ایران، چگونه بازارهای نفتی خود را پس گرفت

به گزارش جام‌جم، افزایش تولید نفت ایران پس از رفع و کمرنگ شدن تحریم‌های نفتی غربی علیه ایران، موجب افزایش صادرات نفتی کشور پس از حدود سه سال تحریم شد.

روزهای اجرای تحریم‌های غربی علیه ایران، صادرات نفت کشورمان به حدود یک میلیون بشکه در روز رسید اما این اقدام نیز نتوانست بنیان‌های اقتصادی و سیاسی ایران را تهدید کند و ایران با ایستادگی در برابر این تحریم‌ها، شرایط را برای ورود دوباره به بازارهای نفت فراهم کرد.

یکی از مهم‌ترین اهداف ایران پس از برجام، بازپس‌گیری بازارهای نفتی اعلام شد؛ نه فقط تحلیلگران داخلی بلکه ناظران بین‌المللی نیز بر این اعتقادند که ایران موفقیت فراوانی در بازگشت به بازارهای جهانی نفت داشته است.

در حالی که میزان صادرات نفت ایران در سال 1393 به کمترین میزان خود یعنی یک میلیون و 400 هزار بشکه رسید، در حال حاضر طبق اعلام وزیر نفت، حجم صادرات نفتی دو میلیون و 440 هزار بشکه اعلام شده است.

شگردهای هر کشوری برای فروش نفت یا انعقاد قرارداد بلندمدت، محرمانه تلقی می‌شود اما در یک سال گذشته، ایران عملیاتی گسترده را برای ورود به بازار جهانی نفت کلید زد. ایران در حالی سیاست خود را پیش برد که دیگر کشورهای تولید‌کننده نفت، تمایلی برای حمایت از بازگشت ایران نشان ندادند. یکی از مهم‌ترین اقداماتی که در این دوره زمانی در دستور کار این کشورها، خصوصا تولید‌کنندگان کشورهای عربی دارای نفت در اوپک قرار گرفت، ارزان‌فروشی نفت و تخفیف‌های خاص بود. آنها در صدد بودند، راه را برای بازگشت ایران دشوار کنند. تخفیف‌ها بازار نیمه جان نفت را در حالی به آتش کشید که برآوردها نشان می‌داد، قیمت‌ها رو به کاهش گذاشته و تخفیف‌ها می‌تواند روند نزولی قیمت نفت را تشدید کند.

مهم‌ترین اقدام

ایران با مذاکره و رایزنی کشورهایی که سابقا در فهرست خریداران نفتی ایران بودند، توانست نظر مشتریان را به بازار نفت ایران جلب کند. می‌توان مهم‌ترین اقدام ایران را در این عرصه، گره‌زدن موضوع فروش نفت به سایر قراردادهای تجاری و بازرگانی دانست. به این ترتیب، کشورهایی که برای همکاری با ایران، پس از برجام تمایل نشان دادند، با پیشنهاد ایران در فهرست خریداران نفت قرار گرفتند تا مسیر بازگشت، کاهش یابد. اعضای اوپک درخواست‌های مکرر ایران را برای ایجاد فضای مساعد بازگشت، بی‌پاسخ گذاشتند در حالی که پیشتر این اتفاق در سازمان اوپک رخ داده بود. نه فقط عراق، سال‌ها خود را از نظام‌های سهمیه‌بندی مستثنا می‌دانست و همچنان بر این استثنا بودن اصرار دارد، بلکه کویت نیز پس از حمله عراق به این کشور و خروج از بازار با همکاری سایر کشورها دوباره راه بازار جهانی نفت را در پیش گرفت، اما موقعیت ایران اندکی متفاوت بود و در حالی که مقامات ایرانی بارها تاکید کردند قصد بازگشت به بازارهای جهانی نفت را دارند، اما پاسخ مساعدی نشنیدند.

مسابقه تولید

این تنها تخفیف‌های نفتی نبود که راه را برای ورود دوباره با دشواری روبه‌رو می‌کرد. مسابقه‌ای نامیمون نیز به راه افتاده بود که می‌توانست نه‌تنها ایران، بلکه دیگر کشورهایی را که خود، طراحان اصلی بازی بودند، در معرض خطر قرار دهد. کشورهای عضو اوپک با تمام توان به هر میزان که می‌توانستند نفت در بازار ریختند تا کمبودی احساس نشود. به این ترتیب نیازی به نفت ایران احساس نمی‌شد. درست وقتی سهم ایران در پایین‌ترین سطح قرار داشت، قیمت‌های به کف رسیده نفت، تولیدکنندگان را بیتاب کرد و در نتیجه پیشنهادی با عنوان فریز نفتی از سوی ونزوئلا مطرح شد. عربستان فرصت را برای بهره‌برداری از موقعیت تازه مناسب دید و در نتیجه اعلام کرد، به شرط همراهی ایران حاضر است برنامه فریز نفتی را قبول کند. حالا کم‌کم نفت ارزان بنیان‌های اقتصادی این کشور را نیز نشانه رفته بود و نگرانی‌ از ورشکستگی اقتصادی روز به روز بیشتر خود را نشان می‌داد، اما حتی تغییر وزیر نفت عربستان نتوانست مشکل را برطرف کند .

نشست اول شکست خورد و پیشنهاد دوم نیز همچنان در دست بررسی است، اما ایران هوشمندانه نه به بازی کم بودن سهمش از بازار جهانی نفت رضایت داد و نه به مؤلفه قیمت‌. اولویت بخشی به این ترتیب بود که در سخت‌ترین شرایط از طریق رایزنی‌های اقتصادی بازارهای از دست رفته نفت مجددا در اختیار ایران قرار گرفت و ایران موقعیت تازه خود را در این عرصه تحکیم کرد.

حالا ایران توانسته است بدون همراهی دیگر کشورها، با اتکا بر توانایی‌های درونی‌اش سطح صادرات نفت را از یک میلیون و 400 هزار بشکه به یک قدمی دو میلیون و 500 هزار بشکه برساند. اروپایی‌ها در حال حاضر حدود 600 هزار بشکه نفت ایران را خریداری می‌کنند. اگر نام مشتریان نفتی ایران را این روزها زیر و رو کنید می‌بیند اسپانیا، لهستان و برخی دیگر از کشورهای اروپایی در این فهرست حضور دارند و از سوی دیگر، کره جنوبی، ژاپن، هند و چین نیز میزان خرید نفت خود را افزایش دادند.

همان گونه که آمارها نشان می‌دهد، صنعت نفت ایران در دهه 80 موقعیت بهتری را نسبت به دهه نود داشته است. بالاترین حجم صادرات نفت ایران در این دوره زمانی به سال 1384 بر‌می‌گردد. در این سال، ایران توانست روزانه 2 میلیون و 691 هزار بشکه نفت را هر روز در بازارهای جهانی به فروش برساند. این رکورد در این مقطع زمانی هیچ گاه تکرار نشد و میزان صادرات نفت از این مقطع زمانی به بعد با کاهش روبه رو بود . در 15 سال گذشته این اولین بار است که ایران افزایش صادرات نفت را تجربه می‌کند. در قالب برنامه ششم توسعه نیز قرار است ایران میزان صادرات و تولید نفت خود را افزایش دهد.