حضور در گروه‌های موبایلی؛ از عادت تا اعتیاد

خواب، خواب و خواب. این برنامه کاری حامد از صبح تا یک بعدازظهر است. چرا؟! از آن وقتی که والدین حامد برایش گوشی هوشمند خریدند، نوجوان یادداشت ما نه تنها با کوچه و بازی با همسالان خود را کنار گذاشته، بلکه لحظه‌ای هم از کنار وای ـ فای خانه(Wi-Fi) دور نمی‌شود. رفاقت حامد و گوشی همراه او آن‌قدر زیاد شده که یک لحظه از نگاه کردن به همدیگر سیر نمی‌شوند، حتی تمام طول شب تا صبح چشم از همدیگر برنمی‌دارند.

این داستان کوتاه می‌تواند داستان بسیاری از نوجوانان و جوانان و حتی بزرگسالان جامعه ما باشد؛ چراکه حضور در فضای مجازی برای بسیاری افراد یکی از لذت‌ها و بلکه یکی از ضرورت‌‌های زندگی امروزی محسوب می‌شود. به طور خاص‌‌تر حضور و فعالیت در شبکه‌‌های اجتماعی از تجربه‌ای تازه‌تر و محبوبیتی دلپذیرتر برخوردار است. در نتیجه استفاده و وابستگی به رسانه‌‌های اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی رشدی روزافزون داشته و دارد و در زندگی فردی جایگاه مشخصی پیدا کرده است. مهم‌‌تر این‌که این رفتار پس از مدتی جزئی از سبک زندگی فرد و افراد جامعه می‌شود.

میل به نوخواهی و هیجان

در یک بررسی مختصر می‌‌توان دریافت که شبکه‌‌های موبایلی پدیده‌ای جدید و نوظهور است که قابلیت‌های پرهیجانی را به کاربران خود می‌دهد مانند آشنایی با برنامه‌ها و افراد جدید، طرح موضوعات شگفت‌انگیز، تصاویر متنوع، اخبار و اطلاعات جدید و... در نتیجه افرادی که از هیجان و نو‌خواهی بالایی برخوردارند، برای ارضای این نیاز خود بیشتر به سمت شبکه‌های اجتماعی موبایلی می‌روند.

همچنین این شبکه‌ها و گروه‌های اجتماعی، بهشت افرادی است که میل زیادی به محبوب شدن و به تعریف دیگر ‌خودشیفتگی دارند؛ زیرا فرد می‌تواند بدون داشتن روابط دوستانه‌ واقعی، تعداد زیادی رابطه و چهره‌‌‌ تخیلی و مجازی برای خود بسازد.

خلوت در شلوغی

بسیاری از فعالان گروه‌‌های مجازی و موبایلی به دلیل ویژگی‌ شخصیتی و تغییرات سبک زندگی، ترجیح می‌دهند در عین تنهایی و داشتن زندگی خصوصی، با جهان پیرامون خود و افراد شناخته و ناشناخته، ارتباطات گسترده‌ای برقرار کنند. شبکه‌های اجتماعی مجازی به بهترین حالت ممکن این نیاز را برآورده می‌کنند. بعلاوه بسیاری از کاربران شبکه‌های‌ اجتماعی برای رهایی از تنش روزمره و ایجاد فراغت، به سمت این فضا می‌روند. گروه‌های اجتماعی مجازی و موبایلی هم می‌توانند اوقات خوشی را برای آنان فراهم کنند تا فرد بتواند ضمن برخورداری از قابلیت‌‌های صوتی و تصویری عضویت در این گروه‌‌ها، خواسته‌‌ها و حتی نگرانی‌ها و سوالات خود را با دوستان خود مطرح و در نهایت به‌گونه‌ای از طرف آنان حمایت اجتماعی دریافت کند.

تجربه جدید و دلخواه

فعالیت و حضور در گروه‌‌های موبایلی و کار با فضای مجازی و اینترنتی، هر روز تجربه‌ جدیدی را در اختیار کاربران قرار می‌دهد. این فضا علاوه بر تجربه جدید به فرد، امکان پیشرفت و بلکه دریافت پاداش‌های زیاد انگیزه‌بخش (لایک) را می‌دهد. این موارد در درجه‌ اول احساس فعال بودن و در درجه‌ دوم حس غرور و عزت نفس می‌دهد. در ادامه فرد به مرور احساس می‌کند حضور در این فضا به او قدرت می‌دهد، لذا برای حفظ این منزلت و غرور، بیشتر در این فضا حضور پیدا می‌کند.

عادت تا اعتیاد

در این مرحله و پس از ایجاد حس غرور و منزلت، فرد با حضور مستمر در گروه‌‌های موبایلی و استفاده مکرر از اینترنت دچار اعتیاد ناخواسته به فضای مجازی می‌شود. به‌طوری که قطع بودن یا دسترسی نداشتن به اینترنت برای فرد معتاد شبکه‌های مجازی‌ باعث ایجاد حالت افسردگی، تنهایی و اضطراب می‌شود.

در این بخش با افرادی همچون پسربچه‌‌ قصه‌‌ ما یعنی حامد 14 ساله روبه‌رو می‌‌شویم. پسری که با شروع دوباره فصل مدارس، آماده ایجاد گروه‌‌های تازه‌‌ در گوشی موبایل خود است که وقت بیشتری را برای حضور در گروه‌های تازه طلب می‌کند. وقت و زمانی که باید از اوقات درسی و مطالعه حامد کسر شود.

برای نشان دادن اهمیت موضوع بهتر است به اخباری که توسط خبرگزاری‌ها و سایت‌های مختلف در این حوزه تولید می‌شود توجه کرد. سایت اطلاع‌رسانی دانا چندی پیش اعلام کرد براساس آمار سایت جهانی آلکسا، ایران از نظر تعداد کاربر توانست با ثبت 23 درصد کاربران شبکه مجازی تلگرام، رتبه نخست این شبکه را از آن خود کند. جالب این که این نرم‌افزار تولید‌ روسیه است و این کشور از نظر تعداد کاربر بعد از ایران قرار گرفته است.

همچنین پایگاه اطلاع‌رسانی خبر آنلاین هم تا پیش از اشکال فنی نرم‌افزار وایبر (سه ماه پیش) اعلام کرده بود کاربران ایرانی بیشترین حضور را از نظر تعداد در وایبر دارند و کاربران روسیه و آمریکا در رتبه‌های دوم و سوم قرار گرفته‌اند. این در حالی است که جمعیت و دارندگان گوشی‌های همراه این دو کشور بسیار بیشتر از ایران است.

محمد زندکریمخانی

رادیو و تلویزیون