سیگنال‌هایی از سوی عربستان به صورت مستقیم نداشتیم / گفتگو تنها راه است

حسین صادقی، آخرین سفیر ایران در عربستان معتقد است، براساس نشانه‌هایی که از شرایط داخلی عربستان سعودی، منطقه‌ای و بین‌المللی مشاهده می‌شود، این کشور باید به این جمع‌بندی رسیده باشد که بهترین گزینه برای حل مشکلاتش با ایران، گفت‌وگوست.

وی در مصاحبه‌ای که با ویژه‌نامه جام‌سیاست کرده، چشم‌انداز مناسبات سیاسی دو کشور را مثبت ارزیابی کرده، اما تاکید‌ می‌کند که این چشم‌انداز مثبت در آینده نزدیک محقق نخواهد شد و البته تحقق آن چندان دور هم نخواهد بود.

مشروح این ‌گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

عربستان سعودی با بهانه‌هایی واهی، روابط خود را با کشورمان قطع کرده و اقدامات سلسله‌واری را علیه تهران انجام می‌دهد که البته هیچ‌یک به نتیجه نرسیده و نمی‌رسد. فکر می‌کنید شوی تبلیغاتی عربستان علیه ایران چقدر دوام خواهد آورد؟

باورم این است که عربستان باید واقع‌بینانه برخورد کند. راه دیگری وجود ندارد. یا باید اوضاع فعلی و روش خصمانه‌ای که بین دو کشور هست، ادامه یابد یا این‌که بتوانیم یک نوع رشد و بلوغ از خود نشان بدهیم. دو کشور همسایه و مسلمان هستیم و اشترکات فرهنگی زیادی داریم. بهترین گزینه فراروی ما گفت‌وگوست و در حال حاضر تصور می‌کنم عربستان سعودی هم به این جمع‌بندی رسیده باشد که بهترین گزینه گفت‌وگوست.

یعنی در طول این مدت سیگنال‌هایی از سوی عربستان مبنی بر انجام گفت‌وگو داشته‌ایم؟ چون در ظاهر، آل‌سعود تنها پروژه تخریب ایران را ادامه داده است؟

سیگنال‌هایی از سوی این کشور به صورت مستقیم نداشتیم، اما براساس نشانه‌هایی که از شرایط داخلی عربستان سعودی، منطقه‌ای و بین‌المللی مشاهده می‌کنم به صورت طبیعی عربستان سعودی باید به این جمع‌بندی رسیده باشد که بهترین گزینه گفت‌وگوست.

تحلیلگران معتقدند که حاکمان جدید سعودی، بی‌تجربه و فاقد هوش سیاسی هستند. فکر می‌کنید آنها به آن درجه از بلوغ می‌رسند که متوجه شوند منافعشان در قبال گفت‌وگو و همراهی با ایران است؟

با توجه به قرائن و شواهدی که وجود دارد، سعودی باید به این جمع‌بندی رسیده باشد که منافعش در پرتو عادی‌سازی روابط با ایران و اعتمادسازی است. تصور می‌کنم در این صورت بسرعت بتوانیم موانع موجود را برطرف کنیم. باید دو طرف اراده کنند که منافعشان در گرو همکاری مشترک است و همدیگر را باید به رسمیت بشناسند. نکته بعدی این که در دنیای کنونی هیچ کشوری بویژه در منطقه نمی‌تواند تامین‌کننده امنیت منطقه‌ای باشد و برقراری امنیت باید در پرتو یک همکاری مشترک باشد.

فکر می‌کنید در مورد برقراری روابط ایران و عربستان نیاز به میانجیگری کشور ثالثی وجود دارد یا دو کشور باید با گفت‌وگوی مستقیم مشکلات موجود را برطرف کنند؟ در واقع این امکان وجود دارد که ریاض بخواهد با میانجی قرار دادن دیگران، گذشته را جبران کند؟

هیچ نیازی به واسطه نیست و مخالف میانجیگری‌ام. هر دو کشور آگاه بوده و در ضمن مسلمان هستیم و یکی از شعارهایی که هر دو طرف مطرح می‌کنند، وحدت و یکپارچگی در جهان اسلام است. این شکافی که میان دو کشور به وجود آمده، بیشترین منافع را نصیب اسرائیل کرده است. بنابراین هرچقدر بین تهران و ریاض نزدیکی وجود داشته باشد، عرصه سوءاستفاده یا بازیگری دشمنان اسلام کمتر می‌شود. البته این گفت‌وگو باید چالشی باشد، اما متاسفانه گفت‌وگوی مستقیم را یاد نگرفته‌ایم. معتقدم تقریبا 12 سال گفت‌وگوی جدی میان دو کشور وجود نداشته و صرفا رفت و آمد بین دو کشور بوده است.

