جلال مقدم؛ غریب تاثیرگذار

تماشاگران نسل‌های جدید سینما احتمالا اصلا او را نشناسند، مگر آن شیفتگان واقعی و کنجکاوتر که آگاهند سینماگران موفق امروز بر شانه بزرگانی چون مقدم ایستاده‌اند و حالا بزرگی می‌کنند. بخشی از این مهجوریت به خود مقدم برمی‌گردد و او با وجود برخورداری از قامتی بلند و صدایی تیز و پرطنین، خیلی اهل خودنمایی نبود و گوشه‌نشینی و انزوا را ترجیح می‌داد. آن هم درحالی که به عنوان نویسنده و کارگردان جزو آغازگران موج نوی سینمای ایران بود و در دوران غلبه سینمای تجاری، تلاش می‌کرد طور دیگری به سینما نگاه کند. نویسنده «جنوب شهر» و «شب قوزی» در ادامه فیلم‌هایی ساخت که بویژه «فرار از تله» با استقبال خوبی مواجه شد.

یکی از مهم‌ترین فیلم‌های کارنامه مقدم، مستند «خانه خدا» است که درباره مراسم حج بود. این فیلم در میانه دهه 40 در سینماهای کشور اکران شد و نکته جالب آن‌که حتی خانواده‌های مذهبی که مخالف سینمای آن دوران بودند، صرفا برای دیدن این فیلم دینی به سینماها رفتند. قرار است نسخه ترمیم شده این فیلم در جشنواره جهانی فجر به نمایش درآید.

مقدم اما با روحیه غریبش این مسیر را ادامه نداد و بیشتر سال‌های پس از انقلاب را در تلویزیون و سینما به بازیگری پرداخت، هرچند برخی نقش‌آفرینی‌هایش بویژه در دندان مار، هامون، سرب، ردپای گرگ و سایه خیال، از توانایی او در بازیگری حکایت می‌کرد، اما اگر مقدم از پیله تنهایی خودخواسته‌اش بیرون می‌آمد و فضا برای کارگردانی او آماده می‌شد، سینمای ایران بهره و نصیب بیشتری از این هنرمند می‌برد.

مرگ مقدم هم همچون او غریب بود؛ تصادف با یک اتوبوس شرکت واحد در اسفند 74، 60 روز کما و سرانجام پایان زندگی در 29 فروردین، یعنی درست یک روز قبل از تولدش.

علی رستگار

سینما