چهره بازنده‌ سال 2017

به گزارش جام جم آنلاین ، گزارشگر روزنامه ایندیپندنت انگلستان درباره پیامد شکست های بن سلمان بر آینده استراتژیک عربستان نوشت: کشورهای خاورمیانه به خوبی می دانند که طرف برنده و بازنده کیست و کسی از آنها نمی خواهد که به طرف کشور بازنده متمایل شود.

برای ارزیابی جایگاه محمد بن سلمان در مقام بازنده‌ترین چهره سال خاورمیانه باید به ارزیابی عملکرد وی در یک سال گذشته در دو حوزه داخلی و منطقه ای پرداخت.

جهش بن‌سلمان در ساختار قدرت عربستان

ستاره اقبال محمد بن‌سلمان در سپهر سیاست عربستان به شکل بی سابقه ای ظهور کرد و این شاهزاده جوان را به شیوه نامتعارفی بر صدر خانواده کهنسال سعودی نشاند.

محمد بن‌سلمان در سال 2009 میلادی و در حالی که تنها 24 سال داشت فرماندار ریاض و مشاور ویژه پدر شد، اما جهش مهمتر وی در ساختار سیاسی سعودی به سال 2015 میلادی و زمانی بر می‌گردد که پدرش سلمان بر تخت سلطنت عربستان سعودی تکیه زد.

ملک سلمان در 23 ژانویه 2015 (سوم بهمن 1393) فرزندش محمد را به سمت ‌های وزیر دفاع ، وزیر مشاور و رئیس شورای توسعه و اقتصاد عربستان سعودی منصوب کرد، و اختیار تصمیم سازی در دو حوزه اقتصاد و امور نظامی را به وی واگذار کرد.

سرانجام گام نهایی محمد بن‌سلمان در سلسله مراتب قدرت در خاندان سعودی در 21 ژوئن سال 2017 (اول تیر 1396) برداشته شد، و در این روز ملک سلمان طی حکمی با عزل محمد بن نایف از ولایتعهدی، فرزندش محمد را که اینک 30 ساله بود، به جای وی معرفی کرد.

بن‌سلمان از این تاریخ با تصدی همزمان ولایتعهدی، معاونت اول نخست‌وزیری و وزارت دفاع به قدرت بلا رقیب در دربار سعودی تبدیل شد، و به همین میزان شکست ها و پیروزی های دربار سعودی در پرونده وی ثبت شد.

شاهزاده جوان سعودی در حالی به استقبال سال جدید میلادی می رود که انبوهی از تجربه های شکست خورده و تصمیمات اشتباه در پرونده سه ساله وی در وزارت دفاع و پرونده شش ماهه وی در ولایتعهدی عربستان نوشته شده است.

شکست بن‌سلمان در سوریه و عراق

در سوریه، روند تحولات نظامی و سیاسی در حالی به نفع بشار اسد رئیس جمهوری سوریه و ارتش این کشور رقم خورده است، که عربستان سعودی در کنار ایالات متحده آمریکا اصلی ترین دشمن نظام سوریه بود و برای براندازی نظام سیاسی این کشور نه تنها از مخالفان مسلح سوری حمایت کرد، که بیشترین حمایت ها را از گروه های تروریستی و تکفیری در سوریه به عمل آورد.

به همین دلیل تحلیل گران منطقه ای و بین المللی به اتفاق، شکست داعش در سوریه و عراق را به منزله شکست راهبرد براندازانه آمریکا و شخص محمد بن‌سلمان در این دو کشور قلمداد کردند.

در پی شکست داعش در عراق و سوریه، طرح براندازانه جدید با محوریت حمایت از جدایی طلبی کردها ابتدا در عراق آغاز شد و سپس در سوریه با حمایت آشکار ائتلاف آمریکایی – سعودی از جبهه دموکراتیک کرد سوریه ادامه یافت.

اما این طرح نیز به سرانجام نرسید و با بازگشت مقتدرانه ارتش عراق به اقلیم کردستان با شکست مواجه شد. هر چند در سوریه همچنان تحرکات امریکایی – سعودی برای حمایت از کردها در شمال شرق این کشور ادامه دارد.

ناکامی بن‌سلمان در یمن

پرونده بعدی منطقه ای که محمد بن سلمان از آغاز تصدی خود بر وزارت دفاع عربستان گشود، جنگ ائتلاف سعودی علیه یمن است، که با گذشت حدود سه سال به باتلاقی برای نظامیان ائتلاف سعودی تبدیل شده است، به گونه ای که نه امیدی به پیروزی در این جنگ برای نظامیان ائتلاف باقی مانده است، و نه خروجی آبرومندانه از این باتلاق برای عربستان متصور است.

