د مثل دانلود د مثل دزدی

اما همه می‌دانیم در پس این لذت اولیه تماشای فیلم به این شکل، عمل ناپسند دانلود غیرقانونی و غیرمجاز موضوعیت پیدا می‌کند، بویژه این‌که بحث سینمای ایران مطرح باشد. سینمای نحیف ما به لحاظ اقتصادی به اندازه کافی با انواع و اقسام مشکلات دست و پنجه نرم می‌کند، چه رسد به این‌که پای دانلود غیرقانونی و غیرمجاز به میان بیاید که همان اندک فرصت‌های بازگشت سرمایه را هم از بین می‌برد و ضربه‌ای جبران ناپذیر به این هنر ـ صنعت در کشور می‌زند. مهم‌تر از همه، بحث شرعی ماجراست که توقع می‌رود مردم معتقد ما با لحاظ و رعایت این نکته، از این عمل که به مثابه نوعی دزدی محسوب می‌شود، دوری و فیلم‌ها را از طریق قانونی دانلود و تماشا کنند.

دانلود غیرقانونی فیلم‌ها در زمانی که لوح‌های فشرده‌ای چون سی‌دی و دی‌وی‌دی بتدریج جای خود را به گزینه‌های اینترنتی و دریافت و تماشای فیلم از طریق فضای مجازی می‌دهد، بارزتر و برجسته تر است و لزوم برخورد با آن توسط دستگاه‌های نظارتی مرتبط و متولیان فرهنگی و سینمایی همچون وزارت ارشاد و سازمان سینمایی برای حمایت از سینما و سینماگران بیش از پیش احساس می‌شود.

ضرورت فرهنگ‌سازی

حبیب اسماعیلی، تهیه‌کننده و پخش‌کننده سینمای ایران درباره موضوع دانلود غیرمجاز فیلم‌ها به جام‌جم گفت: دانلود غیرقانونی مساله‌ای است که در همه دنیا اتفاق می‌افتد و وقتی فیلمی اکران می‌شود، افرادی بلافاصله به دنبال انتشار غیرقانونی آن هستند. منتهی آنها ضوابط و قوانینی دارند که متاسفانه در ایران رعایت نمی‌شود. زمان سینمای آنالوگ، تلاش می‌کردیم همه نوع محافظت را از فیلم‌های 35 میلیمتری کنیم که فقط زمان اکران، منتشر شود، اما الان در زمان سینمای دیجیتال باید محافظت بیشتری از فیلم‌ها کرد که گرفتار انتشار و توزیع غیرقانونی نشوند.

این سینماگر افزود: ما در یک کشور اسلامی زندگی می‌کنیم و همه به کسب نان حلال اعتقاد داریم، بنابراین تحت هر شرایط و با نگاه اسلامی و ایرانی، دانلود غیرقانونی فیلم‌ها، دزدی و قاچاق محسوب می‌شود. الان وضعیت طوری شده که فیلم فقط یک روز وارد شبکه ویدئویی می‌شود، اما در کمترین زمان ممکن برای دانلود رایگان روی برخی سایت‌ها قرار می‌گیرد یا شاهد پخش آن از بعضی شبکه‌های ماهواره‌ای هستیم و یکی از دلایل این مساله این است که ما قانون کپی رایت نداریم.

اسماعیلی تاکید کرد: باید در این زمینه فرهنگ‌سازی کرد، ضمن این‌که خود مردم وجدان دارند و می‌توانند نظر مراجع را در این خصوص بدانند و به آن عمل کنند. برای تولید همه این فیلم‌ها که راحت و غیرمجاز دانلود می‌شوند، کلی زحمت کشیده و هزینه شده است. اطلاع دارم که در برخی مراکز فروش فیلم‌های ویدئویی در شهرستان‌ها گاهی فقط یک نسخه از فیلم را می‌خرند و بقیه را به‌صورت کپی می‌فروشند! جدیدا هم که چند فیلم را در یک فلش می‌ریزند و به مشتری‌ها عرضه می‌کنند.

مدیر موسسه رسانه فیلمسازان مولود ادامه داد: هر زمانی که دوستان انتظامی و قضایی با کمک و همراهی مسئولان و مدیران سینمایی و اهالی سینما در این زمینه وارد گود شده‌اند، جلوی این اتفاق گرفته شده است. انتظار می‌رود این عزیزان در تخلف‌ها و جرایم تازه هم ورود و با مجرمان برخورد کنند و با همراهی شبکه‌های مخابراتی جلوی این اتفاق را بگیرند.

ضعف مدیریت فرهنگی

کاظم راست‌گفتار، نویسنده و کارگردان سینما در گفت‌وگو با جام‌جم، جلوگیری از دانلود غیرقانونی فیلم‌ها و صیانت از آثار سینمایی را وظیفه مدیریت فرهنگی و سینمایی کشور دانست و گفت: دلیل این مساله به سیستم نظارتی کشور ما برمی‌گردد که چشم روی این اتفاق بسته است.

کارگردان فیلم‌های «آشوب» و «نقاب» ادامه داد: نهادهای سینمایی فیلمسازان و تهیه‌کننده‌ها را برای اخذ مجوزهای ساخت و نمایش، زیر منگنه قرار می‌دهند و همه هم از آنها تبعیت می‌کنند، اما همین نهادها و همین قانون در جایی که باید از اهالی سینما و فیلم‌ها حمایت کند، ساکت هستند. این نقص بزرگ سیستم مدیریت فرهنگی ماست که هنرمند را از وجوه مختلف کنترل می‌کند، اما وقتی هنرمند در همان چارچوب تعیین شده حرکت می‌کند، از او و اثر هنری‌اش حفاظت و مراقبت نمی‌کنند؛ اثری که او و همکارانش با زحمت و هزینه زیاد آن را ساخته‌اند. گاهی سازندگان آثار هزینه زندگی‌‌شان را به پای تولید و ساخت فیلم‌ها می‌ریزند، اما با کارهایی همچون دانلود غیرقانونی فیلم‌ها و نبود نظارت و حمایت در این خصوص متحمل ضرباتی سنگین و جبران‌ناپذیر می‌شوند.

