امید مقامات اربیل به رایزنی با بغداد

شرط بارزانی برای مذاکره بدون پیش شرط

به گزارش جام جم آنلاین «هیمن هورامی» مشاور سیاسی بارزانی در صفحه توییتری خود نوشت: بارزانی در این نشست تأکید کرد که اقلیم کردستان برای گفت‌وگو با بغداد «بر اساس دستور کار باز و بدون پیش‌شرط و در زمان مشخص» آماده است.

دیدار جبوری با مسعود بارزانی ساعاتی پس از دیدار مسعود بارزانی با ایاد علاوه و عثمان النجیفی دو تن از معاونان رئیس جمهوری عراق صورت گرفته است. بارزانی، نجیفی و علاوی در این دیدار درباره از سرگیری مذاکرات اربیل – بغداد به توافقی شامل چهار محور دست یافتند.

در این دیدار بارزانی پذیرفت که در ازای لغو تحریم‌های بغداد علیه اقلیم کردستان، مذاکره با گروه‌های اصلی سیاسی عراق را از سر بگیرد.

مسعود بارزانی پس از برگزاری همه‌پرسی سئوا‌ل‌ برانگیز در اقلیم کردستان بارها از آمادگی برای مذاکره با بغداد خبر داد، اما دولت بغداد هرگونه مذاکره را منوط به لغو نتایج همه‌پرسی استقلال و بازگشت به شرایط پیش از همه‌پرسی اعلام کرد.

نکته مهم درباره گفتگوی مسعود بارزانی با رئیس پارلمان عراق تاکید وی بر مذاکره با دستور کار آزاد و بدون پیش شرط است. به باور تحلیل گران سیاسی، تاکید بارزانی بر مذاکره بدون پیش شرط، نوعی شرط گذاری برای آغاز مذاکرات با بغداد است.

این درحالی است که بارزانی با برگزاری همه پرسی مورد مخالفت دولت، پارلمان و دیوان عالی عراق عملا همه قوانین ملی را زیر پا نهاده و یک گام به سوی اهداف غیر ملی و مغایر با قانونی اساسی عراق برداشته است.

بعلاوه مذاکره بدون پیش شرط، پیشنهاد حیدرالعبادی نخست وزیر عراق قبل از برگزاری همه پرسی در اقلیم کردستان عراق بود، و اینکه بارزانی پس از برگزاری همه پرسی خواستار مذاکره بدون پیش شرط شده است، به معنای تحمیل موضع اربیل بر دولت مرکزی عراق و لغو شرط بغداد (لغو نتایج همه‌پرسی) به رغم بقای شرط اربیل (التزام به نتایج همه پرسی) است.

واکنش دولت عراق

سخنگوی دولت عراق، روز یکشنبه اعلام کرد که دولت عراق هیچ مسئولیتی را در قبال توافقات صورت گرفته میان بارزانی با «عثمان النجیفی» و «ایاد علاوی» معاونان رئیس‌جمهور عراق نمی‌پذیرد و این توافقات برای دولت الزام آور نیست.

سعد الحدیثی افزود: دولت عراق اقدامات خارج از چارچوب قانون اساسی را به رسمیت نمی‌شناسد و موضع خود را در قبال همه‌پرسی جدایی منطقه کردستان تغییر نمی‌دهد.

رئیس ائتلاف دولت قانون، بزرگترین حزب حاضر در پارلمان عراق هم این دیدارها را مردود اعلام کرد.

نوری مالکی رئیس ائتلاف دولت قانون عراق گفت: تحریم‎ها و تدابیر تنبیهی دولت مرکزی عراق علیه اربیل با مصوبه مجلس عراق اجرا شده است، و برداشتن این تحریم‌ها هم منوط به مصوبه مجلس است.

علی العلاق، نماینده عضو دولت قانون در پارلمان عراق هم گفت: توافق علاوی و جبوری با مسعود بارزانی درباره لغو تدابیر دولت علیه اقلیم کردستان، توافق شخصی است و دولت و پارلمان عراق این تصمیمات را نخواهند پذیرفت.

