کودک آزار دیده، قربانی است نه مجرم

انتخاب این فیلم، به چشم دکتر شهین علیایی‌زند، بنیانگذار نخستین موسسه پیشگیری از آزار جنسی کودکان و نوجوانان در خاورمیانه و روان‌شناس خانواده اتفاقی خجسته است که بار دیگر توجه جهانیان را به مساله کودک آزاری جلب می‌کند.

این استاد دانشگاه علامه طباطبایی، معتقد است مهمترین گام برای مبارزه با کودک‌آزاری، توقف سکوت و پنهانکاری درباره آن در خانواده‌هاست و باور به این که اگر کودکی آزار می‌بیند،‌ قربانی است ‌نه مجرم.

به نظرتان توجه خاص به «اسپات‌لایت» چه پیامی دارد؟

یکی از اهداف عمده انتخاب این فیلم، جلب توجه همه دنیا به مساله کودک‌ آزاری بوده که آسیبی با ابعاد جهانی است و به این معناست که دنیا آمادگی بیشتری برای مبارزه با این پدیده دارد. در واقع هدف این است که مساله کودک‌ آزاری در کانون توجه مردم قرار بگیرد. بویژه که فیلم به توصیف این آسیب اجتماعی درون نهادی قدرتمند مانند کلیسا می‌پردازد، اما همان طور که می‌دانید بارها مساله سوء استفاده‌های جنسی از کودکان در کلیساهای غرب مطرح شده است. حتی اخیرا مطالعه کردم که فقط در سال‌های 2011 و 2012 میلادی حدود 384 کشیش در ارتباط با رسوایی‌های جنسی در غرب خلع لباس شدند.

غرب را در مبارزه با کودک‌ آزاری موفق می‌دانید؟

خیر. پای همه دنیا در مبارزه جدی با کودک‌آزاری، لنگ است. همه کشورهای دنیا نواقصی در برخورد با این آسیب دارند وگرنه تاکنون روند گسترش این آسیب متوقف شده بود.

در ایران چطور؟ فکر می‌کنید قوانین ما برای برخورد با این پدیده کافی است؟

ما قوانین کافی برای برخورد با آن داریم اما اعمال قانون، با داشتن قانون فرق می‌کند. آنچه جلوی اعمال قانون را می‌گیرد اغلب مشکلات فرهنگی است. البته برخی پیچیدگی‌های قانونی نیز در مواجهه با این پدیده وجود دارد.

منظورتان از مشکل فرهنگی چیست؟

کودک‌ آزاری جنسی در کشور ما یک تابو به حساب می آید. جای تاسف دارد که بیشتر مردم وقتی از آزار فرزندشان با خبر می شوند، ترجیح می‌دهند سکوت کنند. حتی گاهی حس می‌کنم والدین، از کودک آزار بیشتر می‌ترسند تا او از والدین.

به همین علت بسیاری از والدین ترجیح می‌دهند در مواجهه با این پدیده سکوت کنند تا به خیال خودشان آبرویشان را نگه دارند و فرزندشان، بدنام نشود و در نتیجه قانون گرچه وجود دارد، اما اعمال نمی‌شود و علاوه بر آن، والدین با سکوت‌شان، نه‌تنها فرزندشان را قربانی می‌کنند و به او یاد می‌دهند که نباید از حقش دفاع کند، بلکه فرصتی برای مجرم فراهم می کنند تا از کودکان بیشتری سوءاستفاده کند.

وقتی از کافی بودن قوانین برای مبارزه با کودک‌آزاری پرسیدم، گفتید «برخی پیچیدگی‌ های قانونی» هم داریم. منظورتان کدام دسته از مشکلات قانونی است؟

قانون از کودکی که مدعی آزار جنسی می‌شود و حتی روان‌شناس‌های متخصص هم حرفش را تائید می کنند، اسناد و مدارک بیشتری می‌خواهد که در اغلب موارد ارائه اسناد بیشتر ممکن نیست چون کودک آزارهای جنسی حرفه‌ای هم راه‌های فرار از قانون و از بین بردن مدارک جرم‌شان را یاد گرفته‌اند. در حالی که دست‌کم تجربه کاری من در طول این سال‌ها نشان داده است بسیار بسیار کم پیش می‌آید که کودکی در این زمینه دروغ بگوید و تقریبا ناممکن است که هم کودک دروغ بگوید و هم گروه روان‌شناس متخصص، اشتباه تشخیص بدهند و دروغ او را باور کنند.

به نظرتان مبارزه با کودک آزاری را باید از کجا شروع کنیم؟

مبارزه با این آسیب باید از خانه‌ها شروع شود، به طوری که به کودکان مان مهارت «شناخت و محافظت از بدن و اندام‌های خصوصی» و «واکنش شدید نشان دادن نسبت به کودک آزارها» را یاد بدهیم و لازم است این آموزش متناسب با مذهب و فرهنگ‌مان و با در نظر گرفتن سن کودک باشد و بپذیریم که آموزش، یک فرآیند است و تک‌مرحله‌ای نیست، بنابر این باید ارائه اطلاعات به کودک‌مان مستمر و همیشگی باشد تا موفق شویم.

مریم یوشی‌زاده - دبیر گروه جامعه