تعطیلی واحدهای صنعتی گاهی نعمت است!

آیا شما آمارهای منتشر شده درباره تعطیلی 60 درصد واحدهای صنعتی را قبول دارید؟

خیر. به اعتقاد کارشناسان مرجع آمار باید مشخص باشد و به بازه زمانی آمار ارائه شده هم باید دقت داشته باشیم. اما برخی بدون توجه به این نکات اظهار نظر می‌کنند. به عنوان مثال همین خبر توقف 60 درصد واحدهای صنعتی، جای تعجب دارد پس تعداد بیش از 800 هزار نفری که در واحدهای مستقر در شهرک‌های صنعتی مشغول به کار هستند کجا فعالیت می‌کنند؟ به نظرم ما مشکل فرهنگی هم داریم چون واحدهایی در شرایط تولید صددرصدی هستند اما وقتی درخصوص وضعیت تولید به آنها مراجعه می‌شود، اعلام می‌کنند رکود قابل توجه حاکم است و مشکلاتی را متحمل شده‌اند که این نیز به‌دلیل جلوگیری از اتفاقات و رویدادهای آتی است که نیازی به بیان آن نیست. جالب اینجاست که گروهی هم همین موارد غیرکارشناسی را بزرگنمایی می‌کنند.

تعداد دقیق واحدهای متوقف در شهرک‌های صنعتی چقدر است؟

با توجه به این‌که هنوز تعریف استانداردی از واحدهای متوقف در کشور نداریم و برداشت‌های مختلفی از واحدهای متوقف وجود دارد، بهتر است درصد واحدهای تعطیل را اعلام کنم. اکنون 19 درصد از کل واحدهای مستقر در شهرک‌های صنعتی تعطیل هستند. برای رفع این مشکل چندی است با همکاری وزارتخانه و مرکز آمار در حال استانداردسازی تعریف واحدهای متوقف هستیم.

هم‌اکنون بیش از 4000 واحد صنعتی از کل واحدهای موجود، متوقف هستند که قبل از سال 92 متوقف بوده‌اند، اما نکته اینجاست که از سال 92 که به دنبال احیای مجدد واحدهای متوقف رفته‌ایم، بیش از 4120 واحد صنعتی متوقف با اشتغال 57هزارو460 نفر را دوباره به چرخه تولید بازگردانده‌ایم.

تعداد کل واحدهای موجود در شهرک‌ها چند واحد است؟

کل واحدهای موجود در شهرک‌های صنعتی در حال حاضر بیش از 40 هزار و 300 واحد با اشتغالزایی بیش از 802 هزار نفر است که بیش از 92 درصد از کل این واحدها جزو واحدهای خرد و کوچک تولیدی هستند. قرار است براساس برنامه امسال 1170 واحد تولیدی متوقف دوباره به چرخه تولید بازگردند که تا این لحظه 549 واحد با اشتغال 9333 نفر مجدد به فعالیت خود بازگشته‌اند، نکته جالب اینجاست که در سال ابتدایی شروع طرح بازیابی واحدهای تعطیل یعنی سال 1392 قرار بود تنها 368 مورد احیا شوند که این موضوع طی سال‌های بعدی روند روبه رشدی گرفته است. لازم به ذکر است که برخی واحدهای متوقف اصلا امکان بازفعال شدن ندارند چون از گذشته‌های دور متوقف شده‌اند و اساسا محصولات تولیدی واحدها در شرایط فعلی بازاری ندارد و جالب این‌که در برخی موارد اصلا دسترسی به مالکان آنها امکانپذیر نیست.

بازگردیم به کلمه «توقف واحدها» آن‌طور که من متوجه شدم ظاهرا شما زیاد هم نگران توقف واحدها نیستید، لطفا در این زمینه توضیح دهید.