ضرورت توقف روند استقلال

تقاضای مذاکره بدون پیش شرط اقلیم کردستان از بغداد درحالی است که اربیل همچنان به تحرکات خود در مسیر استقلال ادامه می‎دهد، و اول نوامبر برابر با 10 آبان ماه آینده را به عنوان زمان برگزاری انتخابات پارلمانی و ریاست اقلیم بر مبنای اقلیم مستقل تعیین کرده است.

در همین چارچوب کمیته انتخابات اقلیم کردستان ضمن مخالفت با نامزدی «محمد توفیق رحیم» از رهبران جنبش تغییر (گوران) در مسیر تداوم ریاست مسعود بارزانی بر اقلیم گام برداشته است.

مسعود بارزانی در دو دوره ریاست اقلیم کردستان عراق را بر عهده داشته و در سال 2013، پارلمان محلی اقلیم کردستان ریاست وی را برای دو سال دیگر تا سال 2015 تمدید کرد، و پس از آن هم به دلیل لغو نشست‌های پارلمان در دو سال گذشته همچنان در این سمت باقی مانده است. به همین دلیل بارزانی قانونا نمی‌تواند بار دیگر نامزد ریاست اقلیم شود.

با این حال برخی تحلیل گران بر این باورند که کمیته انتخابات اقلیم می‌کوشد با مانع تراشی در برابر نامزدی تنها گزینه موجود برای ریاست اقلیم، شرایط را برای پارلمان، جهت بازنگری در قوانین انتخابات ریاست اقلیم فراهم کند.

به عبارت دیگر، در صورت اصرار کمیته انتخابات بر جلوگیری از نامزدی محمد توفیق ابراهیم، پارلمان اقلیم دو گزینه پیش رو خواهد داشت: گزینه اول به تاخیر انداختن انتخابات ریاست اقلیم و تمدید ریاست بارزانی و گزینه دوم تغییر قانون انتخابات و تمهید شرایط برای نامزدی مجدد بارزانی.

نکته دیگر در انتخابات اول نوامبر در اقلیم کردستان عراق تلاش برای برگزاری انتخابات در مناطق مورد مناقشه میان اربیل و بغداد است. مناطقی نظیر کرکوک، خانقین و بخش‌هایی از استان‌های نینوا و صلاح‌الدین که اقلیم کردستان در جریان جنگ با داعش و برخلاف تقسیمات سرزمینی عراق این مناطق را به قلمرو خود ضمیمه کرده است.

آنچه مسلم است، اربیل در این دو رویداد آشکارا درحال حرکت در مسیر سیاست استقلال اقلیم کردستان با مرزهای خودخوانده است، و در چنین شرایطی تقاضای مذاکره بدون پیش شرط از بغداد به معنای تحمیل شرایط اقلیم بر دولت مرکزی عراق است، و به نظر می‌رسد، بغداد چنین مذاکره‌ای را نخواهد پذیرفت، و همچنان بر لغو نتایج همه پرسی استقلال و اقدامات مترتب بر آن جهت مذاکره با اربیل اصرار خواهد ورزید.

اربیل و سیاست عمل انجام شده

سیاست مسعود بارزانی در برگزاری همه پرسی اقلیم کردستان عراق مبتنی بر قرار دادن دولت مرکزی در برابر «عمل انجام شده» است. در واقع مقامات اربیل به رغم مخالفت وسیع داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی، اقدام به برگزاری همه پرسی غیرقانونی کرده‌اند تا از ظرفیت این همه‌پرسی برای پیشبرد اهداف بعدی خود و تحمیل فشارها بر دولت مرکزی بهره بگیرند.

تلاش برای توافق یکجانبه با طرف‌های سیاسی در عراق به جای آغاز مذاکره مستقیم با بغداد هم تاکتیک تازه اربیل برای ایجاد شکاف در دولت مرکزی ارزیابی می‌شود. در این چارچوب اقلیت‌های سیاسی در عراق و طرف‌های مخالف با دولت مرکزی هدف اصلی رایزنی‌های اربیل به شمار می‌آیند.

با این حال موضع سخنگوی دولت عراق در رد توافقات معاونین رئیس جمهوری عراق با رئیس اقلیم کردستان حاکی از آن است که بغداد بنا ندارد در برابر سیاست «عمل انجام شده» و ابتکار اربیل برای ایجاد شکاف در بغداد مسیر انفعلال و عقب نشینی را در پیش بگیرد.

یوسف اسماعیلی/ جام جم آنلاین