بحران هویت با سودای زیبایی

بینی‌ها همه سربالا و قلمی، لب‌ها برجسته و پروتز شده، فک‌ها زاویه‌دار، ابروها کشیده و رو به بالا و پلک‌ها صاف و بدون افتادگی. به این چهره‌های شبیه به هم، اگر چال خنده را هم اضافه کنید، تصویر کامل می‌شود.

اتفاقی که بازار جراحی‌های زیبایی را به بازاری پرمشتری و همیشه شلوغ تبدیل کرده است؛ بازار داغی که هیچ‌وقت خلوت نمی‌شود و هر بار برای جذب مشتری‌ها، حربه‌ای جدید در آستین دارد. همین است که خیلی‌ها اول از جراحی بینی – پای ثابت جراحی‌های زیبایی- شروع می‌کنند و قدم به قدم جلو می‌روند، به لب و گونه و چشم و ابرو می رسند و در نهایت آنچه روی چهره آنها باقی می‌ماند ردپای جراحی‌ها و اعمال زیبایی مختلفی است که با آنچه در آلبوم‌های خانوادگی از تصویرشان در کودکی وجود دارد، بسیار متفاوت است. اتفاقی که ریشه‌هایش به تغییر در سبک زندگی و فرهنگ جامعه امروز می‌رسد.

موضوعی که کبری خزعلی، نماینده شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده درباره‌اش به جام‌جم هشدار می‌دهد و می‌گوید: جامعه امروز ما با بحران هویتی روبه‌رو شده که از جامعه غرب به ما تحمیل شده است. این بحران هویت بخصوص بین جوانان به‌وجود آمده است و بیشتر از همه بین دختران جوان دیده می‌شود تا جایی‌که آنها خودشان را ارزشمند نمی‌بینند مگر این‌که عمل جراحی زیبایی انجام دهند و این اتفاق به یک عمل و دو عمل هم خلاصه نمی‌شود و هربار یک عمل زیبایی جدید انجام می‌دهند.

خزعلی ادامه می‌دهد: این‌که یک نفر حس می‌کند باید چهره‌اش را تغییر بدهد تا مطلوب جامعه باشد، نشانه بحران هویت در اوست. نکته مهم این‌جاست که چون سلیقه جامعه دائما در حال تغییر است، این گروه مدام به دنبال انطباق خود با این سلیقه و ذائقه جدید هستند. در نتیجه می‌بینیم که جوان‌ها بخصوص دختران در جامعه امروز ما تبدیل شده‌اند به یک کپی یکسان و قطعاتی از یک پازل که دشمن با تهاجم فرهنگی مدام برشکل ظاهری‌شان تاثیر می‌گذارد.

عضو شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده ریشه این اتفاق را در مسائل فرهنگی می‌داند و می‌گوید: متولیان امور فرهنگی کشور باید نظارت بیشتری بر این اتفاق داشته باشند و با فرهنگ‌سازی در مقابل این حرکت بایستند.

وقتی هویت جسمانی پررنگ می‌شود

رواج انواع و اقسام جراحی‌های زیبایی موضوعی است که مورد توجه حجت‌الاسلام محمدرضا سالاری‏فر روان‌شناس و عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه هم قرار می‌گیرد.

سالاری‌فر درباره دلایل اقبال جوانان به جراحی‌های زیبایی در جامعه امروز به جام‌جم می‌گوید: هویت افراد ابعاد مختلف دارد، اما گاهی افراد به دلایل مختلف فقط به بعد جسمانی توجه می‌کنند، به بدن خود اهمیت می‌دهند و همه هویت و شخصیت خود را در همین موضوع می‌بینند. طبیعتا وقتی تمرکز بر این موضوع قرار گرفت،‌ تمام وقت، انرژی و سرمایه‌گذاری هم روی همین موضوع گذاشته می‌شود.

سالاری‌فر می‌افزاید: ریشه این روند به این موضوع می‌رسد که دیگر ابعاد هویتی در جامعه کمرنگ شده‌اند، ‌برای مثال هویت‌های علمی، اخلاقی، اجتماعی، ‌معنوی و... همگی تحت‌الشعاع موضوعات مختلف قرار گرفته‌اند. در حقیقت وقتی افراد جامعه سایر ابعاد هویتی‌شان را به فراموشی سپرده و روی هویت جسمانی‌شان متمرکز ‌شوند، جراحی‌های زیبایی رونق پیدا می‌کند.