خیر این‌گونه نیست، اجازه بدهید توضیح دهم که سوءتفاهمی پیش نیاید. توقف واحدهای تولیدی ذاتا چیز بدی نیست؛ چه بسا اتفاقا برای اقتصاد کشور هم مفید باشد. اجازه دهید مثالی بزنم به‌نظر شما مرگ چیز بدی است؟ مگر نه این‌که خداوند این اتفاق را برای تمام مخلوقات خود بخصوص اشرف آنها مقدر فرموده است؟ پس اتفاقا مرگ یک نعمت است. حالا به این نکته توجه داشته باشیم که مخلوق خداوند یعنی انسان، پدید آورنده بنگاه صنعتی با نواقص فراوان آن در قیاس با پدیده‌های به‌وجود آمده توسط خالق خود است؛ حالا اگر این بنگاه صنعتی گاهی دچار مرگ شود، اشتباه است؟ اتفاقا این رویدادی میمون است چون زیان و هزینه این دسته از بنگاه‌ها برای اقتصاد بیشتر از بقای آن است و ناچار باید با هدف آنها را متوقف کرد. البته راهکارهای فراوانی نیز وجود دارد که از این سرمایه نیز استفاده مطلوب شود. برای مثال به تغییر در نوع محصول، نوع تکنولوژی یا ادغام با سایر بنگاه‌ها و... می‌توان اشاره کرد.

به این ترتیب شما به باز فعال شدن آنها اعتقادی ندارید؟

منظور این نیست، البته اگر عمر بنگاه‌های صنعتی طولانی باشد امری بسیار پسندیده است، اما در برخی موارد اصولا این کار منطق اقتصادی و قابل قبولی ندارد. قبلا اشاره کردم که چه تعداد بنگاه دوباره به تولید بازگشتند یعنی این بنگاه‌ها برای بازگشت به تولید، منطق قابل دفاعی داشتند نه این‌که منابع را برای بنگاهی هزینه کنیم که هیچ فایده‌ای ندارد بجز غیرقابل استفاده کردن و محبوس کردن منابع.

پس می‌گوییم ذاتا تعطیلی واحدهای تولیدی چیز بدی نیست؛ بلکه در برخی موارد نیز نعمت ‌است. وقتی چرخه‌عمر محصول، چرخه عمر فناوری و چرخه اقتصادی یک بنگاه به پایان رسیده است اصولا نباید برای بقای آن تلاش کنیم. چه بسا هزینه‌ای انجام دهیم اما بجز هزینه و بلوکه کردن منابع دستاورد دیگری نداریم. اما اگر این روند بی‌رویه شود یا این‌که نرخ آن بالا برود، زنگ خطر است.

شما به استاندارد نبودن مفهوم تعطیلی بنگاه اشاره کردید، منظورتان چیست؟

بله، منظور این است که اصلا چه زمانی بگوییم یک واحد صنعتی تعطیل است، اصولا تعریف دقیق و درستی در این زمینه نداریم. در بسیاری از موارد شیوه‌های آمارگیری غیراصولی است. مثلا گاهی اوقات به واحد صنعتی مراجعه شده که در ورودی آن قفل بوده است، اما وقتی دقت کنیم و پیگیر باشیم متوجه می‌شویم پرسنل از در دیگر وارد می‌شوند و فعالیت اقتصادی و تولیدی هم دارند، درحالی که در تمام آمارهای رسانه‌ها این واحد تعطیل اعلام شده است. البته معیار اندازه واحدهای تولیدی را هم باید در نظر بگیریم: به عنوان مثال واحدهایی خرد در شهرک‌های صنعتی هستند که فقط با سه پرسنل فعالیت می‌کنند، درحالی که کنار همان واحد تولیدی یک شرکت فعال با 400 پرسنل مشغول به کار است. از نظر تعاریف موجود هر دوی این مجموعه‌ها واحد صنعتی شناخته می‌شوند و در آمارها با یکدیگر برابر در نظر گرفته می‌شوند، در حالی‌که از نظر سرمایه، تعداد نیروی انسانی، حجم تولید و... تفاوت بنیادین دارند. در این مثال تعداد نیروی انسانی واحد دوم بیش از 130 برابر واحد اول است که این موضوع در بحث فروش محصولات نیز قابل توجه است.

آیا واقعا تعریف استانداردی از واحدهای متوقف نداشتیم؟

خیر. قبلا تعریف استانداردی نداشتیم و از آنجا که رسانه‌ها روی این نکته بسیار مانور دادند برای استاندارد کردن تعریف واحد متوقف برنامه‌ریزی کرده‌ایم و با مرکز آمار جلساتی داشتیم که واحد متوقف را تعریف کنیم. به عنوان مثال شرکت‌هایی هستند که فصلی و در فصل تولید کار می‌کنند و خارج از آن کلا متوقف هستند؛ مثل واحدهای فرآوری خرما، کشمش و....

