تفاوت‌های میان نسلی نتیجه فناوری‌های نوین

برخی معتقدند وسایل ارتباط جمعی و رسانه‌های مجازی ازجمله مهم‌ترین عوامل برای ایجاد فاصله میان نسل جدید و نسل قدیم است. آیا شما هم چنین نظری دارید؟

وقتی برق اختراع شد در آمریکا به تمام مناطق داده شد. براساس تحقیقات صورت گرفته عمومی شدن این فناوری جدید، سبک زندگی مردم را تغییر داد. مثلا ساعت خواب تغییر پیدا کرد. تا قبل از این اکثریت مردم زودتر می‌خوابیدند، اما اختراع برق باعث شد که مردم دیرتر بخوابند.

نمونه‌هایی از این دست فراوان است. فناوری‌های نوین باعث تغییر رویه زندگی مردم شده است. این فناوری‌ها نیازهایی را که تا آن موقع تامین نمی‌شده برآورده کرد. در گذشته پسر و دختری که قصد داشتند با گروه همسالان خود گفت‌وگو کنند و حضور در منزل و بعد مسافت و...، امکانی را برای این ارتباط کلامی فراهم نمی‌کرد، اما در شرایط کنونی هر کسی می‌تواند با در اختیار داشتن برخی ابزارهای نوین با هر فردی که دوست دارد گپ و گفت داشته باشد و از این حیث محدودیت زمانی نیز برای او وجود ندارد.

بنابراین فناوری‌های جدید نیازهای نسل جوان را در حیطه‌های مختلف برآورده کرده است. از نظر من این شیوه را نباید اختلاف یا شکاف بین نسل‌ها قلمداد کرد، بلکه این نوعی از تغییر سبک زندگی است. یک مثال دیگر، در دهه 60 جامعه ایرانی صرفا بیننده دو کانال تلویزیونی بود و از خیلی از اتفاقات و رویدادها بی‌خبر بود، اما در شرایط کنونی با تعدد کانال‌های تلویزیون و فضاهای ارتباطی افراد در جریان بسیاری از رویدادها و تحولات قرار می‌گیرند.

نبود چنین وسایل ارتباطی به معنای نیاز نداشتن جامعه نبود، بلکه در آن زمان امکان دیگری برای دانستن و آگاهی بیشتر وجود نداشت، اما در شرایط کنونی اوضاع فرق کرده است و چون ابزارهای دیگر اطلاع‌رسانی پدید آمده بسیاری از نیازهای گذشته هم تامین شده است.

الان پست کاغذی تقریبا از زندگی جوامع غربی حذف شده، اما در روزهای نزدیک به ژانویه اگر به ادارات پست برخی از کشورها سر بزنید با صف طولانی کسانی روبه‌رو خواهید شد که قصد ارسال کارت یا پیام تبریک هستند.

جالب اینجاست همه کسانی که در انتظار ارسال کارت تبریک در این صف طولانی هستند سن بالا دارند. به عبارت دیگر این افراد به همان شیوه گذشته ارسال پیام تبریک خو گرفتند، اما نسل جوان کنونی اگر به سن پیری برسد براساس همین شیوه جدید و با استفاده از ابرازهای نوین پیام‌های تبریک خود را ارسال خواهد کرد، چون نوع نگاه و روش زندگی او عوض شده است.

در نوع تعامل و ارتباط میان نسل گذشته و امروز جامعه ایرانی تغییراتی حاصل شده است. بخش مهمی از این تفاوت‌ها به خاطر تغییر سبک زندگی است. چه عواملی باعث ایجاد چنین تفاوت‌هایی شده است؟

در جامعه ایران وضعیت خاصی حاکم است. به اعتقاد من شرایط گذار از سنت به مدرنیته در ایران به نسبت کشورهای دیگر سخت‌‌تر شده است.

نسلی که چنین شرایطی را درک کرده است در حال حاضر با نسل جدیدی که با فناوری‌های نوین مواجه شده، در رویه و نوع زندگی تفاوت‌هایی با هم دارند. این تفاوت‌ها در برخی مراحل و مراتب ممکن است به ایجاد شکاف منجر شود.

