علامت ضعیفی از یک تغییر در روابط آمریکا و اسرائیل

آمریکا برخلاف انتظار اسرائیل این قطعنامه را وتو نکرد و با رای ممتنع امکان تصویب آن را فراهم کرد. اسرائیل حالا نه فقط به رای ممتنع آمریکا اعتراض دارد بلکه مدعی است دولت اوباما بانی و پیشنهاددهنده این قطعنامه ضداسرائیلی بوده است. اما آمریکا در مقابل انتقادات تند رژیم صهیونیستی، از اقدام خود در وتو نکردن قطعنامه 2334 دفاع می‌کند و آن را مطابق با منافع و ارزش‌های آمریکا می‌داند.

وزیر خارجه آمریکا در پاسخ به اظهارات تند نتانیاهو علیه آمریکا گفت: برخی بر این باورند که دوستی آمریکا به این معناست که آمریکا باید هر سیاستی را بدون توجه به منافع، مواضع، تعهدات و اصول خود بپذیرد. وی افزود: اسرائیل با شهرک‌سازی به سمت راهکار تشکیل یک کشور یا اشغال دائمی حرکت می‌کند. لذا رای ممتنعی که آمریکا در شورای امنیت داد، با هدف حفظ و نجات راهکار تشکیل دو کشور بوده است.

یکی از مهم‌ترین عوامل تداوم و بقای رژیم صهیونیستی در 68 سال گذشته حمایت‌های بی‌چون و چرای آمریکا از این رژیم بوده است. حمایت از اسرائیل آنچنان در سیاست‌های آمریکا جا باز کرده که همواره در بودجه سالانه آمریکا این حمایت بخشی از هزینه‌ها بوده است. در چارچوب این روابط هرگاه قطعنامه‌ای ضدرژیم صهیونیستی به صحن شورای امنیت آمده، با وتوی آمریکا روبه‌رو شده و تصویب نشده است. بنابر این رای ممتنع آمریکا و باز شدن راه برای تصویب قطعنامه 2334 رفتاری خلاف رویه مرسوم آمریکا و شورای امنیت به حساب می‌آید. پرسشی که مطرح می‌شود این است که آیا موضع اخیر آمریکا در شورای امنیت موردی استثنایی است و تغییری در رویه مرسوم آن ایجاد نشده یا آن که سیاست و رویه آمریکا در قبال مساله فلسطین تغییر یافته است؟

برخورداری از حمایت‌های آمریکا بقای رژیم صهیونیستی را موجب شد. از این رو اسرائیل همواره با کابوس روزی که این حمایت‌ها قطع شود روبه‌رو بوده است. با اقدام اخیر آمریکا، تل‌آویو احساس می‌کند متحد ویژه‌اش، این رژیم را در مقابل مخالفت جهانی با سیاست شهرک‌سازی تنها گذاشته است و اگر این رویه باب و تکرار شود، می‌تواند اسرائیل را با بحرانی جدی روبه‌رو کند. از این روست که نتانیاهو به در و دیوار می‌کوبد تا سیاست دولت اوباما را بی‌اعتبار و از تکرار آن جلوگیری کند. او در این راه دست به دامان دونالد ترامپ رئیس‌جمهور منتخب شده است.

آمریکا نشان داده به طرح دو کشور فلسطینی و اسرائیلی برای پایان دادن به منازعه باور دارد. گرچه اسرائیل با امضای کمپ دیوید و سپس توافق اسلو وانمود کرده با چنین طرحی موافق است اما در عمل سیاست خلاف آن را اجرا کرده و کوشیده است با ایجاد تغییرات فیزیکی و ژئوپلتیکی در سرزمین‌های اشغالی در عمل زمینه اجرای چنین طرحی را از بین ببرد.

با توجه به تاریخ مساله فلسطین و بنابر مواضع آمریکا و اسرائیل (بویژه جریان‌های افراطی این رژیم، از جمله نتانیاهو و کابینه‌اش) به نظر می‌رسد درباره تشکیل دولت فلسطینی در کنار اسرائیل، بین این دو متحد ویژه اختلاف نظر وجود دارد. در آمریکا،اعم از دموکرات‌ها و جمهوریخواهان، با توجه به واقعیت‌های فلسطین و دنیای اسلام طرح دو دولت پیگیری شده و می‌شود. اما در اسرائیل برخی جریان‌های میانه روتر با این طرح همسو هستند ولی جریان‌های تندرو و افراطی بشدت با آن مخالفند. مسلط بودن این جریان‌ها موجب شده است تا آمریکا و رژیم صهیونیستی درباره تشکیل دولت فلسطینی در کنار اسرائیل دچار اختلاف نظر شوند. لذا اسرائیل دست به اقداماتی زده که مانع تحقق این طرح شود. اما دولت آمریکا می‌کوشد با کشاندن اسرائیل به سمت همراهی با طرح مورد نظر راهی برای تحقق آن باز کند. آمریکا با توجه به مشکلات داخلی و بین‌المللی خود، سعی دارد با اجرای چنین طرحی تمامی هزینه‌های سیاسی و اقتصادی ناشی از حمایت از اسرائیل را برای خود کاهش دهد. سیاستی که به نظر می‌رسد با آمدن ترامپ نیز تداوم خواهد یافت. از منظر آینده پژوهی رای ممتنع آمریکا به قطعنامه ضداسرائیلی تنها علامت ضعیفی از یک تغییر است. اما گاهی علامت‌های ضعیف از وجود زمینه برای بروز تغییرات بزرگ حکایت می‌کنند و می‌توانند مقدمه تغییرات بزرگ باشند. بنابراین نباید نشانه‌های ضعیف را نادیده گرفت و از کنار آنها بسادگی گذشت. نشانه‌های ضعیف در صورت تکرار به روندها و رویدادهایی منتهی می‌شوند که منشا تحولات بزرگ‌اند. با توجه به وضعیت کنونی این که رای ممتنع آمریکا در تصویب قطعنامه ضداسرائیلی را نشانه ضعیفی از یک تغییر بزرگ بدانیم به مجموعه‌ای از عوامل بستگی دارد. بنابر این نمی‌توان در انتظار تغییرات بزرگی بود اما این نشانه‌ای از بروز اختلافاتی است که بر آینده روابط اسرائیل و آمریکا و بر مساله فلسطین تاثیر می‌گذارد و در صورت تکرار و تبدیل شدن به یک روند می‌تواند منشاء رویدادها و تغییرات بزرگ باشد.

دکتر حاکم قاسمی

رئیس پژوهشکده آینده پژوهی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)