هشدارهایی برای مهار آنفلوآنزای پرندگان

جنگ فعلا میان نوعی آنفلوآنزای پرندگان به نام H5N8 و مرغ‌های مرغداری‌های اطراف تهران است. ترس مردم و متخصص‌ها اما فقط از مرگ غم‌انگیز پرنده‌ها نیست بلکه بیم دارند مبادا مرض، آن روی دیگرش را به آدم‌ها هم نشان دهد و قتل عامی راه بیندازد شبیه آنچه آنفلوآنزای خوکی هفت سال پیش در دنیا راه انداخت.

برنده جنگ آنفلوآنزای مرغی تا اینجای کار، آنفلوآنزاست که در دو هفته گذشته در دو مرغداری حوالی تهران 5600 مرغ از 283 هزار و 500 مرغ را کشت و باعث شد بقیه مرغ‌ها هم برای جلوگیری از شیوع سریعش، معدوم شوند، اما متولیان سلامت در ایران، قصد تسلیم شدن ندارند؛ سازمان دامپزشکی مثل بازرسی که دنبال قاتلی افتاده باشد، بین مرغداری‌ها پی آنفلوآنزا می‌گردد و وزارت بهداشت دائم درباره وضعیت شیوعش هشدار می‌دهد و حتی موضوع دومین کارگروه سلامت و امنیت غذایی شهرستان تهران هم در هفته گذشته به همین موضوع اختصاص پیدا کرد و قرار شد سازمان صدا و سیما هم در قالب زیرنویس‌هایی درباره بیماری به مردم اطلاعات بدهد.

آنچه در این دو هفته دلمشغولی مردم درباره آنفلوآنزای پرندگان را بیشتر کرده و در فضای مجازی هم سیلی از پیام‌های اغراق شده از شیوع این بیماری را راه انداخته، این است که شهروندان از هم می‌پرسند اگر برخی مسئولان می‌گویند بیماری قابل انتقال به انسان نیست، چرا گروهی دیگر به مردم هشدار می‌دهند و از آنها می‌خواهند با احتیاط رفتار کنند؟ هدف ما در این گزارش، پاسخ به همین پرسش است.

بیماری قاتل آدم‌ها می‌شود؟

گرچه هنوز هیچ نمونه‌ای از ابتلای انسان به آنفلوآنزای پرندگان مشاهده نشده است، اما خیلی‌ها که خاطره همه‌گیری جهانی به آنفلوآنزای خوکی را به یاد دارند، لبخند مرموز آنفلوآنزای پرندگان را به آدم‌ها، باور نمی‌کنند و همیشه درصدی از خطر را برای ابتلای انسان‌ها قائلند.

در غائله همه‌گیر شدن آنفلوآنزای خوکی در دنیا، دانشمندان ابتدا گمان می‌کردند که این بیماری قابل انتقال به انسان نیست، اما ویروس ناگهان دانشمندان را غافلگیر کرد و قتل عام راه انداخت. این شد که حالا کسانی مثل دکتر افشین محمدعلیزاده، متخصص عفونی به جام‌جم می‌گویند در برخورد با ویروس آنفلوآنزای پرندگان باید جانب احتیاط را نگه داشت تا تجربه‌ای مشابه تجربه همه‌گیری آنفلوآنزای خوکی میان انسان‌ها تکرار نشود.

رئیس بیمارستان طالقانی گواه دیگری هم برای هشدارهایش دارد، مثلا به یاد می‌آورد که گزارش‌هایی از ابتلای انسان‌ها به آنفلوآنزای پرندگان در نقاط دیگر دنیا رسیده و حتی در آن زمان اعلام شده بود که این بیماری برای انسان تا 70 درصد کشنده است، اما این آمارها اندک بوده و هنوز دانشمندان نمی‌توانند با یقین اعلام کنند که بیماری حتما قابلیت انتقال به انسان را دارد.

بین متخصص‌ها، گروهی هم نسبت به آنفلوآنزای پرندگان آشکارا مشکوک هستند، مثلا دکتر محمود نبوی، معاون مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت رک‌گوتر از آن است که با «اما و اگر» منظورش را برساند و به ایرنا توضیح می‌دهد که گرچه از 20 سال پیش تاکنون هیچ مورد انسانی از ابتلا به بیماری آنفلوآنزای پرندگان در کشور گزارش نشده است، اما در کشورهایی مانند ویتنام و مصر که در این زمینه سختگیری نکردند و سهل‌انگارانه تصور کردند آنفلوآنزای پرندگان گزندی به آدم‌ها نمی‌رساند، در سال‌های گذشته موارد انسانی از این بیماری کشنده دیده شده است.