شاید بخشی از این مشکلات ناشی از این باشد که نسل گذشته در انطباق با این تحولات عقب افتاده است. البته برای بررسی ماهیت اصلی این تفاوت‌ها و احیانا شکاف نسلی نیاز به تحقیقات گسترده و پژوهش‌های مستمر است که هنوز با آن مواجه نبودیم.

آیا شکاف نسل جدید و قدیم در دیگر کشورهای دنیا بویژه کشورهای توسعه یافته مشابه جامعه ایران است؟

من چنین تفاوت‌هایی را شکاف بین نسلی نمی‌دانم. برپایه همان مثال کارت تبریکی که زدم نسل جدید و قدیم هر کدام از شیوه‌ای که به آن خو گرفته‌اند رفتار می‌کنند.

در واقع نسل قدیم از شیوه تعاملی و ارتباطی مربوط به زمان خود بهره می‌گرفته و نسل جدید هم با شرایط روز رویه و سبک ارتباطی و تعاملی خود را تطبیق داده است. این دو نوع شیوه تعاملی متفاوت بوده و اختلاف یا شکاف نیست.

این گونه به نظر می‌رسد که در گذشته والدین و فرزندان با همدیگر ارتباط بیشتری داشتند، اما در دوره جدید با توجه به حضور ابزارهای نوین ارتباطی نسل جدید به جای ارتباط با والدین اوقات خود با یا فناوری‌های نوین می‌گذراند. آیا این مساله فاصله میان نسل جدید و قدیم را زیاد نمی‌کند؟

نوع برخورد و مواجهه ما با این مساله ممکن است متفاوت باشد. برخی با این اتفاق به شکل یک بیماری برخورد می‌کنند. بنابراین به دنبال کشف میکروب‌های بیماری‌زا هستند و براساس همین تلقی هم در پی بیرون راندن این میکروب‌ها از بدن هستند.

گروهی دیگر در برخورد با چنین پدیده‌ای آن را جزو ضرورت‌های زندگی در هر دوره‌ای می‌دانند. از نظر من چنین اتفاقی یک پرسه تاریخی است که روی داده است.

معتقدم نیازهایی که در گذشته بوده و راهی هم برای حل آن وجود نداشته در شرایط کنونی با پدید آمدن فناوری‌های نوین تا حدود زیادی مرتفع شده است و نسل جدید هم با چنین ابزارهایی براساس شرایط زمانه آشنا و با آن خو گرفته است.

اولین شرط برای برقراری ارتباط میان دو نفر داشتن علائق و ارزش‌های مشترک است. اگر چنین چیزی وجود نداشته باشد طبیعتا این ارتباط برقرار نمی‌شود. برایتان مثالی می‌زنم.

در گذشته بچه فقط از شیر مادر استفاده می‌کرد بعدها شیر خشک هم به عنوان غذای دوم برای تغذیه کودک در نظر گرفته شد و کودک هم به همین شیوه تغذیه خو گرفت. اگر بچه در مراحل رشد احساس کند که تغذیه از شیر مادر برای او کافی نیست و شیر خشک را طلب کند و مادر هم در اختیار او قرار ندهد حتما اعتراض می‌کند.

فناوری‌های جدید هم مثل شیر خشکی می‌ماند که بچه به تغذیه آن عادت کرده است و اگر مانعی برای دست یافتن به آن باشد حتما به آن اعتراض می‌کند. از نظر من این اعتراض یعنی شکاف نسلی.

شکاف نسل‌ها و بروز اختلاف نظری

تامین ضرورت‌های زندگی با فناوری‌های نوین، سبک زندگی را هم تغییر داده و نسل جدید هم با همین رویه جدید زندگی خو گرفته است. نبود انطباق با شرایط جدید باعث به وجود آمدن این تفاوت‌ها می‌شود. عامل دیگر تفاوت در ارزش‌هاست. اگر بین نسل جدید و نسل قدیم در مورد ارزش‌ها اشتراک نظر وجود نداشته باشد‌ ممکن است باعث بروز اختلاف شود.

فتاح غلامی

دین و زندگی