سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
دكتر حسن طاهری، فوق‌تخصص بیماری‌های گوارش از اثرات زیانبار چاقی و پرخوری بر عملكرد دستگاه گوارش می‌گوید
رابطه مخرب چاقی و رفلاكس
دستگاه گوارش ما دارای پیچیدگی‌ها و حساسیت‌های خاصی است. این حساسیت‌ها از یك سو متأثر از سبك زندگی یعنی نوع تغذیه و تحرك و وضعیت روحی و روانی ماست و از سوی دیگر هر گونه اختلال در سبك زندگی ما كه ممكن است با تبعاتی مثل چاقی، افزایش وزن، استرس و اضطراب و بدخوابی همراه باشد اثرات مخربی بر دستگاه گوارشی ما به‌جا خواهد گذاشت.
این اثرات علاوه‌بر اثر بردستگاه گوارش، عملكرد مغز و دستگاه عصبی مركزی ما را نیز تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و حتی می‌تواند بر تغییر رفتار و خلق و خوی ما نیز اثر بگذارد.
از جمله عوامل منفی اثرگذار بر كار دستگاه گوارش باید به چاقی و پرخوری اشاره كرد كه مهم‌ترین عوامل بازگشت اسید معده به مری یا همان رفلاكس معده محسوب می‌شوند و به گفته دكتر علیرضا هاشمی، رئیس انجمن گوارش و كبد استان فارس، رفلاكس به‌عنوان شایع‌ترین عارضه گوارشی در سراسر جهان و همین‌طور ایران، بیشتر در مبتلایان به اضافه وزن دیده می‌شود.
به این ترتیب چاقی و پرخوری مهم‌ترین عوامل بازگشت اسید معده به مری محسوب می‌شوند. از این رو با دكتر حسن طاهری، فوق‌تخصص بیماری‌های گوارش درباره این موضوع بیشتر گفت‌وگو می‌كنیم.
آیا مشكلات گوارشی می‌تواند به افزایش وزن و چاقی منجر شود؟
مهم‌ترین عارضه‌های گوارشی منتهی به چاقی عبارتند از بیماری رفلاكس از معده به مری كه در درازمدت می‌تواند زمینه‌ساز سرطان‌های بخش تحتانی مری باشد. عارضه‌های دیگر مرتبط با چاقی عبارتند از كبد چرب كه در طولانی‌مدت می‌تواند منجر به نارسایی كبد و سیروز شود كه به‌نظر می‌رسد در آینده مهم‌ترین نارسایی كبد باشد. البته با تاثیری كه چاقی روی قدرت تحرك و اعتماد به نفس افراد دارد می‌تواند روی تحركات روده‌ای و بیماری‌های مرتبط با آن و همچنین سندرم روده تحریك‌پذیر نیز تاثیر داشته باشد.
خیلی‌ها تصور می‌كنند كه بزرگی شكم‌شان ناشی از رفلاكس معده است. آیا این‌طور است یا این‌كه رفلاكس می‌تواند ناشی از بزرگ‌شدن شكم باشد؟
یكی از مهم‌ترین علت‌های رفلاكس، چاقی و بزرگی شكم است. افزایش محتویات شكم به هر علتی كه باشد می‌تواند احتمال بروز رفلاكس را افزایش دهد. مثلا در زمان حاملگی، احتمال بروز رفلاكس به‌شدت افزایش پیدا می‌كند.
سندرم روده تحریك‌پذیر چگونه بر افزایش وزن تاثیر می‌گذارد؟ تغییرات رژیم غذایی چگونه می‌تواند همزمان با كاهش وزن به رفع عوارض این بیماری نیز كمك كند؟
رابطه چاقی و سندرم روده تحریك‌پذیر نتایج مختلفی داشته است. بعضی مطالعات، نشان داده‌اند افزایش شاخص توده بدنی، عوارض روده تحریك‌پذیر را افزایش می‌دهند. اما مطالعاتی هم وجود دارد كه این رابطه را نشان نداده‌اند. دیده شده است كه تعدادی از غذاهایی كه در كنترل سندرم روده تحریك‌پذیر نقش دارند می‌توانند به كاهش وزن هم كمك كنند و این كار را عمدتا از طریق اصلاح میكروبی دستگاه گوارش و كمك به تكثیر میكروب‌های مفید انجام می‌دهند. غذاهایی كه فیبر كم، چربی‌های اشباع‌شده و قندهای تخمیرشونده زیاد دارند، می‌توانند به تشدید علائم روده تحریك‌پذیر در افراد چاق كمك كنند.
