دام «گام به گام»

به گزارش جام جم آنلاین روزنامه جام جم نوشت، طبیعتا اگر مذاكرات از بن‌بست خارج شده باشد، باید شاهد نزدیك شدن این مواضع كاملا متفاوت در وین باشیم و نهایتا ایران و سایر اعضای برجام بتوانند بر سر چگونگی رفع تحریم‌ها به نتیجه برسند.

 

گرچه مقامات وزارت خارجه كشورمان اعلام كرده‌اند هیچ‌گونه مذاكره مستقیم و غیرمستقیمی میان ایران و آمریكا وجود ندارد اما به هر حال رابرت مالی، نماینده ویژه آمریكا در امور ایران قرار است امروز در وین حضور داشته باشد و طبیعتا جلساتی كه با مقامات اروپایی خواهد داشت، بر رویكرد آنها در مذاكرات با ایران تاثیرگذار خواهد بود. به‌ویژه این‌كه اروپایی‌ها بعد از روی كار آمدن بایدن، همگرایی بیشتری با آمریكا پیدا كرده‌اند.

 

در چنین فضایی، این نگرانی وجود دارد با توجه به اختلاف زیادی كه میان مواضع ایران و آمریكا درخصوص روند احیای برجام وجود دارد، این بن‌بست چگونه گشوده خواهد شد. چراكه تجربه امضای برجام در سال ۹۴، خاطره خوبی در این زمینه به یادگار نگذاشته و در آن مقطع، گرچه دوطرف توانستند به توافق دست یابند اما ادامه مسیر، مشكلات زیادی را آشكار كرد.

 

این نگرانی‌‌ها در میان نمایندگان مجلس هم وجود دارد و با وجود این‌كه در روزهای گذشته سید عباس عراقچی، مذاكره‌كننده ارشد هسته‌ای و معاون سیاسی وزیر خارجه با حضور در كمیسیون امنیت ملی در این‌باره توضیح داد، اما همچنان ابهامات زیادی وجود دارد و همین مساله باعث شد تا در جلسه‌ای كه دیروز با دعوت احسان خاندوزی، رئیس كارگروه مقابله با تحریم مجلس شورای اسلامی و با حضور برخی نمایندگان از جمله علیرضا زاكانی، رئیس مركز پژوهش‌های مجلس و ابوالفضل عمویی، سخنگوی كمیسیون امنیت ملی مجلس برگزار شد، به این ابهامات پرداخته شود.

در روزهای گذشته مقامات كشورمان بارها تاكید كرده‌اند سیاست جمهوری اسلامی ایران در مذاكرات جدید، همان سیاست روشنی است كه از سوی رهبر معظم انقلاب تبیین شده است، یعنی رفع كامل تحریم‌ها از سوی آمریكا، راستی‌آزمایی از سوی ایران و در صورت تایید رفع تحریم‌ها، ایران به تعهدات برجامی باز خواهد گشت. عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه كشورمان در همین زمینه گفته است: «آنچه كه ما در وین و در كمیسیون مشترك دنبال می‌كنیم، دقیقا مبتنی بر مواضع قطعی نظام است كه توسط رهبر معظم انقلاب و مسؤولان كشور، بار‌ها اعلام شده است؛ خواسته و شرط ما این است كه آمریكا اول همه تعهدات برجامی خود را انجام دهد و همه تحریم‌هایی را كه اعمال كرده، بردارد. بعد از آن ایران راستی‌آزمایی می‌كند و در صورت تایید، به تعهدات خود برمی‌گردد.»

 

با این‌حال مواضع مقامات آمریكایی، غیر از این را نشان می‌دهد و حتی جدیدترین موضع‌گیری رابرت مالی،‌ نماینده ویژه آمریكا در امور ایران حكایت از اصرار مقامات آمریكایی به پروژه گام به گام دارد.

 

به گزارش فارس، نماینده ویژه آمریكا در امور ایران در مصاحبه‌ای مدعی شده در صورتی كه ایران به برجام بازگردد، بیش از ۵۰۰ تحریمی كه دولت ترامپ پس از خروج از برجام علیه ایران اعمال كرده،‌ برداشته خواهد شد.

 

نماینده آمریكا در امور ایران در گفت‌وگو با شبكه پی‌بی‌اس، نشست وین را نخستین گام توصیف كرد و گفت مسیر سختی در پیش است.
رابرت مالی گفت: «از طریق شركای اروپایی به دنبال مشخص كردن گام‌هایی هستیم كه برای بازگشت ایران و آمریكا به برجام مشخص شود. دولت بایدن گفته است كه آماده بازگشت دوجانبه به برجام است.»
گزارش مركز پژوهش‌های مجلس
علاوه‌بر مواضع مقامات آمریكایی، بیانیه‌ای كه روز جمعه در پایان نشست مجازی كمیسیون مشترك برجام از سوی اتحادیه اروپا صادر شد، باعث ایجاد ابهاماتی شده است.

