آتش‌بس در سوریه و مخاطرات فراروی آن

گرچه آتش‌بس فعلی حمایت 15 عضو شورای امنیت را در قالب قطعنامه پیشنهادی روسیه و ترکیه دارد، ولی با توجه به اظهار نگرانی نماینده آمریکا در سازمان ملل پس از تصویب قطعنامه به خاطر شفاف نبودن جزئیات طرح روسیه و ترکیه و همچنین زیاده‌طلبی‌های احتمالی ترکیه در روند تحولات بعدی، احتمال شکننده بودن آتش‌بس را افزایش داده است. اما جهانیان به دوام این آتش‌بس امیدوارند و انتظار دارند به سرنوشت آتش‌بس‌های دیگر که در سال 2016 وضع شد و سریع به پایان رسید، دچار نشود. البته این آتش‌بس با موارد قبلی تفاوت‌های جدی و اساسی دارد، چرا که اگرتضمین کنندگان آتش‌بس‌های قبلی، آمریکا و دولت‌هایی بودند که نفوذ موثر و میدانی قوی در صحنه نبرد‌ها نداشتند، در شرایط فعلی با کاهش نفوذ چشمگیر آمریکا در تحولات سوریه، تضمین‌کنندگان آتش‌بس فعلی؛ روسیه، ایران، ترکیه، حزب‌الله، دولت دمشق و معارضان سوری‌اند که همگی از فعالان عرصه میدانی بحران هستند، لذا امید است تداوم آتش‌بس بیشتر شود،گرچه برخی از بازی‌های سیاسی خطرناک می‌تواند سرنوشت آتش‌بس را تحت تاثیر قرار دهد.

بازیگران اصلی بحران سوریه هرگز حمایت صریح و گسترده ترکیه را از معارضان و تروریست‌ها فراموش نمی‌کنند، ولی تغییر رویکرد فعلی دولت ترکیه را یک فرصت برای روند آتش‌بس می‌دانند، لذا هرگونه فرصت طلبی، فشار ترکیه و محور غربی‌ها به روسیه برای تضعیف نقش و جایگاه محور مقاومت می‌تواند روند آتش‌بس را به مخاطره بیندازد.

خط قرمز محور مقاومت در خصوص سوریه، تضعیف حاکمیت دولت قانونی سوریه بر تمامی سرزمین‌هاست و اگر جهتگیری مذاکرات صلح به‌گونه‌ای باشد که بخشی از سرزمین سوریه در اختیار گروه‌های تروریستی یا اشغال نظامی خارجی قرار گیرد، مسلما روند موجود آتش‌بس ادامه نخواهد یافت. بنابراین تلاش فرصت‌طلبانه ترکیه برای نزدیکی به روسیه گرچه می‌تواند به تضعیف موقعیت گروه‌های تروریستی بینجامد، اما اگر به منظور تضعیف موقعیت کردها و تسلط نظامی ترکیه بر بخشی از خاک سوریه در جوار مرزهای آن کشور باشد، مسلما روند آتش‌بس را دچار خدشه جدی می‌کند. بنابراین همه طرف‌های درگیر باید مراقب باشند که ضمن جلوگیری از دادن فرصتی دیگر برای تقویت تروریست‌ها در دوران آتش‌بس، مذاکرات صلح در آستانه به‌گونه‌ای پیش رود که به حاکمیت دمشق بر کل سوریه و حفظ تمامیت ارضی این کشور منجر شود و قرار گرفتن بخشی از سرزمین سوریه در اختیار گروه‌های تروریستی یا اشغال نظامی بخشی از این سرزمین توسط یک کشور خارجی یا هر نوع تلاش برای حذف یا کاهش نفوذ بازیگران اصلی مقابله با تروریست‌ها در طول پنج سال گذشته از جمله محور مقاومت، روند آتش‌بس را با تردید‌های جدی مواجه می‌سازد.

دکتر غلامرضا کریمی

استاد دانشگاه خوارزمی