اصولا به دنبال این نکته هستیم واحدی که مدتی فعال نباشد، باید بگوییم متوقف شده است؟ برخی از بنگاه‌ها ممکن است به هر دلیل چند روز متوقف باشند، مثلاً در تأمین مواد اولیه با مشکل روبه‌رو شده‌اند و پس از رفع مشکل دوباره فعالیت آن ادامه می‌یابد، پس نباید این واحد تعطیل اعلام شود.

با وزارت نیرو در حال رایزنی هستیم تا با استفاده از میزان مصرف برق و انرژی بتوانیم دستیابی به آمارهای واحدهای فعال و غیرفعال را فراهم کنیم. در این زمینه اطلاعات خوبی مبنی بر افزایش میزان مصرف برق و گاز به‌دست آورده‌ایم که خود نشان از رشد تولید دارد، اما پیگیری جهت اتصال دائمی این موضوع یکی از برنامه‌های تحولی سازمان و وزارتخانه در سال جاری است. براساس میزان مصرف برق نه تنها فعال یا غیرفعال بودن بنگاه معلوم می‌شود بلکه از این آمار می‌توان ‌به روند افزایش تولید یا کاهش تولید دست یافت. واحد بزرگ متوقف شده‌ای داریم که هم اکنون سالن‌هایش به مستاجران مختلف اجاره داده شده و درحال تولید هستند که جایی ثبت نشده‌اند ولی واحد اصلی در آمارها واحد تعطیل اعلام شده که صحیح نیست.

اصولا اطلاعات واحدهای موجود در شهرک‌های صنعتی را هر چند وقت یکبار بروزرسانی می‌کنید؟

طبق روال سه ماه به سه ماه به واحدهای صنعتی سرکشی داریم و بر اساس آن گزارش می‌توانیم اعلام کنیم چه تعداد واحد فعال هستند یا این‌که تعطیل شده‌اند یا اخیرا افتتاح شده‌اند.

تعریف استاندارد توقف واحدهای تولیدی از چه تاریخی به‌کار گرفته می‌شود و آمار دقیق چه زمان اعلام خواهد شد؟

تا پایان سال تمام واحدهای صنعتی داخل شهرک‌ها را با تعریف استاندارد جدید آمارگیری خواهیم کرد و آمارهای نهایی دقیق و شفاف اعلام خواهد شد. هم‌اکنون درحال بارگذاری اطلاعات روی تبلت‌های مربوط به همکاران مرکز آمار در شهرک‌های سراسر کشور هستیم تا طی چند ماه باقیمانده سال با مراجعه به واحدهای تولیدی نسبت به ثبت دقیق اطلاعات اقدام کنند.

شما ظاهرا درباره اثرگذاری متفاوت واحدهای متوقف نیز نظری متفاوت دارید، در این زمینه بیشتر توضیح دهید؟

ببینید قبلا اشاره کردم که بیش از 92 درصد از واحدهای موجود در شهرک‌های صنعتی خرد و کوچک هستند که اغلب آنها کمتر از تعداد انگشتان یک دست کارمند دارند. خوب حالا نکته اینجاست که اگر یکی از این واحدها تعطیل شد باید تاثیر اجتماعی، اقتصادی آن را با تعطیلی واحدی که 400 نفر پرسنل دارد یکی کنیم؟ طبیعتا پاسخ خیر است. من اینجا تاکید دارم که باید معیاری در این زمینه داشته باشیم که اکنون نداریم. اصولا نمی‌توانیم واحدهای تعطیل با سرمایه‌گذاری تعداد نیروی انسانی خیلی متفاوت را با یکدیگر جمع بزنیم، چون این واحدها دارای شرایط متفاوتی است. بهترین گزینه این است که بتوانیم استانداردسازی کنیم و پس از آن اعلام کنیم که مثلا این تعداد واحد تعطیل است درحالی که در رسانه‌ها ارقام بدون در نظر گرفتن این معیار اعلام شده است.

عماد عزتی