تمدید داماتو تیر خلاص به تلاش‌های 8 ساله اوباما

1- وجود دیوار بلند بی‌اعتمادی بین ایران و آمریکا

2ـ وجود برداشت متفاوت از مفهوم تغییر در بین مقامات آمریکا و ایران

3ـ محدودیت‌های ساختاری برای رئیس‌جمهور آمریکا در فرآیند تصمیم‌گیری

4- لابی‌ها و گروه‌های فشار مخالف با تغییر روابط با ایران در آمریکا

5 ـ متحدان منطقه‌ای آمریکا و تعهدات آمریکا به آنها

دولت اوباما تلاش کرد تا بر این موانع غلبه کند. با مشخص کردن موضوعات خاص برای مذاکره از جمله موضوع فعالیت‌های هسته‌ای تلاش شد تا بر وجود برداشت‌های متفاوت از مفهوم تغییر غلبه شود. با مذاکره رو در رو نیز در مسیر جلب اعتماد و کم کردن بی‌اعتمادی‌ها گام برداشته شد. تلاش برای اقناع و مجاب کردن مخالفان تغییر روابط با ایران در درون ساختارهای آمریکا و مذاکره با متحدان منطقه‌ای، گام‌های دیگر دولت اوباما برای پیگیری سیاستش در قبال ایران بود. به اسرائیل اطمینان داده شد با وجود توافق با ایران، تعهد به دفاع از اسرائیل سر جای خود باقی ‌است. به عربستان هم گفته شد باید واقعیت قدرت ایران در منطقه را بپذیرد و با آن کنار بیاید. نتیجه این تلاش‌ها در امضای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) متبلور شد. برجام در شرایطی امضا شد که ایران همچنان بی‌اعتمادی خود به آمریکا را ابراز می‌کرد، و متحدان منطقه‌ای و مخالفان داخلی آمریکا با سیاست تغییر روابط با ایران به مخالفت خود با این سیاست ادامه می‌دادند. اما امضای برجام حاکی از این بود که دولت اوباما بخشی از موانع برای تغییر روابط با ایران را از سر راه برداشته است. دولت اوباما با امضای برجام تلاش کرد اعتماد طرف ایرانی را جلب کند و نشان دهد بر مخالفت‌ها با سیاست تغییر غلبه کرده و سیاست خارجی خود را با موفقیت به پیش برده است. در بحبوحه انتخابات ریاست‌جمهوری نیز وقتی حزب جمهوریخواه به انتقاد از سیاست خارجی اوباما می‌پرداخت و از جمله از امضای برجام انتقاد می‌کرد، دموکرات‌ها در حمایت از سیاست خارجی اوباما آن را به‌عنوان موفقیتی در سیاست خارجی قلمداد و معرفی می‌کردند.

اما در ماه‌های پایانی ریاست‌جمهوری آمریکا موضوع تمدید قانون تحریم ایران به محکی برای میزان موفقیت سیاست خارجی اوباما در ایجاد تغییر در روابط با ایران تبدیل شده است. این قانون اکنون در مجلس نمایندگان و سنا به تصویب رسیده و منتظر اجرایی شدن است و تا ده روز پس از تصویب سنا اگر رئیس‌جمهور آن را وتو نکند، اجرایی می‌شود.

تصویب و اجرای این قانون از نظر ایران نقض برجام است. این قانون ضمن آن‌که موافقان برجام را در داخل و خارج از آمریکا ناامید می‌سازد، مخالفان آن را که مخالفان سیاست اوباما بودند، امیدوار می‌سازد. بنابر این ضمن آن‌که برجام را با مخاطره روبه‌رو می‌سازد، بی اعتمادی ایران به آمریکاو سیاست‌های این کشور را افزایش می‌دهد. این یعنی تمام وعده‌های آشکار و نهانی که دولت آمریکا از جمله شخص رئیس‌جمهور اوباما برای جلب اعتماد ایران داده بودند، بی‌اساس بوده و تلاش‌های هشت ساله دولت اوباما برای ایجاد تغییر در روابط با ایران بی‌نتیجه و بدون ثمر باقی مانده است. از این روست که تمام نگاه‌ها در این‌باره به اوباماست. اگر او قانون تمدید تحریم‌های ایران را وتو کند، می‌توان به نتیجه دادن تلاش‌هایش برای تثبیت وضعیتی که برای ایجاد تغییر روابط ایران و آمریکا بوجود آمده، امید بست.

اما اگر قانون مصوب مجالس نمایندگان و سنا اجرایی شود، باید گفت تیر خلاصی به تلاش‌های اوباما برای از بین بردن بی‌اعتمادی ایران به آمریکا شلیک شده است که تلاش‌های هشت ساله دولتش در این زمینه را به نقطه آغاز باز می‌گرداند.

دکتر حاکم قاسمی

هیات علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)