آیا رژیم‌های لاغری می‌تواند به رفع مشكلات گوارشی كمك كند؟
بله. البته رژیم‌های لاغری در افراد چاق باید به شكلی باشد كه خود رژیم‌ها فرد را مستعد بیماری نكند. برای مثال در كسانی كه به‌طور بی‌رویه و ناگهانی وزن خود را كاهش می‌دهند، احتمال بروز مشكل در كیسه صفرا افزایش می‌یابد. به‌علاوه رژیم‌های نامناسب طولانی‌مدت در جذب ریزمغذی‌ها و رسیدن حداقل كالری به بدن نقش دارد. كاهش وزن مناسب در كنترل بیماری‌هایی مثل رفلاكس و كبد چرب نقش اساسی دارد. اما كاهش وزن بدن نباید بیش از چهار تا شش كیلوگرم در ماه باشد.
درمان رفلاكس به چه تغییراتی در سبك زندگی وابسته است؟
عمده‌ترین تغییرات عبارتند از كاهش وزن از طریق مصرف كمتر قند و چربی و كمتر مصرف كردن مواد غذایی كه فشار اسفنكتر انتهای مری را می‌كاهند مانند غذای چرب، حجیم، مایعات زیاد كه احتمال بروز رفلاكس را زیاد می‌كند. همچنین مصرف سبزیجاتی نظیر نعنا با كاهش فشار اسفنكتر، احتمال بروز رفلاكس را افزایش می‌دهند. كمتر مصرف‌كردن سبزیجات تند مانند فلفل، افزودن فاصله خوردن غذا تا زمان خواب نیز به كاهش رفلاكس كمك می‌كند. به‌علاوه در بعضی افراد با رفلاكس شدید بهتر است جای خواب شخص دارای شیب باشد؛ به نحوی كه قسمت فوقانی بدن نسبت به قسمت تحتانی بالاتر قرار بگیرد. بعضی داروها هم سبب افزایش علائم رفلاكس می‌شود كه باید از مصرف آنها خودداری شود.
آیا رفلاكس منجر به چاقی می‌شود یا برعكس؟
در افراد چاق احتمال بروز رفلاكس بیشتر از افراد لاغر است.
آیا استرس و بدخوابی رفلاكس را تشدید می‌كند؟
استرس و بدخوابی در ایجاد علائم رفلاكس مؤثر است. بدخوابی به‌دلیل مصرف زیاد مواد غذایی و رعایت‌نكردن تناسب میزان غذای مصرفی با زمان خواب ایجاد می‌شود.
درمان قطعی رفلاكس ممكن است؟
ما به جای درمان معمولا از كنترل رفلاكس صحبت می‌كنیم. در بیماران معدودی كه به داروها و تغییرات رژیم غذایی جواب ندهند با انجام جراحی می‌توان رفلاكس را از بین برد.
مهم‌ترین عارضه‌های گوارشی منتهی به چاقی عبارتند از بیماری رفلاكس از معده به مری كه در درازمدت می‌تواند زمینه‌ساز سرطان‌های بخش تحتانی مری باشد. عارضه‌های دیگر مرتبط با چاقی عبارتند از كبد چرب كه در طولانی‌مدت می‌تواند منجر به نارسایی كبد و سیروز شود كه به‌نظر می‌رسد در آینده مهم‌ترین نارسایی كبد باشد. البته با تاثیری كه چاقی روی قدرت تحرك و اعتماد به نفس افراد دارد می‌تواند روی تحركات روده‌ای و بیماری‌های مرتبط با آن و همچنین سندرم روده تحریك‌پذیر نیز تاثیر داشته باشد.
خیلی‌ها تصور می‌كنند كه بزرگی شكم‌شان ناشی از رفلاكس معده است. آیا این‌طور است یا این‌كه رفلاكس می‌تواند ناشی از بزرگ‌شدن شكم باشد؟
یكی از مهم‌ترین علت‌های رفلاكس، چاقی و بزرگی شكم است. افزایش محتویات شكم به هر علتی كه باشد می‌تواند احتمال بروز رفلاكس را افزایش دهد. مثلا در زمان حاملگی، احتمال بروز رفلاكس به‌شدت افزایش پیدا می‌كند.
