دومین کانال مصری، قلب صحرا را شکافت

این کانال که با هزینه‌ای معادل هشت میلیارد دلار با همکاری یک کنسرسیوم خارجی از جمله کشورهای هلند، بلژیک و هند کمی بیش از یک‌سال پیش کارش را شروع کرده بود با حجم خاکبرداری قابل توجه 250 میلیون متر مکعبی تقریبا دو هفته پیش به پایان رسیده بود. اما باتوجه به تمام بررسی‌ها و عبور آزمایشی خطوط کشتیرانی از آن، روز ششم آگوست سال جاری میلادی در مراسمی رسمی از سوی رئیس‌جمهور مصر ژنرال عبدالفتاح السیسی که با لباس نظامی با یک قایق تاریخی از مقابل جایگاه مهمانان عبور کرد، رسما کارش را آغاز نمود.

ایده کهن، نیاز امروز

اهمیت ایده ساخت این کانال جدید که از سوی السیسی مطرح شده است، همانند تصمیم تاریخی جمال عبدالناصر، رئیس‌جمهور سوسیالیست درگذشته است که در آن زمان فرمان ملی شدن کانال را صادر کرد و توانست اقتصاد این کشور را متحول کند. جمال عبدالناصر در سال 1956 میلادی با صدور غیرمنتظره فرمان ملی شدن کانال سوئز توانست اداره این آبراهه مهم بین‌المللی از کشورهای انگلستان، فرانسه و رژیم صهیونیستی را با درگیری‌های گسترده به نام «بحران سوئز» در بخشی از خاک مصر، بازپس‌گیرد و اقتصاد مصر را که در آن زمان نیازمند جانی دوباره بود، زنده کند.

السیسی در کنفرانس خبری مربوط به خبر افتتاح این آبراهه نوین در صنعت حمل و نقل دریایی با اشاره به برگزاری کنفرانس سرمایه‌گذاری مصر نوین که چندی پیش باحضور سران برخی از کشورهای عرب در شرم‌الشیخ برگزار شده بود، گفت: هرچند ایده مصر نوین نیازمند سرمایه‌گذاری و البته استفاده از منابع اقتصادی گسترده است و اکنون اقتصاد مصر به‌دلیل درگیری‌‌های سه سال گذشته آسیب‌پذیر شده اما برای ساخت کانال سوئز قصد استفاده از منابع خارجی نداریم و می‌خواهیم تمام کار را با سرمایه مصری انجام دهیم. وی افزود: بنابراین با توجه به این موضوع که در شرایط فعلی مصر نیازمند تحول تازه اقتصادی در زندگی و معیشت مردم است ایده ساخت این کانال را طراحی کردیم.

کاری عظیم؛ درآمدی هنگفت

براساس اطلاعات موجود از قرارداد ساخت و طراحی این کانال جدید، سوئز نوین که با عرض بیش از یکصد متر و عمق 24 متر در طول نزدیک به 40 کیلومتر با خاکبرداری بیش از 258 میلیون متر مکعب از صحرا و هزینه‌ای بالغ بر هشت میلیارد دلار افتتاح شد، می‌تواند سالانه حجم قابل توجهی به اقتصاد ضعیف مصر که خالی از گردشگران شده است کمک کند، به شکلی که در صورت تکمیل کل پروژه و شهرک‌های صنعتی اطرافش ،در آینده درآمد مصر از این منطقه تا صد میلیارد دلار در سال خواهد رسید. مسئولان اداره کانال سوئز می‌گویند: افتتاح این پروژه عظیم و کم‌نظیر در سطح جهان با افزایش تردد کشتی‌ها از تعداد 46 فروند کنونی به 97 کشتی در روز می‌تواند تحولی عظیم در جابه‌جایی کالا بین قاره‌های مختلف ایجاد کند.