 

مركز پژوهش‌های مجلس با اشاره به برگزاری جلساتی برای بررسی این ابهامات در گزارشی اعلام كرده است: «بررسی دقیق بیانیه پایانی نشست روز جمعه و انطباق آن با مواضع ایران و آمریكا، نشان از ابهام جدی درباره پروسه آغازشده دارد.»در گزارش مركز پژوهش‌های مجلس با اشاره به مواضع قاطع مقامات وزارت خارجه مبنی بر رد طرح گام به گام آمده است: «با این‌حال، آنچه در بیانیه پایانی نشست ذكر شده است، رویكرد متفاوتی داشته و حاكی از وجود یك طرح «مدالیته» برای احیای برجام و برگزاری نشست حضوری میان اعضای برجام برای توافق درباره گام‌های متقابل دو طرف است كه آمریكا نیز به‌صورت جداگانه در حاشیه این نشست حضور خواهد داشت و از طریق یك «هماهنگ‌كننده» (مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا یا نماینده او) با دیگر اعضای برجام در تعامل خواهد بود.»

 

مركز پژوهش‌های مجلس براساس مفاد بیانیه پایانی نشست كمیسیون برجام و موضع‌گیری مقامات دو طرف، این موارد را به پنج دلیل برخلاف سیاست قطعی جمهوری اسلامی ایران و قانون اقدام راهبردی مجلس شورای اسلامی دانسته است.نخست آن‌كه به‌رغم تاكید ایران بر ضرورت لغو همه تحریم‌ها از سوی آمریكا، اظهارات مقامات آمریكایی از جمله سخنان رابرت مالی، نشان می‌دهد كه آمریكا حاضر به رفع «همه» تحریم‌ها نیست.

 

دوم آن‌كه لفظ «مدالیته» در بیانیه پایانی نشست مجازی كمیسیون برجام یا تعبیر «طراحی اقدامات متقابل» كه در توییت وزیر خارجه ایران مورد اشاره قرار گرفته است یا عبارت «مجموعه‌ای از گام‌های متقابل اولیه» كه از سوی وزارت خارجه آمریكا مطرح شده، همان الگوی بازگشت گام‌به‌گام است با این تفاوت كه احتمالا دو طرف در قالب بیانیه‌های جداگانه، مجموعه اقدامات و گام‌های خود را به‌صورت یكجا فهرست كرده و اجرای موازی و هم‌زمان آن را آغاز خواهند كرد. این طرح در عمل فرآیند راستی‌آزمایی تحریم‌ها توسط ایران را به یك اقدام صوری تبدیل می‌كند.

 

مركز پژوهش‌های مجلس همچنین از اقدامات شتابزده و نیز مغفول ماندن نقش مجلس شورای اسلامی در مذاكرات جدید به عنوان دو دلیل دیگر در مغایرت تحولات اخیر با سیاست‌های ابلاغی جمهوری اسلامی ایران یاد كرده است.

 

این‌گونه ابهامات باعث شده تا نمایندگان مجلس در روزهای گذشته در نشست‌هایی به بررسی مسائل مرتبط با مذاكرات كمیسیون مشترك برجام بپردازند. در همین زمینه روز یكشنبه نشستی میان اعضای كمیسیون امنیت ملی و سید عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه برگزار شد و دیروز هم به دعوت احسان خاندوزی، رئیس كارگروه مقابله با تحریم مجلس، جلسه‌ای با حضور برخی نمایندگان مجلس برگزار شد.

 

دغدغه اصلی در تمام این جلسات این است كه گرچه دو طرف در ظاهر درباره شكست سیاست فشار حداكثری و بازگشت دوجانبه به برجام اتفاق‌نظر دارند، ولی تناقض در بیانیه كشورهای اروپایی و مواضع مقامات آمریكا و ایران نشان می‌دهد تفاهم و تلقی مشتركی درباره جزئیات این دو موضوع نزد طرفین وجود ندارد.
بر همین اساس مذاكره‌كنندگان كشورمان در مذاكرات امروز و احتمالا روزهای آینده، باید تجربه‌های مذاكرات قبلی را مدنظر داشته و اسیر بازی‌های سیاسی كه میان آمریكا و اروپا جریان دارد، نشوند.

 

علاوه‌بر ضرورت تاكید مذاكره‌كنندگان ایران بر لغو همه تحریم‌ها در روند آینده، توجه به پیچیدگی‌های تحریم‌ها نیز ضروری است و باید مسیری اتخاذ شود كه علاوه‌بر رفع تحریم‌ها به لحاظ حقوقی، زمینه برچیده شدن عملیاتی آنها نیز فراهم شود و ماجرای لغو تحریم صرفا روی كاغذ انجام نشود.تمام این مراحل از طریق رایزنی و مشورت نزدیك نهادهای داخلی كشورمان ممكن است و طبق مواد (۶) و (۷) قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها، راستی‌آزمایی اجرای تعهدات طرف‌های مقابل با نظارت مجلس انجام خواهد شد و توقف گام‌های كاهش تعهد هسته‌ای از سوی دولت با مجوز مجلس صورت می‌پذیرد.