نقش موثر به‌ هم ریختگی تعادل تنوع زیستی بر شیوع ویروس کرونا

به گزارش جام جم آنلاین، اصغر مبارکی در گفتگو با ایسنا ضمن اشاره به شعار امسال روز جهانی محیط زیست به نام «تنوع زیستی؛ فراخوان اقدام به مقابله با انقراض فزاینده گونه ها و تخریب طبیعت» تاکیدکرد: در صورت حفظ تعادل تنوع زیستی ممکن بود ویروس کرونا شیوع پیدا نکند اما ببینید که ما بخاطر تهدید تنوع زیستی چه میزان هزینه می‌دهیم.

وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: بقای جامعه بشری متکی به تنوع زیستی است اما متاسفانه مساله مهم ناآگاهی و فقدان درک درست نسبت به ارزش و اهمیت تنوع زیستی است. ما اگر درک درستی از تنوع زیستی نداشته‌ باشیم نمی‌توانیم در زمینه حفاظت از آن اقدامات لازم را به‌درستی انجام دهیم.

مبارکی به بیان یک تعریف ساده از تنوع زیستی پرداخت و گفت: تمام اشکال حیاتی که روی کره زمین وجود دارد تنوع زیستی به حساب می‌آید که می‌تواند شامل گونه‌های مختلف گیاهان، جانوران،‌ مهره‌داران، بی‌مهره‌ها همچنین زیستگاه‌های آن‌ها باشد. تنوع زیستی در سه سطح ژنتیکی، بومی و زیست‌بومی مطرح می‌شود و هرکدام جایگاه و مرتبه خاص خود را دارد یعنی تنوع ژنتیکی، تنوع گونه‌های متعدد، زیست‌بوم‌ها و اکوسیستم‌های متعدد جمعیت یک گونه، هر کدام از معیارهای تنوع زیستی هستند.

وی با اشاره به اینکه هرکدام از سطوح تنوع زیستی کارکردهای مجزایی برای طبیعت و انسان دارند، اظهارکرد: گونه‌های مختلف کارکردهای مختلفی از جمله به‌صورت مستقیم و غیر مستقیم دارند. از کارکردهای مستقیم تنوع زیستی برای انسان می‌توان صید و برداشت ماهی، گیاهان و سایر جانوران را نام برد که از آن‌ها استفاده خوراکی می‌شود و از کارکردهای غیر مستقیم نقش تنوع زیستی در زندگی انسان‌ها می‌توان به استفاده‌های گردشگری، دارویی و ارزش‌های فرهنگی گونه‌ها اشاره کرد.

این کارشناس تنوع زیستی اضافه کرد: در لایه‌های بالاتر تنوع زیستی اکوسیستم‌ها و زیست‌بوم‌ها هستند. زیست‌بوم‌ها انواع کارکردهای حمایتی، تامینی، تنظیمی و فرهنگی برای انسان دارند مانند تامین چوب، تولید و تنظیم اکسیژن هوا و... که همگی خدماتی هستند که لایه‌ها یا گروه‌های مختلف تنوع زیستی برای انسان فراهم می‌کنند.

مبارکی با اشاره به اینکه در حال حاضر جمعیت انسانی در دنیا نسبت به ۵۰ سال گذشته دو برابر شده است، تصریح کرد: میزان تجارت و ساخت و ساز نیز به موازات افزایش جمعیت حدود چهار برابر افزایش پیدا کرده است. انسان‌ها با این شکل از عادات و الگوهای مصرفی کنونی برای ارضای نیازهای‌ خود نیاز به زمین بیشتری از مساحت کره زمین دارند بنابراین فشار زیادی روی کره زمین است که باعث ایجاد تهدیدات یا برهم ریختگی در عرصه های طبیعی یا تنوع زیستی می‌شود.

وی افزود: طبیعت یک سیستم پیچیده و بسیار شکننده است یعنی ممکن است در یک مکانی یک گونه یا زیستگاهی را از بین ببرید و تاثیر آن را نبینید اما طی سال‌های آتی یا در مکانی دیگر اثر آن را ببینید بنابراین انسان‌ها باید تلاش کنند تا به تنوع زیستی آسیب وارد نکنند چراکه این تنوع زیستی است که باعث شده که زندگی انسان تداوم پیدا کند.

تغییر و تخریب زیستگاه‌ها از مهمترین چالش‌های حفظ تنوع زیستی

این کارشناس تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست درباره چالش‌های اصلی در حفظ تنوع زیستی گفت: حفظ تنوع زیستی جزو مسئولیت‌های ذاتی سازمان حفاظت محیط زیست و نهادهای دیگری از جمله جهاد کشاورزی، سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری و تا حدودی سازمان شیلات کشور است. سازمان حفاظت محیط زیست نیز در این راستا با حفاظت از گونه‌های مختلف و زیستگاه‌های آن‌ها به‌صورت مستقیم در جهت حفاظت از تنوع زیستی و بهبود وضعیت آن عمل می‌کند.