آدمیرال مهاب مانیش، رئیس هیات اداره‌کننده کانال سوئز در کنفرانس خبری قبل از افتتاحیه این کانال گفت: با توجه به امکانات موجود کانال سوئز قدیمی، هنگامی که دو کشتی در جهت مخالف قصد عبور از کانال را داشتند در میانه راه یکی‌از کشتی‌ها باید در دریاچه تمساح برای مدتی منتظر می‌ماند تا کشتی دیگر (مسیر جنوب به شمال) از کانال عبور می‌کرد که گاهی این توقف به بیش از 18 ساعت می‌رسید. اما امروز دیگر خبری از توقف نیست. به گفته این مقام مسئول، اکنون مصر از محل کانال سوئز سالانه نزدیک به 5/4 میلیارد یورو درآمد کسب می‌کند و با افزایش توان عبور و مرور منطقه با افتتاح کانال دوم این مبلغ تا سال 2023 به نزدیک 15 میلیارد یورو افزایش خواهد یافت اما در افق کوتاه‌مدت توان درآمدزایی کانال سوئز برای مصر باستانی نزدیک به دوبرابر خواهد شد.

طرحی ملی، سرمایه مصری

همان‌طور که رئیس‌جمهور مصر گفته است، کل مبلغ هشت میلیارد دلار هزینه ساخت سوئز دوم به صورت ملی و بدون هیچ وام یا سرمایه خارجی تامین شده است. به این صورت که تقریبا یک‌سال قبل از اجرایی شدن این طرح دولت مصر با اعلام این طرح ملی اقدام به انتشار اوراق قرضه کرد .

جمال عبدالرحمن، یکی از مقامات اقتصادی مصر در این باره به یورونیوز گفت: یکی از افتخارات دولت السیسی این موضوع بود که هیچ گونه پول خارجی را وارد این طرح نکرد اما جالب‌ترین موضوع درباره تامین هزینه‌کل مبلغ مورد نیاز مدت زمان و شرایط فروش اوراق قرضه بود که از سوی مردم مصر بخوبی مورد استقبال قرار گرفت.

وی افزود: همان‌طور که می‌دانیم اکنون اصلی‌ترین صنعت مصر یعنی گردشگری دوران بسیار سختی را سپری می‌کند و هنگام اعلام خبر فروش اوراق قرضه، زیاد مطمئن نبودیم که بتوانیم این اوراق را به فروش برسانیم اما در همان روزهای اول متوجه استقبال گسترده مردم از این رویداد تاریخی در مصر شدیم، به‌صورتی که اکثر اوراق فروش رفت.

در همین حال به گزارش شبکه الجزیره، رحمن عبدالرحمن، یک شهروند مصری که در مراسم افتتاحیه این کانال جدید شرکت داشته درباره اهمیت سرمایه‌گذاری مردم در این طرح به این شبکه گفت: روزی که دولت السیسی اعلام کرد برای انجام این نوسازی و بازسازی کانال سوئز قصد فروش این اوراق را دارد هرگز به این موضوع فکر نکردم که ممکن است دولت سقوط کند و پولم از دست برود. بلکه فقط برای حمایت از اقتصاد کشورم بود که تمام سرمایه‌ خود را برای این طرح هزینه کردم و اوراق مربوطه را خریدم.

اهمیت اقتصادی ـ سیاسی

هرچند امروز بیشتر اخبار، مربوط به اهمیت اقتصادی افتتاح کانال دوم سوئز بوده اما برخی کارشناسان معتقدند اهمیت این کانال تنها برای مصر وجه اقتصادی ندارد، بلکه پس از نزدیک به پنج سال ناآرامی و البته درگیری‌های منطقه‌ای در این کشور می‌تواند دستاوردهای مهم سیاسی نیز برای سرزمین فراعنه به ارمغان آورد.

میشل حنا، یکی از مقامات ارشد سازمان همکاری‌های اقتصادی مستقر در نیویورک که در مراسم افتتاحیه کانال سوئز جدید نیز حضور داشت، در این زمینه گفت: اگر دولتمردان مصری بتوانند این آبراهه جدید را بدون هرگونه درگیری فرقه‌ای یا نظامی افتتاح و اداره کنند در واقع تصویری جدید از مصر را به جهان ارسال کرده که باعث رونق دوباره اقتصاد در این سرزمین خواهد شد.