بن‌بست سعودی در قطر

ناکامی دیگر محمد بن‌سلمان در بحران قطر روی داده است. بحرانی که با هدف تسلیم دوحه در برابر اراده ریاض آغاز شد، اما نه تنها به این هدف نزدیک نشد، که راهبری ادعایی عربستان سعودی بر جهان عرب و کشورهای حاشیه خلیج فارس را با چالش جدی مواجه کرد و پیامدهای مخرب آن موجبات تزلزل در ارکان شورای همکاری خلیج فارس را پدید آورد.

نه به بن‌سلمان در لبنان

پرونده ناکامی محمد بن‌سلمان به عنوان سکان دار واقعی سیاست در عربستان سعودی با حصر منجر به استعفای تحمیلی سعد حریری، نخست وزیر لبنان کاملتر شد.

این اشتباه راهبردی ریاض به نقطه پایانی برای اعتماد گروه های لبنانی به آل سعود و رسوایی بیشتر عربستان در افکار عمومی عربی و اسلامی تبدیل شد، و پرده از حقیقت مداخله جویانه حکام سعودی در تحولات کشورهای عربی برداشت.

پایگاه گلوبال ریسرچ در تحلیلی به قلم «جنا نخال» روزنامه‌نگار لبنانی نوشت: بازداشت نخست‌وزیر توسط سعودی‌ها، می‌توانست موجب شکاف در داخل نظام سیاسی و بروز درگیری‌های داخلی شود که البته به لطف اتحاد ملی لبنانی‌ها این امر به نفع جریان آمریکایی- سعودی محقق نشد.

سیاه‌روئی آل سعود در مساله قدس

و جدیدترین شکست راهبردی محمد بن‌سلمان در سیاست های منطقه ای، متهم شدن به همراهی با دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا در اعلام شهر بیت المقدس به پایتختی رژیم صهیونیستی است.

در این موضوع اگر چه مقامات ریاض تلاش کرده اند خود را همراه با جامعه جهانی و ملت های عربی – اسلامی نشان دهند و تصمیم ترامپ را اشتباه بخوانند، اما تحرکات وسیع عربستان برای عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی و همسویی محض با سیاست های خاورمیانه ای آمریکا تصویر دیگری از سیاست عملی عربستان در مساله فلسطین به نمایش گذاشت.

شعارهای ضد سعودی تظاهرکنندگان اردنی در تظاهراتی که علیه تصمیم ترامپ درباره بیت المقدس سر داده شد نشان داد که ملت های عرب برخلاف ادعای مقامات سعودی، عربستان را در توطئه یهودی سازی بیت المقدس و خیانت به آرمان فلسطین شریک و سهیم می دانند.

آتش زدن تصاویر پادشاه و ولیعهد عربستان در غزه که در روزهای اخیر در رسانه های خبری جهان به شکل وسیعی بازتاب یافته است، نشان دیگری از انزجار فزاینده افکار عمومی مسلمانان و اعراب از خاندان سعودی است، و شکست سیاست های منطقه ای آل سعود را حکایت می کند.

رویاهای بر باد رفته بن‌سلمان

به همه این موارد باید شکست محمد بن‌سلمان در طرح های بلند پروازانه اش برای رهبری سیاسی و نظامی جهان عرب و جهان اسلام اشاره کرد.

ولیعهد عربستان سعودی که هفت ماه پیش در اولین سفر خارجی دونالد ترامپ میزبان وی بود و با قراردادهای نجومی 500 میلیارد دلاری از وی پذیرایی کرد، تلاش وسیعی برای سامان دهی یک ائتلاف ادعایی با حمایت آمریکا انجام داد و از طرح هایی مثل تاسیس مرکز مبارزه با تروریسم به مرکزیت ریاض و ایجاد ائتلاف نظامی عربی - اسلامی موسوم به ناتوی عربی پرده برداشت.

طرح های خامی که جز در خیال سران سعودی محقق نشد و با اولین مخالف خوانی کشور کوچکی مثل قطر از بنیان بر افتاد و هیچ نام و نشانی از آنها باقی نماند.

همه این ناکامی ها، عربستان سعودی و سکان دار واقعی این کشور یعنی محمد بن سلمان را در بی ثبات ترین شرایط داخلی و منطقه ای قرار داد، به گونه ای که روزنامه ایندیپندنت انگلستان از وی به عنوان بازنده‌ترین چهره سال خاورمیانه یاد کرد.

یوسف اسماعیلی / جام جم آنلاین