این عضو هیات علمی دانشگاه در ادامه با تاکید بر نقش موثر رسانه‌ها در فرهنگ‌سازی می‌گوید: وقتی رسانه‌های مختلف تمرکز و تاکیدشان بر ابعاد ظاهری انسان‌ها باشد؛ ‌بر صورت، ‌بدن و ابعاد جسمی از نظر لاغری، قدبلندی و... جراحی‌های زیبایی هم داوطلبان بیشتری پیدا می‌کنند و از آنجایی که خصلت کمال‌گرایی در انسان‌ها وجود دارد، ‌این گروه بعد از جراحی بینی، به فکر ایده‌آل کردن بقیه اعضای بدن خود می‌افتند و موجی از جراحی‌های زیبایی در جامعه به راه می‌افتد.

بازار داغ جراحی‌های زیبایی باوجود هزینه‌های گزاف

حکایت همه آنهایی که در تمامی فصول سال، با عجله کلینیک‌های زیبایی و مطب پزشکان مختصص جراحی پلاستیک را بالا و پایین می‌کنند تا از صف جراحی‌های زیبایی عقب نمانند حکایت غریبی است؛ آنها را خیلی راحت می‌توان پیدا کرد، آدم‌هایی که با دیدن تبلیغات ریز و درشت زیبایی، به فکر تغییر ظاهر و زیبایی می‌افتند. تبلیغاتی که حالا به‌واسطه حضور در دنیای مجازی، راحت‌تر مشتری جذب می‌کنند. ما شماره یکی از مراکز فعال در صفحه اینستاگرامی با 26 هزار دنبال‌کننده را پیدا می‌کنیم. تماس می‌گیریم و قیمت جراحی چال خنده و زاویه‌سازی فک را می‌پرسیم و خانم منشی بعد از مشورت با پزشک مرکز از هزینه یک میلیون تومانی برای هر چال و هزینه یک میلیون و 800 هزارتومانی تا دو میلیون و 500 هزارتومانی برای زاویه‌سازی فک و چانه خبر می‌دهد.

مبالغی که وقتی در کنار سایر هزینه‌ها برای جراحی بینی، لیف صورت،‌ جراحی پلک، پروتز و برجسته‌سازی لب قرار می‌گیرد، بار هنگفتی را به خانواده‌ها تحمیل می‌کند و با این حال بازهم مورد استقبال نسل جوان قرار می‌گیرد.

دکتر امان‌الله قرایی‌مقدم، جامعه‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی درباره چرایی این اتفاق می‌گوید: زیبایی در هر جامعه‌ای تحت‌تاثیر فرهنگ آن جامعه قرار دارد و در خود همان جامعه هم براساس قشر و طبقه معیارهای متفاوتی دارد. با این حال در جامعه امروز ما زیبایی و سبک آرایش و... بشدت تحت تاثیر رسانه‌های گروهی و جمعی قرار گرفته است و یکی از مهم‌ترین عوامل در این زمینه، ‌تماشای فیلم‌های سینمایی و الگوبرداری از آنهاست.

نوکیسه‌ها در اول صف

قرایی‌مقدم با اشاره به این‌که این الگوبرداری در جوامع دیگر نیز شایع است، می‌گوید: درحال حاضر نوعی فرهنگ جهانی در زمینه زیبایی و آرایش و پیرایش به‌وجود آمده است که شدیدا تحت‌تاثیر الگوهای هنرپیشه‌های غربی است و متاسفانه این فرهنگ به درون جامعه ما هم نفوذ کرده است.

این جامعه‌شناس در توضیح بیشتر می‌گوید: امروز به دلیل در دسترس بودن اطلاعات در دنیای مجازی،‌ برنامه‌های ماهواره‌ای و... خوراکی در اختیار مردم جامعه ما قرار گرفته است که ذائقه آنها را تغییر داده است. به این ترتیب جوانان ما از هنرپیشه‌های غربی و حتی هنرپیشه‌های سریال‌های ترکیه‌ای الگوبرداری کرده‌اند. وقتی این الگوبرداری به فرهنگ جامعه ما تبدیل شود سبک زندگی ما را هم تغییر می‌دهد و همه از خود بیگانه می‌شوند.

قرایی‌مقدم هشدار می‌دهد: از همه بیشتر افرادی تحت تاثیر این الگوسازی قرار می‌گیرند که از نظر اجتماعی در مرتبه بالایی نیستند، اما بر اثر وقایع اقتصادی مرتبه اجتماعی‌شان به ناگاه تغییر کرده؛ تازه به دوران رسیده‌اند و حالا می‌خواهند سری بین سرها دربیاورند و نظر بقیه را به خودشان جلب کنند و از آنجایی که چیزی در چنته ندارند به تغییر ظاهر خود متوسل می‌شوند.

مینا مولایی - جامعه