وی ادامه داد: مشکل عمده و عوامل تهدیدکننده‌ای که در زمینه حفاظت از تنوع زیستی با آن روبه‌رو هستیم تخریب، تغییر و تبدیل زیستگاه‌ها از طریق فعالیت‌هایی مانند جاده‌سازی، معدن کاوی، از بین بردن جنگل‌ها، توسعه مناطق کشاورزی، توسعه مناطق شهری و ایجاد آلودگی در منابع آبی هستند که به عنوان تهدید مطرح می‌شوند و گونه‌ها و زیستگاه‌های کشور را به‌صورت مستقیم تحت تاثیر قرار می‌دهند. از این‌رو مبارزه با این تهدیدات از جمله چالش‌های اصلی ما برای حفظ تنوع زیستی است.

آتش‌ سوزی جنگلی می‌توانند باعث از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی شوند

مبارکی در پاسخ به این پرسش ایسنا که آتش‌ سوزی‌های جنگلی چه صدماتی می‌تواند به وضعیت تنوع زیستی کشور وارد کند، اظهارکرد: آتش‌سوزی‌هایی که خارج از حالت طبیعی رخ می‌دهند عامل تهدیدکننده بسیار جدی برای از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی محسوب می‌شوند و ممکن است بر اثر این آتش‌سوزی‌ها برخی گونه‌ها و زیستگاه‌های خود را از دست دهیم.

وی ادامه داد: اگر یک درخت یا علفزار یا هر نوع عرصه طبیعی دیگری از بین برود، احیای مجدد آن دشوار است بخصوص منطقه زاگرس و درختان بلوط آن که رشد آن‌ها نیاز به زمان زیادی دارد و هرکدام از درختان و هر وجب از زیستگاه‌های طبیعی محل زندگی گونه‌های بسیار خاصی است که قطعا تاثیر مستقیمی بر تنوع زیستی دارند. اگر این زیستگاه‌ها بر اثر حوادثی مانند آتش‌سوزی تخریب شوند یا از بین بروند، بازسازی مجدد آن‌ها زمان‌بر خواهد بود و نیازمند سرمایه‌گذاری‌های مالی و مراقبت‌ها و حفاظت‌های ویژه است.

اصلاح الگوهای مصرف انسان در زمینه حفاظت از تنوع زیستی نقش مهمی دارد

این کارشناس تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با تاکید بر اینکه برای درک بهتر تنوع زیستی باید در راستای حفظ آن دقت و حساسیت بیشتری به کارگرفته شود، گفت: هر غذایی از جمله نان، گوشت، ماهی و ... وابسته به تنوع زیستی است. اگر تنوع زیستی از بین برود جبران آن نمی‌تواند به راحتی صورت گیرد بنابراین اکنون باید در جهت حفظ آن تلاش کنیم. اکنون باید مراقب تنوع زیستی و زیستگاه‌های طبیعی باشیم تا از بین نروند.

مبارکی ادامه داد: اصلاح الگوهای مصرف انسان در زمینه حفاظت از تنوع زیستی نقش بسیار مهمی دارد و اکنون الگوی مصرف انسان مسیر درستی را طی نمی‌کند. تخریب زیستگاه، تولید زباله و نابسامانی‌ هایی که از طریق فعالیت‌های ما در طبیعت ایجاد می‌شود، فاضلاب یا پلاستیکی که به رودخانه‌ها و دریاها وارد می‌شود همگی باعث می‌شود خواسته یا ناخواسته باعث آسیب رساندن به طبیعت شویم. یک ته سیگار، یک آتش روشن کردن، بریدن یک درخت می‌تواند باعث از بین رفتن تنوع زیستی شود.

وی همچنین با اشاره به اینکه ادامه تخریب به صورت کنونی در آینده تبعات بیشتری خواهد داشت که نمی‌توان آن را تحمل یا جبران کرد، توصیه کرد: خیلی مهم است که از زیستگاه‌های طبیعی خود حفاظت کنیم چراکه عرصه‌های حیات و بقای حیوانات است بنابراین باید به عرصه‌های جنگلی، کوهستانی، رودخانه‌ها و دریاهای کشور بیشتر اهمیت دهیم و از برداشت‌های بیش از اندازه از گونه‌ها و زیستگاه‌ هایی که در برخی مناطق باعث لطمه زدن به طبیعت می‌شود، خودداری کنیم چون جبران این صدمات در سال‌های آتی بسیار بسیار دشوار خواهد بود.