراین باره به ما می‌گوید: «یکی از موارد ثابت در مدیریت مهار اپیدمی تغییرنکردن شیوه‌نامه‌هاست. به این مفهوم که حضور نیافتن در تجمعات به ویژه در موج کنونی -که ویروس دلتا سرایت‌پذیری بسیار بالاتری دارد- می‌تواند به عنوان یک راه حل موثر باشد، اما آنچه عملا شاهد آن هستیم برخورد منفعلانه نهادها و سازمان‌ها در رعایت همین نکته ضروری است.»
علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی هم در رابطه با محور دوم این طرح معتقد است این نکته روی کاغذ بسیار امیدوارانه است، اما باید نحوه اجرایی شدن این گزینه را به چشم ببینیم. او می‌گوید: «شهر تهران اخیرا یک هفته تعطیل بود، اما آیا واقعا شهر تعطیل بود؟ آیا جاده‌ها بسته شد تا مردم به مسافرت نروند؟ خیر، هیچ یک از این موارد انجام نشد.
فقط اسم تعطیلی فایده ندارد، بلکه باید قوانین مربوط به آن را هم کاملا اجرا کنیم. من صددرصد موافق تعطیلی هستم، اما این تصمیم باید به صورت کامل اجرا شود و تمهیدات آن هم مشخص باشد.» با توجه به گفته‌های این دو کارشناس اگر ستاد ملی مقابله با کرونا در اجرای محور دوم طرح تحول موفق باشد گام بزرگی در تغییر وضعیت کنونی برداشته است.
تحول سوم؛ فرماندهی و نحوه عملکرد
در همه زمینه‌ها اگر نیازی به تحول وجود نداشته باشد در نوع فرماندهی و نحوه عملکرد این مهم بسیار احساس می‌شود. این نظر بسیاری از کارشناسان بهداشتی طی ۱۸ ماه گذشته بوده است. فهرست گلایه‌های جامعه پزشکی از نحوه مدیریت کنترل این بیماری در دوره اپیدمی آنقدر بلندبالا است که نیازی به مصداق‌های فراوان آن نباشد.
از بی‌توجهی به تردد و تجمع‌ها بگیرید تا تصمیم عجیب صدور مجوز سفر‌های نوروزی که با مخالفت شدید وزارت بهداشت همراه بود. همین موضوع در محور سوم طرح تحول مورد اشاره ستاد ملی مقابله با کرونا قرار گرفته است. قاضی‌زاده هاشمی با اشاره به ضمانت اجرایی این تصمیم‌ها عنوان کرد: «یکی از موضوع‌ها، بازبینی نحوه مدیریت و فرماندهی ستاد ملی مقابله با کروناست یعنی بخشی از این طرح کارآمدسازی ستاد ملی مقابله با کرونا و مصوبات آن است که مصوبات باید واقعی و دقیق متناسب با امکانات و الزامات اجتماعی انجام شود، ولی زمانی که مصوب شد ساز و کار اعمال نظارت میدانی درست بر آن وجود داشته باشد و اگر کار دستگاهی به درستی انجام نمی‌شود توسط دبیرخانه به ستاد ملی مقابله با کرونا گزارش می‌شود و برخورد لازم از سوی رئیس جمهور با آنها انجام خواهد شد.»
این موضوع جزو پرتکرارترین مطالبه‌های کارشناسان این حوزه بوده است، حمید سوری هم معتقد است این نکته بار‌ها و بار‌ها از زبان متخصصان این امر گوشزد شده که «بهترین قوانین مهار کرونا وقتی کارگشاست که نظارتی بر حسن اجرای آن در میان باشد.»