به همین خاطر است که متولیان سلامت در ایران بدقت سیر ویروس آنفلوآنزای پرندگان را رصد می‌کنند تا مبادا ناگهان تغییر چهره بدهد و علیه انسان‌ها هم تیغ بکشد. توصیه‌های پیشگیرانه محمد مهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت هم برای رعایت همان احتیاط پیشگیرانه است. او می‌گوید باید کاملا محتاط رفتار کرد، چرا که ویروس ممکن است در آینده توانایی انتقال به انسان را پیدا کند.

رعایت توصیه‌های پیشگیرانه متخصص‌ها سخت نیست مثلا به مردم هشدار می‌دهند اگر پرنده‌ای مرده دیدند، لمسش نکنند و سریعا موضوع را به سازمان دامپزشکی اطلاع دهند. اگر خواستند پرنده‌ای ذبح کنند، مراقب باشند خونش به چشم یا زخم‌شان پاشیده نشود و پرها یا امعا و احشایش را در محیط پراکنده نکنند. گوشت پرنده را پیش از مصرف، کامل بپزند. مرغ و ماکیان‌شان را در آبگیرهایی که محل تجمع پرندگان مهاجر وحشی است، رها نکنند و فعلا از صید پرنده‌های مهاجر دست بردارند و خوراک‌شان نکنند.

اینها هشدارهای وزارت بهداشت به مردم عادی است، اما این وزارتخانه و سازمان دامپزشکی از پیش، تکلیف‌شان را با مرغداری‌ها روشن و برای آنها دستورالعملی سرسختانه‌تر وضع کرده‌اند.

صاحبان مرغداری‌ها، حتی در صورت مشاهده یک مورد مرغ یا خروس مرده باید فورا از سازمان دامپزشکی کمک بخواهند. آن وقت است که کارکنان این سازمان می‌آیند و همه مرغ و خروس‌ها را معدوم می‌کنند و پس از دفن روی خاک آهک می‌پاشند تا ویروس را هر طور شده مهار کنند و اجازه ندهند به مرغداری‌های دیگر سرایت کند. مرغداری که آلوده تشخیص داده شده است تا سه ماه اجازه پرورش هیچ مرغ و ماکیانی را ندارد.

آنفلوآنزا آمد؛ روی بازار کم نشد

نکته عجیب پس از شیوع آنفلوآنزای پرندگان این است که گرچه مرض مرغ‌های دو مرغداری اطراف تهران را تار و مار کرده اما زورش به قیمت مرغ نرسیده و حتی در این مدت، قیمت این محصول افزایش نیز داشته است که مهدی یوسف خانی، رئیس اتحادیه فروشندگان پرنده علتش را سرمای هوا و مشکل شدن حمل و نقل مرغ‌های کشتار شده عنوان کرده است؛ چون بخش عمده مرغ مصرفی تهرانی‌ها از مازندران به پایتخت می‌آید که درگیر سرما و یخبندان بوده است. همین مسئول مردم را خاطرجمع کرده است که سازمان دامپزشکی، آنفلوآنزای مرغی را بخصوص در استان‌های البرز و هشتگرد که مرکز شیوعش بوده، کاملا کنترل کرده است.

قدرت‌نمایی بیماری‌های شدید تنفسی

گرچه آنفلوآنزای مرغی هنوز دامن ایرانی‌ها را نگرفته و با حیا مانده و به کشتن مرغ و ماکیان بسنده می‌کند، اما آمارهای مراجعه به مراکز درمانی کشور در 10 روز گذشته حکایت از آن دارد که ابتلا به بیماری‌های شدید تنفسی واگیردار در این مدت بیشتر شده است که ارتباطی مستقیم با سردتر شدن هوا در کشور دارد. هرچند گفته می‌شود که این افزایش ربطی مستقیم به آلودگی هوا ندارد؛ اما گویا هم تائید می‌کند آلودگی هوا، آنفلوآنزای کسانی را که امراض زمینه‌ای دارند و بدن‌شان ضعیف است، تشدید می‌کند.

رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر برای مردمی که نگران آنفلوآنزا هستند دو توصیه اصلی دارد نخست این که با مراقبت‌های ساده از خود مثلا دوری از کسانی که مبتلا به آنفلوآنزا شده‌اند، از ابتلا به بیماری پیشگیری کنند و دوم این که اگر بیمار شدند به هیچ عنوان خوددرمانی نکنند و پیش از آن که بیماری‌شان تشدید شود، پزشک معالج را ببینند و برای درمان فوری، آستین بالا بزنند.

مریم یوشی‌زاده - دبیر گروه جامعه