سکه نوبل ادبیات به نام چه کسی ضرب می‌شود؟

به گزارش جام‌جم، هرساله بین 600 تا 700 شخص یا موسسه نام نویسندگان را به آکادمی سوئد پیشنهاد می‌دهند و اعضای کمیته این جایزه که متشکل از 18 نویسنده و چهره‌های دانشگاهی هستند، برنده نوبل ادبیات را از لیستی 200 نفره انتخاب می‌کنند.

پیتر انگلوند که تا خردادماه امسال دبیر آکادمی سوئد بود، اسفند گذشته با بیان این‌که نام 259 نویسنده از سوی ناشران، انجمن‌های ادبی و دانشگاه‌ها به دبیرخانه آکادمی سوئد برای اهدای جایزه نوبل ادبیات اعلام شده، عنوان کرده بود: «از این میان 198 نفر در فهرست اولیه این جایزه انتخاب شده‌اند، از جمله 36 نویسنده که تا به حال در فهرست نامزدان این جایزه قرار نداشتند.»

آن‌طور که انگلوند عنوان کرده بود، این نامزدها تا اواخر تابستان به پنج نفر تقلیل یافته است تا در نهایت برنده جایزه یک میلیون دلاری ادبیات نوبل از میان آنها انتخاب شود. البته براساس قواعد آکادمی سوئد، نام این پنج نویسنده اعلام نمی‌شود.

نوبل در بند نام‌ها نیست

معرفی نکردن نامزدها سبب شده تا گمانه‌زنی‌ها درباره برنده نوبل ادبیات بیشتر شود. روزنامه وال‌استریت ژورنال، بخت «سوتلانا آلکسیویچ» نویسنده و روزنامه‌نگار اهل کشور بلاروس، «هاروکی موراکامی» ژاپنی، «نگوگی وا تیونگو» کنیایی، «فیلیپ راث» آمریکایی و «آدونیس» شاعر سوری را بیش از همه می‌داند.

با وجود این، تجربه انتخاب‌های آکادمی نوبل در این چند سال نشان از آن دارد که این آکادمی چندان در بند گمانه‌زنی‌ها نیست. در سال 2014، نام نویسندگان بزرگی چون فیلیپ راث، هاروکی موراکامی و میلان کوندرا در صدر گمانه‌زنی‌ها قرار داشت و کمتر کسی نام پاتریک مودیانو را شنیده بود، اما اعضای آکادمی نوبل در بیانیه خود پاتریک مودیانو، نویسنده 70 ساله فرانسوی را به عنوان برنده جایزه یک میلیون دلاری نوبل اعلام کردند و او را استاد «هنر خاطره» خواندند.

بخت بالای نویسنده بلاروس

گرچه به نظر می‌رسد شرط‌بندی تنها در بازی‌های ورزشی جذاب باشد، اما برخی از سایت‌های شرط‌بندی آنلاین نیز وارد عرصه شرط‌بندی بر سر برندگان جایزه نوبل شده‌اند و در این میان بخت سوتلانا آلکسیویچ، نویسنده کتاب «صداهایی از چرنوبیل» را از همه بالاتر می‌دانند.

یکی از معتبرترین این سایت‌ها، سایت بریتانیایی لدبروکس (Ladbrokes) است که نام 75 نویسنده را در میان نامزدها اعلام کرده و شانس این نویسنده بلاروس را یک به پنج می‌داند.

پس از او، موراکامی ژاپنی مطرح است که چندسالی است نامش در جلوی صف نامزدهای نوبل ادبیات قرار می‌گیرد.

سایت لدبروکس، شانس موراکامی را یک به شش اعلام کرده و همین مقدار شانس را برای نگوگی وا تیونگو، نویسنده کنیایی قائل شده است.

این نویسنده کنیایی در حال حاضر در آمریکا زندگی می‌کند و در دانشگاه ارواین کالیفرنیای آمریکا ادبیات تطبیقی درس می‌دهد. از سوی دیگر، این سایت شانس فیلیپ راس، نویسنده آمریکایی و جان الاو فوس‌، نویسنده نروژی را یک به ده اعلام کرده است.

روزنامه گاردین به نقل از الکس داناهی، کارشناس سایت لدبروکس، از لاسلو کراسناهورکایی، نویسنده رومانیایی جایزه بین‌المللی من بوکر و «کو اون» شاعر کره‌ای را به عنوان شگفتی‌های امسال نام می‌برد.

به گفته او، براساس آرای داده شده در این سایت، شانس نویسنده رومانیایی از یک به 50 به یک به 25 رسیده و بخت برنده شدن شاعر کره‌ای از یک به 40 به یک به 20 افزایش پیدا کرده است. او بر آن است که امسال چندان به چهره‌ها توجه نشده و گمانه‌زنی‌ها بیشتر روی نویسندگان گمنام متمرکز است.

انتخاب‌های غافلگیرکننده

در میان پنج جایزه نوبل، ادبیات پرطرفدارترین است. این جایزه هر سال به نویسنده‌ای داده می‌شود که برجسته‌ترین اثر با گرایش آرمان‌خواهانه را نوشته باشد؛ البته این معیار مبهم را که آلفرد نوبل عنوان کرده، تفاسیر متعددی به همراه داشته است.

برخی می‌گویند منظور از «اثر» در نظر آکادمی سوئد، مجموعه کارهای نویسنده است و گاهی در بیانیه جایزه به آثار مشخص نویسنده اشاره شده است، اما با وجود این، منتقدان این جایزه اعتقاد دارند که معیارهای جایزه نوبل مشخص نیست و انتخاب‌هایش گاهی غافلگیرکننده بوده‌ است.

کمیل انتظاری - فرهنگ و هنر