سندرم روده تحریك‌پذیر چگونه بر افزایش وزن تاثیر می‌گذارد؟ تغییرات رژیم غذایی چگونه می‌تواند همزمان با كاهش وزن به رفع عوارض این بیماری نیز كمك كند؟
رابطه چاقی و سندرم روده تحریك‌پذیر نتایج مختلفی داشته است. بعضی مطالعات، نشان داده‌اند افزایش شاخص توده بدنی، عوارض روده تحریك‌پذیر را افزایش می‌دهند. اما مطالعاتی هم وجود دارد كه این رابطه را نشان نداده‌اند. دیده شده است كه تعدادی از غذاهایی كه در كنترل سندرم روده تحریك‌پذیر نقش دارند می‌توانند به كاهش وزن هم كمك كنند و این كار را عمدتا از طریق اصلاح میكروبی دستگاه گوارش و كمك به تكثیر میكروب‌های مفید انجام می‌دهند. غذاهایی كه فیبر كم، چربی‌های اشباع‌شده و قندهای تخمیرشونده زیاد دارند، می‌توانند به تشدید علائم روده تحریك‌پذیر در افراد چاق كمك كنند.
آیا رژیم‌های لاغری می‌تواند به رفع مشكلات گوارشی كمك كند؟
بله. البته رژیم‌های لاغری در افراد چاق باید به شكلی باشد كه خود رژیم‌ها فرد را مستعد بیماری نكند. برای مثال در كسانی كه به‌طور بی‌رویه و ناگهانی وزن خود را كاهش می‌دهند، احتمال بروز مشكل در كیسه صفرا افزایش می‌یابد. به‌علاوه رژیم‌های نامناسب طولانی‌مدت در جذب ریزمغذی‌ها و رسیدن حداقل كالری به بدن نقش دارد. كاهش وزن مناسب در كنترل بیماری‌هایی مثل رفلاكس و كبد چرب نقش اساسی دارد. اما كاهش وزن بدن نباید بیش از چهار تا شش كیلوگرم در ماه باشد.
درمان رفلاكس به چه تغییراتی در سبك زندگی وابسته است؟
عمده‌ترین تغییرات عبارتند از كاهش وزن از طریق مصرف كمتر قند و چربی و كمتر مصرف كردن مواد غذایی كه فشار اسفنكتر انتهای مری را می‌كاهند مانند غذای چرب، حجیم، مایعات زیاد كه احتمال بروز رفلاكس را زیاد می‌كند. همچنین مصرف سبزیجاتی نظیر نعنا با كاهش فشار اسفنكتر، احتمال بروز رفلاكس را افزایش می‌دهند. كمتر مصرف‌كردن سبزیجات تند مانند فلفل، افزودن فاصله خوردن غذا تا زمان خواب نیز به كاهش رفلاكس كمك می‌كند. به‌علاوه در بعضی افراد با رفلاكس شدید بهتر است جای خواب شخص دارای شیب باشد؛ به نحوی كه قسمت فوقانی بدن نسبت به قسمت تحتانی بالاتر قرار بگیرد. بعضی داروها هم سبب افزایش علائم رفلاكس می‌شود كه باید از مصرف آنها خودداری شود.
آیا رفلاكس منجر به چاقی می‌شود یا برعكس؟
در افراد چاق احتمال بروز رفلاكس بیشتر از افراد لاغر است.
آیا استرس و بدخوابی رفلاكس را تشدید می‌كند؟
استرس و بدخوابی در ایجاد علائم رفلاكس مؤثر است. بدخوابی به‌دلیل مصرف زیاد مواد غذایی و رعایت‌نكردن تناسب میزان غذای مصرفی با زمان خواب ایجاد می‌شود.
درمان قطعی رفلاكس ممكن است؟
ما به جای درمان معمولا از كنترل رفلاكس صحبت می‌كنیم. در بیماران معدودی كه به داروها و تغییرات رژیم غذایی جواب ندهند با انجام جراحی می‌توان رفلاكس را از بین برد.
پونه شیرازی - دانش و سلامت / روزنامه جام جم
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
تکرار اتهامات واهی علیه ایران
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
بازی اروپا در پازل اسرائیل | رای شجاعانه دادگاه کیفری بین‌المللی
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
قطعنامه اتحادیه اروپا دست ایران را باز کرد
گفت و گو
در گفت‌وگو با امین شفیعی، دبیر جشنواره «امضای کری تضمین است» بررسی شد