راست‌گفتار افزود: چطور براحتی آدم‌های غیرمسئول این فیلم‌ها را برای دانلود روی سایت‌ها قرار می‌دهند و کسی نمی‌تواند جلوی آنها را بگیرد؟ به نظرم این مساله برای مدیریت فرهنگی اهمیت ندارد، وگرنه کنترل کردن و برخورد با خاطیان که کاری ندارد و بسرعت قابل پیگیری است. پلیس فتا و دادگاه جرایم رایانه‌ای براحتی می‌تواند به این مساله ورود کند و در کمترین زمان ممکن می‌توان با شناسایی آی‌پی، مجرمان را دستگیر و مجازات کرد. اما در عمل هیچ اقدامی صورت نمی‌گیرد، به نظرم این یک دهن‌کجی به جماعت هنرمند است، چون مساله فقط سینما هم نیست و موسیقی و کتاب و هر چیزی که قابل توزیع در فضای مجازی باشد، در این زمینه ضربه می‌خورد و دودمان هنرمندان را به باد می‌دهد. این‌که منفعتی در این روند وجود دارد که از آن جلوگیری نمی‌کنند، بحث دیگری است.

ضربات سنگین به اقتصاد سینما

داریوش بابائیان، تهیه‌کننده سینما درباره این موضوع به جام‌جم گفت: تماشاگران سینما همیشه در زمان اکران فیلم‌های مختلف با 10 درصد بالا و پایین، جمعیت ثابتی هستند. اما بخشی از تماشاگران هم فیلم‌ها را از طریق شبکه نمایش خانگی دنبال می‌کنند، اما با روش‌هایی چون کپی غیرمجاز و دانلود غیرقانونی فیلم‌ها. تلویزیون هم دیگر مثل گذشته فیلم نمی‌خرد، درنتیجه رایت‌هایی که برای تهیه‌کننده‌های سینما درآمدزا بود دیگر تقریبا وجود ندارد.

تهیه‌کننده فیلم‌های «زهرعسل» و «چپ دست» افزود: دانلود غیرمجاز فیلم‌ها به معضلی اساسی در سینمای ایران تبدیل شده است و باعث شده ضربات سنگینی به اقتصاد سینما وارد شود. این مساله باعث شده تهیه کننده بخش خصوصی که در این سینما سرمایه‌گذاری می‌کرد، حالا وحشت کند و به این راحتی فیلمی تهیه نخواهد کرد، مگراین‌که فیلم‌هایی با پول‌های اسپانسری و بادآورده رانتی ساخته شود و برایشان مهم نباشد که فیلم دانلود غیرقانونی شود و به تاراج برود. به این دلیل که این عده پول‌هایی می‌گیرند و در همان مرحله تولید، به سود می‌رسند.

بابائیان تاکید کرد: به نظرم اگر دولت و وزارت ارشاد و سازمان سینمایی بخواهد حمایت کند، می‌تواند براحتی با مساله دانلود غیرمجاز فیلم‌ها و نمایش آنها از طریق شبکه‌های ماهواره‌ای برخورد کند و جلوی این موضوع را بگیرد. دولت می‌تواند به سازندگان آثار سینمایی و اهالی سینما یارانه بدهد تا آنها با جان و دل فیلم بسازند و بدانند که چندان دچار ضرر و زیان نخواهند شد، وگرنه با این روند همه زمین خواهند خورد.

نظر مراجع تقلید درباره نسخه‌های غیرقانونی فیلم‌ها

مقام معظم رهبری: به‌طور کلی حکم این‌گونه امور تابع قوانین و مقررات نظام جمهوری اسلامی است، و باید طبق آن عمل شود و تخلف آن جایز نیست.

آیت‌الله سیستانی: چاپ و نشر آنها اگر برخلاف قانون باشد، اشکال دارد.

آیت‌الله شبیری زنجانی: این عمل حرام است. تکثیر بدون اجازه تولیدکننده موجب برهم زدن نظم عمومی و
هرج و مرج می‌شود.

آیت‌الله مکارم شیرازی: این کار جز با رضایت تولیدکنندگان اصلی آن جایز نیست.

آیت‌الله حسینی‌شاهرودی: چنانچه تکثیر آن موجب خسارت شود، ضامن خسارت می‌شود ولی اگر موجب عدم‌النفع باشد، ضامن نیست.

آیت‌الله نوری‌همدانی: کپی گرفتن از فیلم‌های مزبور بدون اجازه صاحبان امتیاز جایز نیست و حرام می‌باشد و ضامن هستند.

آیت‌الله صافی‌گلپایگانی: کپی‌رایت و امثال آن وجه شرعی ندارد و در صورتی که در ضمن معامله سی‌دی شرط شود که از آن نسخه‌برداری نشود باید مطابق شرط عمل شود و تخلف از آن تکلیفاً جایز نیست.

آیت‌الله صانعی: اقدام به تکثیر آثار دیگران که مورد منع آنان است فعل حرام و غیرجایز است «ولایحل مال امر مسلم الا بطیبه نفس منه» است و با فرض عدم رضایت به تکثیر علاوه بر حرمت، ضرر زننده ضامن خسارت‌های وارد نیز می‌باشد.

علی رستگار