برای مین جنگ تمام نمی‌شود

 دیروز که با سرهنگ عباس بهرامی‌ وزیر؛ مدیر قرارگاه پاکسازی نیروی زمینی ارتش هم‌صحبت شدم تا درباره مین‌ زدایی برایم بگوید، دقیقا یاد همین تعبیر افتادم؛ آدم‌ها مین‌ها را که در زمین کاشته شده‌اند، نمی‌بینند اما مین‌ ها آنها را می‌بینند و می‌توانند آدم‌ها را بکشند یا قطع عضو کنند.

مین‌ هایی که بازماندگان جنگ‌ها هستند، سال‌ها بعد از پایان جنگ به حیات خود ادامه می‌دهند تا حیات آدم‌ها را بگیرند. آدم‌هایی که در ظاهر در جنگ نیستند اما برای مین جنگ تمام‌شدنی نیست و به زمان چندان مرتبط نیست.

شاید به همین دلیل است که چهارم آوریل (۱۵ فروردین) را روز پاکسازی مین نام‌گذاری کرده‌اند. به دو دلیل، اول این‌که مناطقی که حتی در سال‌های دور مثلا در جنگ جهانی دوم درگیر جنگ بوده‌اند، هنوز هم می‌توانند آلوده به مین باشند و دوم برای احترام به همه آنهایی که بعد از جنگ پا پیش می‌گذارند و پیدا کردن و خنثی کردن مین‌ها را به عهده می‌گیرند؛ مردانی که از جان خود چشم می‌پوشند تا جان شهروندان عادی را نجات دهند.

چشم در چشم مین

سرهنگ بهرامی درباره زمین‌های آلوده به مین می‌گوید: زمانی که صدام به ایران حمله کرد، زمین‌های زیادی را مین‌گذاری کرد. هر جا که نیروهایش پا می‌گذاشتند، مین هم می‌کاشتند. برای همین وقتی در سال ۶۷ قطعنامه پذیرفته شد و جنگ تمام شد، صدام گفت من از ایران می‌روم اما سربازهایم که مین‌ها هستند در ایران باقی خواهند ماند. استان‌های درگیر جنگ، آذربایجان‌غربی، ایلام، کردستان، کرمانشاه و خوزستان مین‌گذاری وسیعی شده بودند. بیش از ۲۰میلیون مین در بیش از چهارمیلیون و ۲۰۰هزار هکتار از خاک ایران کاشته شده بود. ما هیچ نقشه‌ای از مین‌های زیر زمین نداشتیم اما نیروهای ارتش و سپاه با همان روحیه‌ای که هشت سال از ایران اسلامی دفاع کردند پای کار آمدند تا مین‌ها را شناسایی و خنثی کنند. نیروهای مهندسی ارتش که در استخدام ارتش هستند این کار را از سال ۶۷ درست بعد از پایان جنگ شروع کردند. البته در دوره دفاع‌مقدس هم این نیروها در کنار رزمندگان حضور داشتند و هر زمان که لازم بود وارد میدان می‌شدند و معبرهای آلوده به مین را برای عبور رزمندگان پاکسازی می‌کردند. با پایان جنگ، ستاد بازسازی کشور، پاکسازی زمین‌های آلوده به مین را به نیروی زمینی ارتش سپرد و در سال ۸۲ قرارگاه پاکسازی نیروی زمینی ارتش راه‌اندازی شد و این کار به شکل متمرکزتری ادامه پیدا کرد و نیروهای این قرارگاه همچنان به کار خود ادامه می‌دهند. از سال ۶۷ تا امروز ۱۷۰ نفر از نیروهای زمینی ارتش که مشغول پاکسازی بودند، شهید و ۷۵۲ نفر هم جانباز شده‌اند. این کار هرچند بسیار خطرناک است اما نیروهای ارتش برای نجات هم‌میهنان و ادامه راه شهدا در مناطق آلوده به مین حضور دارند و مشغول پاکسازی خاک ایران از مین‌های سربازان بعث هستند.

نصف روز در دنیایی که ساعت ندارد

سرهنگ بهرامی می‌گوید، مین‌ ها در سه فاز در زمین کاشته شده‌اند. برخی از آنها در عمق ۳۰سانتی‌متری هستند. برخی در عمق شش‌متری و گروه سوم در عمق ۱۲متری. ردیابی و خنثی کردن هرکدام از این مین‌ها تجهیزات و تخصص خاص خود را لازم دارد. افرادی که برای خنثی کردن مین‌ها می‌روند حتما آموزش‌های لازم را دیده‌اند و ابزار کافی و مجهز هم دارند. به مرور ما به ابزار پیشرفته‌ای دست پیدا کرده‌ایم و نیروها را مجهز به منطقه می‌فرستیم اما زمانی که آنها به منطقه می‌روند هیچ وسیله ارتباطی نباید با آنها باشد نه بی‌سیم نه تلفن‌همراه و نه حتی ساعتی که نویز و فرکانس داشته‌باشد؛ چون همه اینها باعث انفجار مین می‌شود. نیروهای خنثی کننده مین با اذان صبح کارشان را شروع می‌کنند، نماز می‌خوانند و شهادتین را بر زبان می‌آورند و به میدان می‌روند با این آگاهی که شاید برنگردند، آنها تا اذان ظهر در منطقه می‌مانند. در این بازه زمانی نه ما از آنها خبر داریم و نه هیچ‌کس دیگر. در همین‌جا باید از خانواده این نیروها تشکر کنم. من می‌دانم آنها هر روز با چه حجم از اضطراب و نگرانی همراه هستند. آنها هر روز از اذان صبح تا اذان ظهر که عزیزشان در منطقه است و مشغول مین‌روبی، دل توی دلشان نیست تا نیرو از منطقه خارج شود و بتواند با خانواده‌اش تماس بگیرد و خبر سلامت خود را بدهد.ما برای همه این نیروها احترام بسیاری قائلیم.می‌دانیم جانشان را کف دست‌شان می‌گذارند و به میدان می‌روند؛ این یعنی اوج ایثار و اخلاص.

