آسیب مدرن‌سازی در روستای اروست

آروست در مجاورت منطقه گردشگری باداب سورت یکی از روستاهای شهرستان ساری استان مازندران است که با وجود جذب گردشگران زیاد در طول سال به دلیل وجود چشمه باداب سورت، بافت سنتی و تاریخی آن در حال تغییر است، به طوری که خانه‌های خشتی و گلی این روستا یکی یکی توسط روستاییان تخریب شده و به جای آن خانه‌هایی از جنس بتون‌های سیمانی و سنگ‌های براق از زمین سربر می‌آورد. با علی رضا عالیشاه، دهیار روستای آروست در زمینه دلایل این اتفاق ناخوشایند به گفت‌وگو نشسته‌ایم.

در ابتدا بد نیست از قدمت روستا و نوع معماری به کار رفته در آن برایمان بگویید.

روستای فعلی آروست 300 سال قدمت دارد و درواقع پیش از آن در مکانی بالاتر از مکان فعلی و دارای قدمتی هزاران ساله بود که ساکنان آن برای دسترسی بهتر به آب‌شرب، به مکان فعلی مهاجرت کردند. در هر صورت معماری روستای جدید هم مانند دیگر روستاهای کشور از نوع قدیمی و سنتی، با مصالح خشت و گل و چوب و حلب برای شیروانی‌ها و بافت متراکم روستایی با کوچه‌ها و معابر تنگ و باریک بود.

و اکنون خانه‌ها و بافت روستا چگونه است؟

اکنون دیگر بافت قدیمی و سنتی را در روستا نداریم، کوچه‌ها و معابر وسیع و ده‌تا 30 متری شده و مصالح به کار رفته در ساختمان‌ها هم به سنگ و سیمان تغییر یافته است. به‌طور مثال اکنون از 300 ساختمان موجود در روستا، فقط ده واحد همچنان خشتی و گلی باقی مانده و بقیه با مصالح سنگ و آجر و سیمان بازسازی شده است.

دلیل تغییر بافت قدیمی روستا و مصالح به کار رفته در ساختمان‌های آن چیست؟

حدود سال 74 سازمان‌هایی چون جهاد کشاورزی طرح توسعه این روستا را به اجرا در آوردند که بر اساس آن قرار شد کوچه‌های باریک دو متری به معابر ده تا 30 متری تبدیل شود؛ از همین رو وام‌های بلاعوض زیادی به ساکنان روستا پرداخت شد تا با عقب‌نشینی واحدهای مسکونی‌شان، به گشایش معابر کمک کنند. مردم هم علاوه بر عقب‌نشینی، با وام مذکور که مبلغ زیادی نیز در آن زمان می‌شد، به نوسازی خانه‌های خود با مصالح جدید همچون آجر، سیمان و سنگ که به ارزانی و وفور در منطقه وجود دارد، اقدام کردند.

ولی ظاهرا روند ساخت واحدهای مسکونی با مصالح جدید و غیربومی همچنان ادامه دارد؟

بله. درواقع سال 84 یعنی زمانی که من دهیار روستا شدم، واحدهای قدیمی بیشتری نسبت به امروز در روستا وجود داشت؛ اما به دنبال ابلاغ بخشنامه‌های دولتی مبنی بر مقاوم‌سازی واحدهای مسکونی و ساخت واحدهای ضدزلزله، بقیه خانه‌ها نیز بتدریج مشمول طرح نوسازی با استفاده از مصالح جدید شد.

اما ظاهرا روستای شما یک روستای هدف گردشگری است که سالانه ده‌ها هزار نفر به دلیل چشمه باداب سورت، وارد آن می‌شوند. آیا تغییر الگوی معماری روستا موجب نارضایتی گردشگران و در نتیجه کاهش میزان حضور آنها و کاهش درآمدزایی روستا نمی‌شود؟

این گفته شما صحیح است. درواقع سه روستای آروست، مال خواست و قلعه‌سر در مجاورت چشمه باداب سورت قرار دارد که آن دو در بالای تپه واقع شده و روستای ما در مسیری بهتر و نزدیک‌تر به چشمه قرار گرفته است؛ برای همین گردشگرانی که برای بازدید چشمه می‌آیند به منظور استراحت و اقامت به روستای ما می‌آیند. درواقع از اردیبهشت تا نیمه آبان روستای آروست شاهد ورود حجم گردشگر داخلی و خارجی به صورت انفرادی و گروهی است که اتفاقا 60‌درصد این گردشگران طالب خانه‌هایی با سبک و معماری سنتی و قدیمی بوده و از وضعیت فعلی ناراضی هستند و فقط 40درصد گردشگران خواهان خانه‌هایی تمیز، شیک و امروزی‌اند و طبعا نارضایتی گردشگران می‌تواند به درآمدزایی اهالی روستا که بخش زیادی از آنان به دلیل بیکاری و درآمد کم، راهی شهرهایی همچون ساری و سمنان شده‌اند، لطمه بزند. اتفاقا میراث فرهنگی هم بر جلوگیری از رویه مدرن‌سازی واحدهای مسکونی تاکید دارد؛ اما از سویی روستاییان هم می‌گویند اگر میراث فرهنگی خواهان این امر است، باید هزینه تغییر سازه‌ها را به سبک قدیمی و بومی تقبل کند، و گرنه ما خودمان تشخیص می‌دهیم خانه‌های خود را با چه مصالحی بازسازی و نوسازی کنیم.

آیا برنامه‌ای برای آگاه‌سازی اذهان اهالی روستا مبنی بر این که این امر ابتدا به نفع خودشان خواهد بود، ندارید؟

تلاش زیادی برای فرهنگ‌سازی در این زمینه کرده‌ایم و پیشنهادهایی هم به اهالی روستا دادیم مبنی بر این که داخل خانه خود را به سبک جدید و مورد قبول گردشگران بسازند و حداقل ظاهر آن را به سبک قدیمی گل‌اندود کرده و از شیروانی‌های رنگارنگ استفاده کنند. اما این پیشنهاد را از سال آینده واجب‌الاجرا خواهیم کرد، به این نحو که از این پس برای ساختمان‌هایی که قرار است نوسازی و بازسازی یا تازه احداث شود، درصورتی پروانه ساخت صادر خواهد شد که این موارد را رعایت کنند.

فاطمه مرادزاده