شاید دلیل نبود این دست گفت‌وگوها، سیاست‌های خصمانه ریاض بوده است. عربستان مدت‌هاست که جنگ سرد علیه ایران به راه انداخته و البته در این پروژه شکست خورده است. آخرین این دست فشارها به کشورمان، ماجرای قطع رابطه بود که بهانه‌جویی کردند...

نگاه عربستان سعودی به ایران، مبتنی بر واقعیت نیست. عربستان تحولات منطقه‌ای را بعد از سال 2003 به نفع ایران دید که مهم‌ترین آن برجام بود. این کشور احساس کرد به حاشیه رانده می‌شود. این در حالی است که ایران هیچ زمانی خواهان به حاشیه راندن یا نادیده گرفتن عربستان نبوده است. عربستان به عنوان یک کشور بزرگ منطقه و مسلمان است و حرمین شریفین در آن سرزمین واقع شده است. اینها واقعیت‌هایی است که هیچ کسی نمی‌تواند آن را نادیده بگیرد و از سوی دیگر عربستان سعودی هم نباید نقش ایران را نادیده بگیرد. ایران و عربستان به عنوان دو کشور بزرگ تاثیرگذار در جهان اسلام هستند. اما عربستان باید این موضوع را در نظر داشته باشد که برخی اقدامات‌ موجب تخریب چهره‌اش شده است. از جمله اینها می‌توان به حمایت این کشور از گروه‌های تروریستی اشاره کرد. بنابراین عربستان باید در سیاست‌هایش بازنگری جدی داشته باشد و نگاهش را نسبت به ایران اصلاح کند. عربستان باید نسبت به فاجعه منا عذرخواهی می‌کرد و مسئولیت آن را به عهده می‌گرفت، اما متاسفانه نه‌ فقط این اقدام را انجام نداد بلکه در مورد قطع رابطه با ایران بسیار شتابزده عمل کرد.

با توجه به اظهارات جنابعالی، عربستان حتی پیش از داستان حمله به سفارت، به دنبال قطع رابطه با ایران بود...

بله، به دلیل تصور غیرواقعی، سرمایه‌گذاری بسیاری برای بهانه‌جویی در جهت قطع رابطه از سوی عربستان صورت گرفت، اما نباید در گذشته بمانیم و باید از آن درس بگیریم و نگاهمان به آینده باشد.

می‌دانیم که آل‌سعود اختلافاتی جدی با یکدیگر دارند. آیا تمام مقامات سعودی در مورد نوع رابطه با ایران اشتراک نظر دارند یا اختلافاتی در این رابطه میان آنها دیده می‌شود؟

در عربستان سعودی دو نگاه وجود دارد. نگاه افراط‌گرایانه‌ای که در عربستان وجود دارد، حتی تامین‌کننده منافع خود این کشور نیز نیست. مانند تجاوزش به یمن که به وجهه‌ عربستان آسیب جدی وارد کرد. در مورد ایران یک دیدگاه در عربستان می‌گوید که جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک کشور بزرگ و صاحب تمدن، به هیچ عنوان قابل نادیده‌ گرفته شدن نیست و باید به سمت همکاری حرکت کرد. طرفداران این دیدگاه حتی در آن مقطع هم مخالف قطع‌رابطه با ایران بوده و فعال هم هستند و به سمت عادی‌سازی رابطه حرکت می‌کنند. اما دیدگاه دیگر این است که مشکلات ما (عربستان) با ایران بسیار عمیق است و نمی‌توان به سمت عادی‌سازی روابط پیش رفت. طرفداران چنین دیدگاهی در اقلیت هستند؛ اقلیتی که شاید هم صدایشان بلندتر و هم قدرتشان بیشتر باشد.

با توجه به دیدگاه افراطی که اشاره کردید بر عربستان حاکم است، چقدر شانس کاهش اختلافات را زیاد می‌دانید؟

چشم‌انداز مناسبات سیاسی دو کشور را مثبت می‌بینم. البته نه در آینده نزدیک اما چندان دور هم نیست. تصور می‌کنم دو کشور بتوانند با توجه به تجربیاتشان ارتباط باثباتی را پایه‌ریزی کنند.

با توجه به قطع روابط از سوی ریاض، چطور چنین چشم‌اندازی قابل‌تحقق است؟

باید گفت‌وگوهای رسمی و غیررسمی برای حل بحران داشته باشیم و پس از شکل‌گیری رابطه پایدار با عربستان سعودی و سایر کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس، ارتباط‌های مردمی‌مان را در سطوح مختلف گسترش دهیم؛ زیرا نداشتن ارتباط باعث می‌شود طرفین و حتی افکار عمومی، تصویر درستی از یکدیگر نداشته باشند. باید یک مرحله را پشت‌سر بگذاریم تا رفت‌وآمدهای مردمی بیشتر شود.

گفت‌وگو: مریم شریف‌زاده

ضمیمه جام سیاست