نادر توکلی، معاون درمان ستاد ملی مقابله با کرونای تهران هم معتقد است: «در بحران کنونی بیش از آنچه به شیوه‌نامه‌های تازه‌ای در رابطه با مهار کرونا نیاز داشته باشیم به اراده‌ای برای عملیاتی‌شدن این شیوه‌نامه‌ها نیازمندیم.» از حجم بالای انتقاد به عملکرد اجرایی دولت دوازدهم در راه مقابله با کرونا در فضای مجازی هم می‌توان به این نکته پی برد که بیش از هر سه محور دیگر در طرح تحول مقابله با کرونا تغییر در نوع فرماندهی و نحوه عملکرد مدیریت این بیماری در شرایط کنونی می‌تواند به فاجعه در حال وقوع پایان دهد.
تحول چهارم؛ بسته اقتصادی، امنیتی و سیاسی
یکی از مهم‌ترین انتقاد‌ها به مدیریت مهار اپیدمی در همان آغاز دوره فراگیری گلایه از قرنطینه‌نشدن شهر‌هایی بود که در وضعیت قرمز قرار می‌گیرند. از همان ابتدا هم بحث‌هایی پیرامون این موضوع پیش آمد که قرنطینه شهرها به دلایل سیاسی، امنیتی و مهم‌تر از همه اقتصادی امکان‌پذیر نیست.
این دلایل نه‌تن‌ها در موضوع قرنطینه که در رابطه با اعمال محدودیت مشاغل در موج‌های بعدی هم تکرار شد. حالا محور چهارم طرح تحول مقابله با کرونا با تمرکز بر این موضوع تدوین شده است. امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی در شرح این بند از طرح گفت: «محور چهارم این طرح شامل بسته اقتصادی، امنیتی و سیاسی است که در حوزه کرونا اتفاق می‌افتد، چون بعضی مشاغل از کرونا صدمه دیدند و یکسری مشاغل جدید ایجاد شده و علاوه بر آن تغییرات در سبک زندگی بررسی خواهد شد.»
درباره چگونگی اجرای این بند از طرح تحول جزئیات دیگری در دست نیست، تنها اشاره را می‌توان از زبان قاضی‌زاده‌هاشمی شنید که اعلام کرد: «در بخش بسته اقتصادی کرونا برنامه‌ریزی‌هایی شده است.»، اما از آنجا که توسط رئیس‌جمهور ضرب‌الاجلی یک هفته‌ای معین شده می‌توان امیدوار بود جزئیات هر چهار محور طرح تحول به‌زودی در دسترس شهروندان قرار‌گیرد.
کرونا، فعلا بار سفر نمی‌بندد
رکوردزنی در تعداد قربانیان روزانه، وضعیت وخیم بسیاری از شهرها، خستگی و پایان یافتن تاب‌آوری کادر درمان و کمبود‌های بسیار در مراکز درمانی حتما از دلایل اولیه شکل‌گیری طرح تحول مورد اشاره توسط ستادملی مقابله با کروناست.
اما سوال اساسی این است با اجرای این طرح بنا به وعده رئیس‌جمهور از هفته آینده تاثیرات این طرح را چه زمانی می‌توانیم در جامعه پیرامونی‌مان به چشم ببینیم؟
قاضی‌زاده‌هاشمی در پاسخ به این پرسش گفت: «کرونا پدیده‌ای عالمگیر است و باید زنجیره انتقال بیماری در تمام کشور‌ها قطع شود، یعنی حداقل شش و نیم تا هفت میلیارد نفر از جمعیت دنیا واکسینه شوند و دنیا حداقل سه‌تا پنج سال با این پدیده درگیر است، ولی ما به دنبال این هستیم که مرگ و میر را به‌شدت کاهش دهیم و زندگی عادی مردم ساماندهی شود.»
این پرسش از جایی مهم‌تر به نظر می‌رسد که بدانیم با توجه به روزهای تعطیل پیش رو احتمالا باید در انتظار موج تازه‌ای از کرونا باشیم؛ بنابراین نمی‌توان به کاهش یکباره ابتلا و مرگ و میر ناشی از کرونا امیدوار بود، چراکه رسیدن به این مهم در گرو همکاری شهروندان و مدیریت درست مسؤولان است؛ مساله‌ای که حدود ۱۸ ماه گذشته به‌درستی اجرا نشده و اصلاح آن نیز به زمان نیاز دارد.