زمین‌ هایی که سرسبز شدند

سرهنگ بهرامی درباره مردم عادی که روی مین می‌روند و آسیب می‌بینند یا شهید می‌شوند، می‌گوید: مین‌ها در وسعت زیادی کاشته شده‌اند. هر چند بسیاری از آنها خنثی شده و زمین‌های زیادی از کشورمان دیگر آلوده به مین نیست اما هنوز هم جاهایی وجود دارد که مین در آنها فعال است.۴۲ سال از شروع جنگ می‌گذرد.در این سال‌ها بارندگی‌ها، تغییرات اقلیمی، باد، توفان و سیل باعث جابه‌جایی برخی مین‌ها شده‌است. مردم از مین‌هایی که زیرزمین است اطلاعی ندارند و گاهی روی آنها می‌روند و آسیب می‌بینند.در سال‌های اخیر با همکاری نهادهای مرتبط به مردمی که در مناطق غربی و جنوبی کشور زندگی می‌کنند، آموزش‌هایی درباره مین داده‌ایم که به نظر می‌رسد موثر بوده و آسیب‌دیدگان از انفجار مین یا گلوله‌های عمل نکرده، خیلی کم شده‌است. عشایر از انفجار مین آسیب زیادی دیده‌اند اما همین عشایر به ما در شناسایی زمین‌های آلوده به مین کمک‌های زیادی کرده‌اند. آنها زمین‌های آلوده را می‌شناسند و به ما خبر می‌دهند. در سال‌های اخیر مرزهای شلمچه، چذابه، خسروی و بقیه مرزهای ایران و عراق و بازارچه‌های مرزی از مین پاکسازی شده و مردم با خیال آسوده از این مرزها تردد می‌کنند. میدان نفتی آذر در منطقه‌ای است که قبلا مین‌گذاری بود و نیروهای قرارگاه پاکسازی مین‌های این زمین‌ها را خنثی کردند و نیروهای وزارت نفت توانستند در این منطقه کار خود را شروع کنند. بسیاری از زمین‌های صفر مرزی که آلوده به مین بود و ساکنان این زمین‌ها جرات نداشتند نزدیک آنها بروند، پاکسازی شد و مردم به زمین‌های خود برگشتند و الان آنجا به زمین‌های سرسبز و آباد تبدیل شده‌است.

همجواری شهدا و مین‌ ها

سربازان بعث عراقی از هر منطقه‌ای عبور می‌کردند، مین هم می‌کاشتند. هر جا مین باشد یعنی درگیری هم بوده. برای همین نیروهای خنثی‌کننده مین گاهی پیکر شهیدی را هم پیدا می‌کنند یا پلاکی یا قمقمه آبی که متعلق به شهید مفقودالاثری است.گاهی هم تابلویی پیدا می‌کنند که مثلا روی آن نوشته شده تعدادی از شهدای دفاع‌مقدس در این مکان به خاک سپرده شده‌اند. در این مواقع نیروهای خنثی‌کننده مین با نیروهای تفحص تماس می‌گیرند و به آنها اطلاع‌رسانی می‌کنند تا به منطقه بیایند و ادامه کار را به عهده بگیرند. گروه‌های پاکسازی معمولا با گروه‌های تفحص در یک منطقه حضور دارند و اطلاعات را در اختیار یکدیگر قرار می‌دهند. بر اساس آنچه در سال‌های خدمتم دیده‌ام به جد می‌گویم نیروهای پاکسازی به تنها چیزی که فکر می‌کنند، کمک به مردم ایران اسلامی است. این که جانشان از مین‌های در امان باشد. این فداکاری بزرگ و مخلصانه را به هیچ رقم و مبلغ مادی نمی‌توان جبران کرد. این نیروها به آن مقامی از معنویت رسیده‌اند که دیگر دغدغه‌های مالی و پولی برایشان اهمیتی ندارد.به همه این نیروها چه آنها که شهید یا جانباز شده‌اند و چه آنها که در حال خدمت هستند احترام می‌گذاریم و می‌گوییم قدر فداکاری و ایثارشان را می‌دانیم.

طاهره آشیانی - روزنامه نگار / روزنامه جام جم