به عقیده این مقام ارشد، پیام مذکور هنگام ساخته شدن کانال سوئز نوین از سوی مصر به جهان مخابره شده است. چون در طول مدت زمان ساخت این آبراهه جدید نیروی نظامی مصر با قدرت کامل از تمام تجهیزات و پیشرفت کار مراقبت کرده و مراحل آزمایشی عبور کشتی‌ها در این مسیر کاملا بدون خطر انجام شده است. در همین رابطه آدمیرال مهاب مانیش، رئیس هیات اداره‌کننده کانال سوئز با اشاره به تابلوها و سخنان نوشته شده مقامات مسئول مصر بر روی آن به تایمز گفت: پیام دولتمردان مصر بخصوص ژنرال عبدالفتاح السیسی به جهان کاملا روشن است. چون در ورودی کانال جدید یک تابلوی بزرگ نصب شده که روی آن نوشته شده است: «به مصر و کانال امن سوئز خوش آمدید» بنابراین مصر قصد دارد تا امنیت منطقه را به تمام کشورها اعلام کند. این مقام ارشد در کشور مصر تصریح کرد: بزودی تمام جهان و خطوط کشتیرانی بین‌المللی از کانال سوئز جدید استفاده خواهند کرد. چون به تک‌تک آنها پیام فرستاده‌ایم و گفته‌ایم می‌خواهیم اداره کانال امن و ایمن سوئز را به‌دست بگیریم، از این رو جهان به امنیت برقرار شده اعتماد خواهد کرد.

نگرانی‌های امنیتی

از سوی دیگر امر عدلی، یکی از مقامات مقیم در مرکز تجاری خاورمیانه واقع در شهر بیروت که در مراسم افتتاحیه سوئز نوین حاضر بود گفت: پیام سیاسی مقامات مصری به جهان در کمال خونسردی با بازدید ژنرال السیسی روی یک قایق از کانال سوئز اغاز شد. چون ظاهرا مصر تمام تلاش خود را برای برقراری امنیت این کانال انجام داده است. این درحالی است که انجام این پروژه عظیم نشان‌دهنده آن است که دوباره اقتدار نیروی نظامی مصر به این سرزمین بازگشته و باید منتظر اقدامات جدیدی در سرزمین فراعنه باشیم.

وی افزود: با این حال نشانه‌های زیادی از نگرانی برای اداره و آینده این آبراهه جدید در مصر دیده می‌شود که ریشه در درگیری‌های منطقه و آشوب‌های فرقه‌ای در اطراف این کشور و همسایگانش دارد که می‌تواند نکته منفی برای تجارتی آزاد باشد.

وی با تاکید بر اهمیت حضور سرمایه‌های خارجی و شرکت‌های چندملیتی در حفظ امنیت منطقه گفت: اگرچه این منطقه امکانات و ظرفیت بسیار بالایی برای ایجاد شغل و درآمدزایی برای مصر دارد اما تا زمانی که خارجی‌ها و سرمایه‌های خارجی به منطقه وارد نشوند، نمی‌توان گفت امنیت کامل برقرار می‌شود. چون هنگامی که سرمایه‌های خارجی به منطقه وارد شود بدون تردید کشورهای سرمایه‌گذار می‌توانند برای تامین امنیت آن حساس باشند و به مصر کمک کنند. بنابراین به عقیده من، این قمار بزرگی است که مصر در این دوره از زمان با توجه به آسیب‌پذیر بودن اقتصادش روی ساخت کانال دوم سوئز انجام داده است.

سوئز جدید و آینده اقتصادی مصر

با توجه به سرمایه‌گذاری عظیم مصر برای بازگشایی آبراهه جدید سوئز، بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند ممکن است به‌دلیل برخی ناآرامی‌ها بخصوص حضور داعش در کشورهای منطقه، منافع اقتصادی مصر از این آبراهه جدید تامین نشود، درحالی که دولتمردان در این میان نظرات دیگری ارائه کرده‌اند.

ژنرال عبدالفتاح السیسی با اشاره به اهمیت سرمایه‌گذاری مصر در این آبراهه برای اقتصاد کشورش در مراسم افتتاحیه کانال گفت: نباید فراموش کرد این سرزمین نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی است و باید برای آن برنامه‌های هدفمندی داشته باشیم.

