47 سال پس از برداشتن گامی کوچک...

در مهر 1336 شوروی سابق اسپوتنیک ـ‌ 1، نخستین ماهواره جهان را با موفقیت در مدار زمین قرار داد و آغازگر رقابت فضایی سخت و نفس‌گیری با آمریکا شد. روس‌ها در چند سال اول این رقابت نخستین‌های بسیاری را به نام خود ثبت کردند که پرتاب یوری گاگارین به فضا به عنوان نخستین فضانورد، مهم‌ترین و خبرسازترین آنها بود. مدت کوتاهی بعد از این رویداد، جان اف.کندی رئیس‌جمهور وقت آمریکا در سخنرانی تاریخی اعلام کرد که فضانوردان کشورش تا پیش از پایان دهه 1340ش/1960م. باید روی ماه فرود بیایند. آمریکایی‌ها بخوبی متوجه شدند که فرود انسان در ماه تنها راه آنها برای شکست شوروی و پیروزی در مسابقه فضایی است.

گام به گام تا موفقیت

اما سفر انسان به ماه پیچیدگی‌های فنی بسیار زیادی داشت و آمریکایی‌ها با طراحی برنامه‌های فضایی مرکوری و جمینی بین سال‌های 1340 تا 1345 خورشیدی تجربیات فنی بسیاری در زمینه اقامت انسان در فضا و طراحی سامانه‌ها و اجرای عملیات فضایی به دست آوردند. پس از آن برنامه فضایی آپولو آغاز شد و پس از چند ماموریت آزمایشی بی‌سرنشین و سرنشین‌دار، نوبت به ماموریت آپولو ـ‌ 11 رسید و سرانجام فضانوردان آمریکایی همان‌طور که کندی وعده داد بود، پیش از پایان آن دهه روی ماه پیاده‌روی کردند؛ البته این تنها ماموریت سرنشین‌دار به مقصد ماه نبود و بعد از آن پنج فضاپیمای دیگر و پای ده فضانورد دیگر نیز به ماه رسید. یوجین سرنان فضانورد ماموریت آپولو ـ‌ 17، آخرین انسانی است که به ماه رفته است. هر چند با فرود انسان در ماه عطش رقابت فضایی بین شوروی و آمریکا فروکش کرد، اما انجام پرواز مشترک فضاپیمای روسی سایوز با فضاپیمای آمریکایی آپولو در مدار زمین و آن هم دقیقا در ششمین سالگرد فرود انسان در ماه، پایان رسمی این رقابت در فضا بود.

بازگشت به ماه

بعد از گذشت نزدیک به نیم‌قرن از فرود نخستین انسان در ماه، دوباره زمزمه سفر انسان به ماه شنیده می‌شود؛ آن هم با اهدافی همچون ساخت پایگاه دائمی، استخراج معدن و گردشگری. آمریکا در اواخر دهه 1390ش/2010 م. طرحی را برای بازگشت به ماه دنبال می‌کرد که بعدها این طرح لغو و با بحث سفر به سیارک‌های نزدیک زمین و سپس مریخ جایگزین شد. ظاهرا آمریکا فتح مجدد ماه را قرار است به شرکت‌های خصوصی خود واگذار کند. روسیه نیز که در سفر به ماه طی همان دوران پرتاب آپولوهای آمریکایی ناکام ماند، بتازگی از فضاپیمایی رونمایی کرده است که احتمالا در دهه 1400ش/2020م. فضانوردان آن کشور را به ماه می‌رساند. چین به عنوان قدرتی نوظهور در عرصه پروازهای فضایی نیز وعده داده تا اواسط دهه آینده میلادی انسان را در ماه فرود بیاورد و برای این منظور تاکنون تعدادی کاوشگر فضایی بدون‌سرنشین به ماه پرتاب کرده است. در چشم‌انداز برنامه‌های فضایی هند نیز در دو دهه آینده برنامه‌هایی برای اعزام فضانورد به ماه دیده می‌شود.

ما نیز اگر سودای فتح فضا را داریم و می‌خواهیم به ثریا برسیم، باید براساس برنامه‌ای واقع‌بینانه پروژه‌های فضایی خود را با برداشتن گام‌هایی حساب‌شده‌تر ادامه دهیم. این مسیری است که دیر یا زود ناگزیر از ورود جدی به آن هستیم.

محمدرضا رضائی

جام‌جم