وی ادامه داد: امروز گرد هم جمع شدیم تا جشن افتتاح این آبراهه مهم در حمل و نقل دریایی جهان را نظاره کنیم. اما باید بگویم این پایان کار نیست بلکه برای این منطقه برنامه‌های بلندمدت دیگری نیز داریم و اینجاست که باید بگویم گرچه سرمایه‌های خارجی در ساخت کانال سوئز دوم به کار گرفته نشد اما قصد داریم از سرمایه‌های خارجی برای ساخت شهرک‌های صنعتی اطراف آن بهره‌مند شویم. بنابراین نه‌تنها امروز در منطقه‌ای امن حاضر شده‌ایم بلکه نوید امنیت بیشتری در آینده به شما می‌دهم. این گفته السیسی کارشناسان اقتصادی و سیاسی را یک‌صدا کرد که رئیس‌جمهور مصر با زیرکی از امتیاز سرمایه‌گذاری خارجی و تامین امنیت سرمایه‌گذاری باخبر است و قصد کرده تا تامین امنیت سوئز نوین مصری را با احداث شهرک‌های صنعتی چندملیتی تامین نماید.

منبع: ششم آگوست 2015 منابع: رویترز، تایمز، یورونیوز، بی.بی.سی و الجزیره بین‌المللی

ایران و موقعیت استراتژیک کانال سوئز

آبراه سوئز: کانال یا آبراهی ساخته شده به‌دست انسان است که دریای مدیترانه را به خلیج سوئز که شاخه‌ای از دریای سرخ است متصل می‌کند. این کانال در غرب صحرای سینا و شمال شرق کشور مصر واقع شده‌است. آبراه سوئز به‌عنوان میانبری برای کشتی‌ها و قایق‌هایی که از بندرهای قاره اروپا و آمریکا به سمت بندرهای جنوب شرق آسیا، شرق آفریقا و قاره اقیانوسیه در رفت‌وآمد هستند، ساخته شده‌است. کانال سوئز سریع‌ترین مسیر کشتیرانی بین اروپا و آسیاست. چیزی حدود ۷ درصد کل تجارت دریایی دنیا از این کانال انجام می‌شود.

ایرانیان حفرکننده اولین کانال سوئز

سابقه تاریخی احداث کانال سوئز به ایرانیان بازمی‌گردد. داریوش اول، شاهنشاه هخامنشی هنگامی که می‌خواست بخش‌های باختری و خاوری شاهنشاهی خود را با یک راه آبی به هم بپیوندد، باید به کشف راه‌های آبی ناشناخته دست می‌زد. از این رو به «اسکولاکس کاریایی» اهل کاریاندا، فرمان داد با چند کشتی جنگی پارسی سراسر کرانه‌های دریایی شاهنشاهی را شناسایی کند و در این‌باره گزارش دهد.وی پس از 30 ماه به «سوئز» کنونی رسید. داریوش به دلیل اهمیت راه دریایی میان مصر و ایران دستور ساخت آبراهی میان دریای سرخ و دریای مدیترانه را از راه نیل در اواخر سده ششم پیش از میلاد داد تا کشتی‌های ایرانی بتوانند براحتی از آن عبور کنند. داریوش لوحه‌ای سنگی با خطوط میخی پارسی، عیلامی، بابلی و مصری را به یادمان گذاشت:

... من پارسی هستم و به همراهی پارسیان مصر را گرفتم، امر کردم این کانال را بکنند از «پی‌رو» نیل که از مصر جاری است تا دریایی که از پارس بدان رود. این آبراه کنده شد، چنان‌که فرمان دادم و کشتی‌ها از مصر به‌وسیله این کانال به‌سوی ایران روانه شدند چنان‌که اراده من بود.

مروری بر تاثیرات سوئز جدید

مدت زمان انتظار کشتی‌ها کوتاه خواهد شد

2015 18 ساعت

2023 11 ساعت

افزایش عبور و مرور

تعداد کشتی‌های عبوری از کانال سوئز تا سال 2023 دوبرابر خواهد شد:

2015 50 فروند

2023 97 فروند

افزایش درآمد

کاهش مدت‌زمان انتظار کشتی‌ها برای عبور از کانال سوئز می‌تواند از نظر اقتصادی تا سال 2023 برای مصر دو برابر بیشتر سودآور باشد.

2015 5/3 میلیارد دلار

2023 13/2 میلیارد دلار

سوئز - پاناما در یک نگاه

افتتاح کانال سوئز جدید ارتقای اقتصادی بسیاری برای مصر با افزایش تعداد کشتی‌های عبوری به ارمغان می‌آورد. بد نیست مقایسه‌ای کوتاه با کانال پاناما در این زمینه داشته باشیم.

عماد عزتی

گروه اقتصاد